ΦΥΣΙΚΗ ΑΓΩΓΗ

ΕΙΔΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

Σκοπός. Να γνωρίσεις θέματα σχετικά με την ορθή στάση του σώματος, τις λανθασμένες ασκήσεις, τους τρόπους πρόληψης τραυματισμών και την αξία της άσκησης σε άτομα με αναπηρίες. Να γνωρίσεις τα κύρια προβλήματα που «ταλαιπωρούν» το σύγχρονο αθλητισμό όπως είναι το ντόπινγκ, η βία και η επιθετικότητα. Να γνωρίσεις επίσης τις αρχές της σωστής αθλητικής συμπεριφοράς.

Στόχοι:
Αφού διαβάσεις το κεφάλαιο που ακολουθεί, θα μπορείς να αναφέρεις:

• Τι είναι οι αποκλίσεις της σπονδυλικής στήλης και πώς αποφεύγονται προβλήματα που προκαλούνται από τη μη ορθή στάση του σώματος.
• Ποιες ασκήσεις που χρησιμοποιούνται συχνά είναι λανθασμένες.
• Τι ονομάζουμε προσαρμοσμένη Φυσική Αγωγή.
• Τι είναι οι Παραολυμπιακοί Αγώνες.
• Τις κατηγορίες των σημαντικότερων αναβολικών και τις παρενέργειες που έχει το κάθε είδος.
• Τις συνέπειες του ντόπινγκ στην υγεία των αθλητών.
• Τις αιτίες που ωθούν τους θεατές σε βίαια επεισόδια και τρόπους με τους οποίους οι προπονητές κυρίως αλλά και οι γονείς καθώς και οι δημοσιογράφοι μπορούν να βοηθήσουν στην πρόληψη της βίας στους αγωνιστικούς χώρους.

Ορθοσωμική γυμναστική

Έχεις παρατηρήσει ότι δεν έχουν όλοι οι άνθρωποι την ίδια στάση σώματος;

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5

Η σπονδυλική στήλη είναι ο κορμός του σώματός μας. Αποτελείται από μια σειρά 33-34 μικρών κυλινδρικών οστών, των σπονδύλων. Η σπονδυλική στήλη δεν είναι εντελώς ευθεία. Αν τη δεις από πλάγια, θα παρατηρήσεις ότι έχει το σχήμα του «S». Οι καμπύλες αυτές σε κάποια άτομα είναι πιο έντονες από ότι σε κάποια άλλα. Η στάση του σώματος εξαρτάται κυρίως από το τελικό σχήμα της σπονδυλικής στήλης.

Πού οφείλονται οι αποκλίσεις της σπονδυλικής στήλης

Εκτός από παθολογικά αίτια, οι αποκλίσεις μπορεί να οφείλονται σε έλλειψη άσκησης του μυϊκού συστήματος, σε κακή στάση του σώματος στην καθιστή ή την όρθια θέση (π.χ. στο σχολείο, κατά τη διάρκεια της μελέτης στο σπίτι κ.λπ.), ή σε άνιση κατανομή του βάρους του σώματος λόγω μονόπλευρης και μακροχρόνιας μεταφοράς φορτίου. Αποτέλεσμα αυτού είναι να παρατηρούνται μια σειρά αποκλίσεων της σπονδυλικής στήλης: λόρδωση, κύφωση, σκολίωση.

Τι μπορείς να κάνεις για να αποφύγεις πιθανά προβλήματα στη στάση του σώματος

Η ισορροπημένη εκγύμναση των μυών του κορμού αποτρέπει τις παραμορφώσεις της σπονδυλικής στήλης. Θα πρέπει δηλαδή να εκτελείς μια σειρά ασκήσεων ενδυνάμωσης τόσο των ραχιαίων όσο και των κοιλιακών μυών, ώστε αυτοί να συνεργάζονται αποτελεσματικά στις απαιτήσεις της καθημερινής ζωής. Ωστόσο, για να αποφύγεις πιθανά προβλήματα της σπονδυλικής στήλης, θα πρέπει παράλληλα με την άσκηση να υιοθετήσεις μια σειρά από συνήθειες που δε θα την επιβαρύνουν. Για παράδειγμα όταν κουβαλάς στο ένα χέρι κάποιο βάρος (π.χ. τη σχολική τσάντα) θα πρέπει σε τακτά χρονικά διαστήματα να αλλάζεις χέρι. Όταν κάθεσαι για να διαβάσεις ή να ασχοληθείς με τις εργασίες σου, θα πρέπει να έχεις μια στάση όπως αυτή που δείχνει το σχήμα 5.2.

Μετά από πολύωρο διάβασμα καλό είναι να ξαπλώσεις για λίγο σε ύπτια θέση (ανάσκελα) για να τεντωθείς. Τα χέρια σου θα πρέπει να είναι τεντωμένα δίπλα από το κεφάλι (θέση ανάτασης). Επίσης, καλό είναι να βάζεις ένα μικρό μαξιλαράκι στη μέση.

