Θρησκευτικά (Β Γυμνασίου) - ΑΝΕΝΕΡΓΟ: Ηλεκτρονικό Βιβλίο

3. Η Καινή Διαθήκη Α΄: Τα Ευαγγέλια και οι Πράξεις των Αποστόλων

Σε όλη τη διάρκεια της φετινής χρονιάς θα προσπαθήσουμε να γνωρίσουμε το πρόσωπο και το έργο του Ιησού Χριστού. Τα βιβλία, από τα οποία θα αντλήσουμε όλες τις πληροφορίες για τον Ιησού και τον καινούργιο κόσμο που κήρυξε, ονομάζονται Καινή Διαθήκη και είναι 27. Σε κάθε μάθημα θα υπάρχει ένα ευαγγελικό κείμενο από αυτήν, σε νεοελληνική μετά-φραση. Αυτό θα αποτελεί τη βάση, για να μελετήσουμε σημαντικά γεγονότα και πράξεις του Ιησού και να κατανοήσουμε τις αλήθειες ζωής που εκείνος δίδαξε. Χρειάζεται όμως τώρα στην αρχή να προσπαθήσουμε να απαντήσουμε σε ορισμένα βασικά ερωτήματα που σχετίζονται με τα βιβλία της Κ. Διαθήκης.

1. Ποια είναι τα βιβλία της Καινής Διαθήκης;

Ονομασίες	Συντομογραφίες
1. Ιστορικά
		13. Α προς Θεσσαλονικείς	Α Θεσ
Ευαγγέλια και Πράξεις των Αποστόλων		14. Β προς Θεσσαλονικείς	Β Θεσ
		15. Α προς Τιμόθεον	Α Τιμ
1. κατά Ματθαίον	Μτ	16. Β προς Τιμόθεον	Β Τιμ
2. κατά Μάρκον	Μκ	17. προς Τίτον	Τιτ
3. κατά Λουκάν	Λκ	18. προς Φιλήμονα	Φλμ
4. κατά Ιωάννην	Ιω	19. προς Εβραίους	Εβρ
5. Πράξεις των Αποστόλων	Πραξ
		β΄ Καθολικές Επιστολές (7)
2. Επιστολές
		20. Ιακώβου	Ιακ
α΄ Επιστολές Παύλου (14)		21. Α Πέτρου	Α Πε
		22. Β Πέτρου	Β Πε
6. προς Ρωμαίους	Ρωμ	23. Α Ιωάννου	Α Ιω
7. Α προς Κορινθίους	Α Κορ	24. Β Ιωάννου	Β Ιω
8. Β προς Κορινθίους	Β Κορ	25. Γ Ιωάννου	Γ Ιω
9. προς Γαλάτας	Γαλ	26. Ιούδα	Ιούδα
10. προς Εφεσίους	Εφ
11. προς Φιλιππησίους	Φιλ	3. Αποκάλυψη
12. προς Κολοσσαείς	Κολ
		27. Αποκάλυψις Ιωάννου	Απ

2. Ποια η σχέση της Παλαιάς Διαθήκης με την Κ. Διαθήκη;

Παλαιά και Καινή Διαθήκη ονομάζονται μαζί Αγία Γραφή ή Βίβλος. Το θέμα τους είναι κοινό. Μιλούν για τις ενέργειες της αγάπης του Θεού για χάρη των ανθρώπων. Στην Π. Διαθήκη βρίσκουμε στοιχεία που προαναγγέλλουν τον ερχομό του Χριστού. Η Κ. Διαθήκη πληροφορεί για τη ζωή και το έργο του Χριστού καθώς και για τη διάδοση του Ευαγγελίου. Την Κ. Διαθήκη την ονομάζουμε και Ευαγγέλιο. Η λέξη Ευαγγέλιο (= καλή αγγελία, καλή είδηση) έχει διπλή σημασία. Σημαίνει:

το χαρμόσυνο μήνυμα που κήρυξε στον κόσμο ο Ιησούς
το βιβλίο που μας πληροφορεί γι' Αυτόν

3. Πώς γράφτηκαν τα βιβλία της Κ. Διαθήκης

Από την ημέρα της ανάληψης του Ιησού το 33 μ.Χ. ως τη στιγμή που γράφτηκε το πρώτο βιβλίο της Κ. Διαθήκης, η Α΄ επιστολή του αποστόλου Παύλου προς Θεσσαλονικείς (περίπου το 51 μ.Χ.), δεν έχουμε στα χέρια μας κείμενα για τη ζωή και το έργο του Χριστού. Από τον ίδιο τον Χριστό δεν μας διασώθηκε τίποτα γραπτώς. Το γεγονός βέβαια ότι αυτές τις δύο δεκαετίες δεν έχουμε γραπτά κείμενα δεν σημαίνει ότι σε όλο αυτό το διάστημα δεν λεγόταν και δεν γραφόταν τίποτα για τη ζωή και το έργο του Ιησού. Κάθε άλλο. Και λέγονταν και κηρύττονταν και γράφονταν πολλά.
Οι μαθητές του καθώς και οι αυτήκοοι και αυτόπτες μάρτυρες αντάλλασσαν πληροφορίες και εμπειρίες που είχαν από τη σχέση τους με τον Ιησού. Θυμούνταν και επαναλάμβαναν τα λόγια του, τις διδασκαλίες του, τα θαύματά του και ιδιαίτερα μιλούσαν για τα Πάθη και την Ανάστασή του. Όλα αυτά αποτελούσαν την προφορική παράδοση για τον Χριστό. Μερικά από όλα αυτά άρχισαν σιγά σιγά να καταγράφονται και να κυκλοφορούν μεταξύ των χριστιανών. Οι λόγοι που οδήγησαν στην καταγραφή αυτή ήταν δύο: ο πρώτος, για να διευκολύνεται το έργο της διδαχής και ιεραποστολής, και ο δεύτερος, για να προστατευτεί η ιστορία και η αλήθεια για τον Χριστό από μύθους, ανακρίβειες και παραποιήσεις.

Άγνωστες γραπτές παραδόσεις για τον Ιησού
και το έργο του πριν από τη συγγραφή
των βιβλίων της Κ. Διαθήκης

1 Ύμνοι με σύντομες ομολογίες Πίστης
2 Πληροφορίες για τη θεία Ευχαριστία (π.χ. Α Κορ 11,23-25)
3 Πληροφορίες για τα Πάθη
4 Διηγήσεις για την Ανάσταση (π.χ. Α Κορ 15, 3–5)
5 Συλλογή παλαιοδιαθηκικών ρητών
6 Πηγή Λογίων*
7 Συλλογή μεμονωμένων λόγων του Ιησού
8 Συλλογή παραβολών του Ιησού
9 Συλλογή αντιρρητικών** λόγων του Ιησού
10 Συλλογή πράξεων και θαυμάτων του Ιησού

Σημείωση:
*Συλλογή λόγων του Ιησού (και παραβολών), ελάχιστα ιστορικά περιστατικά, τίποτε για τα Πάθη και την Ανάσταση
**Αντίλογοι του Ιησού σε αμφισβητούμενα θέματα

Έτσι δημιουργήθηκαν μικρές γραπτές συλλογές, όπως αναφέρονται στον πιο πάνω πίνακα. Οι γραπτές αυτές παραδόσεις δεν μας διασώθηκαν, όμως υπάρχουν πολλές ενδείξεις για την τότε ύπαρξή τους, κυρίως σε επιστολές του αποστόλου Παύλου και στα Ευαγγέλια. Ερευνητές υποστηρίζουν, για παράδειγμα, ότι για τις παραβολές οι ευαγγελιστές Ματθαίος, Μάρκος και Λουκάς στηρίχτηκαν σε γραπτές συλλογές παραβολών, που κυκλοφορούσαν τότε στη χώρα τους.

4. Το πρώτο Ευαγγέλιο: Ποιος, πότε και πού το έγραψε; Ποια η αξία του;

Εκείνος που πρώτος επιχείρησε να συνθέσει όλες τις προφορικές και γραπτές παραδόσεις, που είχε υπόψη του, σε ένα βιβλίο ήταν ο Μάρκος, μαθητής του αποστόλου Πέτρου. Οι ερευνητές αναφέρουν ότι ο Μάρκος είχε στη διάθεσή του περίπου 90 τέτοιες γραπτές παραδόσεις. Όλο αυτό το υλικό το έβαλε σε σειρά, τοποθετώντας χρονικά και τοπικά τα διάφορα γεγονότα και συνδέοντάς τα μεταξύ τους.
Πρωταρχικό μέλημά του ήταν να παρουσιάσει εκτεταμένα τα ιστορικά στοιχεία από τη ζωή και τη δράση του Ιησού και να τα συνδέσει αρμονικά με τη βαθύτερη σημασία του προσώπου και του έργου του. Έτσι οτιδήποτε θα λεγόταν στο εξής για τον Ιησού να στηρίζεται και να 'πατάει' γερά στα ιστορικά γεγονότα. Το έργο του αποτελεί πελώριο κατόρθωμα για εκείνη την εποχή, γιατί είχαν παρουσιαστεί αιρετικοί. Αυτοί υποβάθμιζαν την πραγματική ιστορία του Ιησού και πρόβαλλαν έναν «ουράνιο» Χριστό, μακριά από τη ζωή και τα προβλήματά της.
Στο ευαγγέλιό του ο Μάρκος είναι σύντομος, πιο κοντά στα γεγονότα, όπως αυτά έγιναν, και παρουσιάζει κυρίως μόνον πράξεις του Ιησού. Κατά τη επικρατέστερη άποψη, το Ευαγγέλιό του πιθανόν να γράφτηκε στη Ρώμη, μετά το μαρτύριο εκεί των αποστόλων Πέτρου και Παύλου και πριν από το 70 μ.Χ. (καταστροφή της Ιερουσαλήμ από τους Ρωμαίους).