Οι ορθοσωμικές ασκήσεις είναι πολύ καλές για

• να βελτιώσουν τη δύναμη των μυών,
• να βελτιώσουν τη μυϊκή αντοχή,
• να αναπτύξουν και να διαπλάσουν τους μύες και τους τένοντες,
• να δυναμώσουν το μυοσκελετικό σύστημα.

ΦΥΣΙΚΗ ΑΓΩΓΗ

Οι διατατικές ασκήσεις είναι πολύ καλές για ....

• να βελτιώσουν τη στάση του σώματος,
• να βελτιώσουν την ευκαμψία του σώματος,
• να προκαλέσουν χαλάρωση και έλεγχο του άγχους.

Μερικές λανθασμένες ασκήσεις που πρέπει να αποφεύγονται

	Λάθος άσκηση. Υπερέκταση της ράχης. Αυτή η άσκηση (σχήμα 5.4) υπερεκτείνει το κάτω μέρος της ράχης και διατείνει τους κοιλιακούς μύες. Οι μύες αυτοί είναι αδύναμοι στα περισσότερα άτομα. Αποτέλεσμα της συγκεκριμένης άσκησης είναι η πιθανή πίεση στα νεύρα, συμπίεση, ακόμη και κήλη μεσοσπονδύλιων δίσκων.
	Σωστή άσκηση. Αντί της υπερέκτασης της ράχης μπορεί το άτομο να ξαπλώσει σε πρηνή θέση πάνω σε μαξιλάρια ή τυλιγμένες πετσέτες και να εκτείνει τη ράχη ως την οριζόντια θέση (σχήμα 5.5).
	Λάθος άσκηση: Ανύψωση και των δύο ποδιών. Η άσκηση αυτή προκαλεί υπερβολική συμπίεση στους μεσοσπονδύλιους δίσκους (σχήμα 5.6).

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5

Σωστή άσκηση: Ανύψωση ποδιών με λυγισμένα γόνατα. Η κίνηση αυτή (σχήμα 5.7) δυναμώνει τους κάτω κοιλιακούς μύες και γίνεται με τράβηγμα των ποδιών προς το κεφάλι χωρίς να ξεπερνιέται το επίπεδο των ώμων.
Λάθος άσκηση: Οπίσθιο λάκτισμα με υπερέκταση του λαιμού και με το πόδι πάνω από το οριζόντιο επίπεδο δημιουργεί πρόβλημα στη μέση (σχήμα 5.8
Σωστή άσκηση. Όχι υπερέκταση του λαιμού, ούτε το πόδι πάνω από το οριζόντιο επίπεδο (σχήμα 5.9).
Λάθος άσκηση: Κάμψη με ταυτόχρονη στροφή του κορμού. Η άσκηση παραβιάζει τη φυσιολογική μηχανική των αρθρώσεων, ασκώντας υπερβολική δύναμη στον αρθρικό θύλακα (σχήμα 5.10).
Σωστή άσκηση: Έτσι γίνεται με ασφάλεια η διάταση οπίσθιων μηριαίων και των κατώτερων μυών της ράχης, με σταθεροποίηση του ποδιού (σχήμα 5.11).

ΦΥΣΙΚΗ ΑΓΩΓΗ

	Λάθος Άσκηση: Περιστροφή του κεφαλιού. Μπορεί να πιέσει τις αρτηρίες και τα νεύρα του τραχήλου, να ασκήσει πίεση στους δίσκους ή να προκαλέσει ζάλη (σχήμα 5.12).
	Σωστή άσκηση: Κλίση της κεφαλής, δεξιά αριστερά, πάνω και κάτω. Έτσι χαλαρώνουν οι μύες του λαιμού με ασφάλεια (σχήμα 5.13).
	Λάθος άσκηση: Άσκηση κοιλιακών. Η ανύψωση του κορμού μέχρι πάνω (στο γόνατο), είτε με λυγισμένα είτε με τεντωμένα πόδια προκαλεί υπερβολική πίεση στους οσφυϊκούς δίσκους (σχήμα 5.14).
	Σωστή άσκηση: Άσκηση κοιλιακών χωρίς πλήρη έγερση του κορμού, όπως φαίνεται στο σχήμα 5.15, είναι πιο ασφαλής.
	Λάθος άσκηση: Δίπλωση του κορμού από την όρθια θέση (σχήμα 5.16). Η άσκηση μπορεί να προκαλέσει αλλοιώσεις στην οσφυοϊερή άρθρωση και διάταση των συνδέσμων του γόνατος.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5

Σωστή άσκηση: Η δίπλωση του κορμού από καθιστή θέση είναι πιο ασφαλής (σχήμα 5.17).
Λάθος Άσκηση: Βαθύ κάθισμα (σχήμα 5.18). Η άσκηση μπορεί να προκαλέσει προβλήματα στην άρθρωση του γόνατος, στους συνδέσμους, τον αρθρικό υμένα ή τους αρθρικούς χόνδρους.
Σωστή Άσκηση. Διάταση του τετρακέφαλου, όπως φαίνεται στο σχήμα 5.19.