5. Πότε και πώς γράφτηκαν τα άλλα Ευαγγέλια;

Λίγα χρόνια αργότερα, γύρω στο 70 - 80 μ.Χ., ο μαθητής του Χριστού Ματθαίος γράφει το δικό του ευαγγέλιο. Το απευθύνει κυρίως προς Ισραηλίτες χριστιανούς, γι' αυτό τονίζει ότι ο Ιησούς είναι ο αναμενόμενος Μεσσίας και ότι στο πρόσωπο και το έργο του εκπληρώθηκαν οι προφητείες και οι προσδοκίες της Π. Διαθήκης.
Μεταξύ 80 - 90 μ.Χ. ο Λουκάς, μαθητής του αποστό-λου Παύλου, γράφει κι αυτός ευαγγέλιο. Το απευθύνει προς χριστιανούς που πριν ήταν ειδωλολάτρες. Γι' αυτό παρουσιάζει τα ιστορικά γεγονότα πιο συγκεκριμένα. Δείχνει τον Ιησού ως Σωτήρα και φίλο όλων των ανθρώπων, ιδιαίτερα των φτωχών και όσων βρίσκονταν σε ανάγκη.
Τέλος, ο αγαπημένος μαθητής του Χριστού Ιωάννης γράφει κι αυτός το ευαγγέλιό του γύρω στο 90 - 100 μ.Χ. Ο Ιωάννης γνώριζε τα άλλα τρία Ευαγγέ-λια. Δεν ξαναδιηγείται όλα όσα εξιστορούνται σε εκείνα. Προσθέτει άγνωστες σε αυτά λεπτομέρειες και εμβαθύ-νει πιο πολύ στο νόημα των γεγονότων. Στο ευαγγέλιό του βρίσκουμε λόγους και συζητήσεις του Ιησού σε μεγάλη έκταση. Αυτό που τονίζεται όσο πουθενά αλλού στην Κ. Διαθήκη είναι η πολλή αγάπη που χρειάζεται να έχουν οι πιστοί και να την εκδηλώνουν έμπρακτα.

Γενικά και τα τέσσερα Ευαγγέλια δεν είναι ημερολόγια, ρεπορτάζ ή πλήρεις βιογραφίες για τη ζωή και το έργο του Χριστού. Είναι βιβλία που περιέχουν σπου-δαία ιστορικά στοιχεία για το ποιος ήταν και τι έπραξε ο Ιησούς. Επιπλέον βρίσκουμε σε αυτά στοιχεία από την πίστη και τη ζωή των μαθητών του καθώς και θεολογικά σχόλια για τη διδασκαλία του Ιησού. Το μεγαλύτερο όμως μέρος της έκτασης και των τεσσάρων Ευαγγελίων καταλαμβάνουν οι διηγήσεις για τα Πάθη του Χριστού και για τις εμφανίσεις του μετά την Ανάσταση.

6. Ποια Ευαγγέλια ονομάζουμε Συνοπτικά και γιατί;

Τα ευαγγέλια του Μάρκου, Ματθαίου και του Λουκά έχουν μεταξύ τους μεγάλη συγγένεια. Σε πολύ μεγάλη έκταση συμφωνούν σχεδόν κατά λέξη. Αυτό συμβαίνει γιατί ο Ματθαίος και ο Λουκάς στηρίχτηκαν κυρίως στο ευαγγέλιο του Μάρκου, που προηγήθηκε, και πρόσθε-σαν ό,τι επιπλέον γνώριζαν οι ίδιοι από άλλες πηγές. Το ευαγγέλιο του Μάρκου αποτέλεσε γι' αυτούς την κυριότερη πηγή τους. Και οι δύο συνεχίζουν το ίδιο σχήμα της έκθεσης της ζωής του Χριστού, που εγκαινίασε ο Μάρκος, το οποίο συμπλήρωσαν με σημαντικές βελτιώσεις - με τον δικό του τρόπο ο καθένας.
Οι ερευνητές τοποθετώντας τα 3 αυτά Ευαγγέλια το ένα δίπλα στο άλλο παρατήρησαν ότι στις βασικές τους πληροφορίες για τον Ιησού, καθώς και στις θεολογικές τους εκτιμήσεις για το πρόσωπο και το έργο του, συμπίπτουν, παρά τις όποιες διαφορές. Αυτή η ταυτόχρονη ματιά (συν + όψη) τους οδήγησε να τα ονομάσουν «συνοπτικά» και τους ευαγγελιστές «συνοπτικούς». Μέχρι σήμερα τα μελετούν και προσπαθούν να εξηγήσουν τη σχέση μεταξύ τους, ιδιαίτερα με το ευαγγέλιο του Μάρκου.

Οι Ευαγγελιστές Ματθαίος, Μάρκος, Λουκάς και Ιωάννης. Μικρογραφίες σε χειρόγραφο του 13ου αι., Ι. Μονή Πάτμου

Hans Studer, έγχρωμες ξυλογραφίες

7. Πώς συμβολίζονται οι τέσσερις Ευαγγελιστές στην τέχνη;

Από τα πολύ παλιά χρόνια η χριστιανική τέχνη συνέδεσε συμβολικά τους τέσσερις Ευαγγελιστές με 4 μορφές. Έτσι παριστάνονται: Ο Ματθαίος σαν άγγελος ή σαν άνθρωπος, γιατί αρχίζει το ευαγγέλιό του με το χαρμόσυνο μήνυμα του αγγέλου για την γέννηση του Χριστού (Μτ, κεφ. 1 - 2). Ο Μάρκος σαν λεοντάρι, γιατί αρχίζει το ευαγγέλιό του με τη δυναμική παρουσία του Ιωάννη του Προδρόμου στην έρημο (Μκ 1, 2 και εξής). Ο Λουκάς σαν μοσχάρι, γιατί στο πρώτο κεφάλαιο διη-γείται τη θυσία του μοσχαριού στον Ναό από τον ιερέα Ζαχαρία, πατέρα του Προδρόμου (Λκ 1, 5 και εξής).Ο Ιωάννης σαν αετός, γιατί το υψηλό περιεχόμενο των πρώτων στίχων του ευαγγελίου του παρομοιάζεται με το πέταγμα του αετού (Ιω 1, 1 - 18).

8. Ποιο το περιεχόμενο του βιβλίου των Πράξεων των Αποστόλων;

Τι έκαναν οι Απόστολοι και οι υπόλοιποι μαθητές του Χριστού μετά την Ανάληψή του και ύστερα από την Πεντηκοστή; Με συναρπαστικό τρόπο εξιστορεί τη δράση κάποιων από αυτούς ο ευαγγελιστής Λουκάς στο βιβλίο του «Πράξεις των Αποστόλων». Ιδιαίτερα ας αναφερθούν:

Η συνταρακτική ομιλία του αποστόλου Πέτρου αμέ-σως μετά την Πεντηκοστή (πίστεψαν 3.000 άνθρωποι) ? Η μαχητική ομιλία του διακόνου Στεφάνου και το μαρτύριό του με λιθοβολισμό
Η μεταστροφή του αποστόλου Παύλου και οι πολλές ομιλίες και περιπετειώδεις περιοδείες του μέχρι τη Ρώμη – και από εκεί ίσως ως την Ισπανία
Η Αποστολική Σύνοδος στην Ιερουσαλήμ το 49 μ.Χ. και άλλα πολλά. Πάντως δεν πρόκειται για ένα βιβλίο μόνο «Πράξεων των Αποστόλων», και μάλιστα όλων. Πρόκειται για ένα βιβλίο ιστορίας της διάδοσης του Ευαγγελίου με τους ιεραποστολικούς αγώνες Αποστόλων και πλήθους επωνύμων και ανωνύμων χριστιανών των πρώτων χριστιανικών χρόνων.

Ερωτήσεις
1. Βρείτε στο κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο, κεφ. 6, ολόκληρο το «Πάτερ ημών» και σημειώστε ακριβώς την παραπομπή.
2. Βρείτε και φέρτε πληροφορίες για τα ιερά βιβλία των παρακάτω μεγάλων θρησκειών: Ισλαμισμός, Βουδισμός, Ινδουισμός, Κομφουκιανισμός, Ταοϊσμός.
3. Βρείτε από την Κ. Διαθήκη τα παρακάτω χωρία των 4 Ευαγγελίων: Μτ 21, 9. Μκ 11, 9-10. Λκ 19, 37-38. Ιω 12, 12-13. Γράψτε τα σε 4 παράλληλες στήλες και εντοπίστε ομοιότητες και διαφορές που έχουν μεταξύ τους.