Ποιος είναι ο ασφαλέστερος τρόπος για να ανασηκώσουμε ένα βαρύ αντικείμενο από το έδαφος;

Στις εικόνες βλέπουμε μαθητές να ανασηκώνουν ένα βαρύ αντικείμενο από το έδαφος με δυο διαφορετικούς τρόπους. Στις περιπτώσεις (1) και (3) η επιβάρυνση είναι μεγαλύτερη και ανομοιόμορφη καθιστώντας τον τρόπο αυτό μεταφοράς αντικειμένου επικίνδυνο και ως εκ τούτου πρέπει να αποφεύγεται. Στην περίπτωση (2) η σπονδυλική στήλη του μαθητή δέχεται ομοιόμορφη επιβάρυνση. Οι επιβαρύνσεις της σπονδυλικής στήλης φαίνονται σχηματικά στα επόμενα 2 σκίτσα (4 και 5).

ΦΥΣΙΚΗ ΑΓΩΓΗ

Κίνδυνοι τραυματισμών, πρόληψη
και πρώτες βοήθειες

Οι πιο συνηθισμένοι τραυματισμοί που έχουν σχέση με την άσκηση χωρίζονται στις παρακάτω κατηγορίες:

Οξείς τραυματισμοί. Αυτού του είδους οι τραυματισμοί προέρχονται από την εφαρμογή μιας δύναμης την οποία δεν μπορεί να αντέξει ο ιστός και τραυματίζεται. Οι πιο συνηθισμένες περιπτώσεις οξέων τραυματισμών είναι το διάστρεμμα ή ρήξη και η θλάση του μυός.

Διαστρέμματα / ρήξεις. Διάστρεμμα είναι ο τύπος του οξέος τραύματος που έχει σχέση με τον τραυματισμό των συνδέσμων.

Θλάσεις μυών. Το χαρακτηριστικό των θλάσεων είναι το υπερβολικό τέντωμα του μυός που οδηγεί στη διάταση ή τη ρήξη ορισμένων μυϊκών ινών ή ολοκλήρου του μυός.

Κατάγματα και εξαρθρώσεις. Τα κατάγματα και οι εξαρθρώσεις αποτελούν πιο σοβαρούς τραυματισμούς από τις θλάσεις και τα διαστρέμματα και χαρακτηρίζονται από έντονους πόνους, πρήξιμο και αδυναμία. Τα ανοιχτά κατάγματα είναι πιο επικίνδυνα και ο κίνδυνος μόλυνσης λόγω της ανοιχτής πληγής είναι μεγάλος.

Εκδορές-μώλωπες-τρυπήματα. Το είδος αυτών των τραυματισμών είναι αρκετά συχνό, ιδιαίτερα στα αθλήματα επαφής (π.χ. ποδόσφαιρο, χειροσφαίριση). Η κύρια φροντίδα σ' αυτές τις περιπτώσεις είναι να καλυφτεί η πληγή ώστε να μειωθεί η πιθανότητα μόλυνσης αλλά και μετάδοσης πιθανής ασθένειας που μπορεί να έχει ο τραυματίας, όπως ασθένεια που μπορεί να μεταδοθεί με τα παθογόνα του αίματος (π.χ. AIDS, ηπατίτιδα Β κ.λπ.).

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5

Αθλητισμός και άτομα με αναπηρίες

Υπάρχουν άτομα που δυσκολεύονται να συμμετέχουν σε φυσικές δραστηριότητες και στο μάθημα της Φυσικής Αγωγής. Οι κινητικές, νοητικές, συναισθηματικές ή αισθητηριακές ιδιαιτερότητες που έχουν οδηγούν στον χαρακτηρισμό τους ως άτομα με αναπηρίες. Τα άτομα αυτά, συχνά βιώνουν αποτυχίες που επηρεάζουν με αρνητικό τρόπο όλες τις πλευρές της ζωής τους.

Οι δυσκολίες που μπορεί να αντιμετωπίσουν είναι ποικίλες. Μπορεί να είναι γνωστικές (όπως νοητική υστέρηση, μαθησιακές δυσκολίες), αισθητηριακές (κυρίως τύφλωση, κώφωση), κινητικές (ορθοπεδικές, νευρολογικές, μυϊκές βλάβες) ή οργανικές (π.χ. διαβήτης, επιληψία). Ωστόσο, τα προβλήματα που μπορεί να αντιμετωπίζει ένα άτομο με αναπηρίες, σε καμιά περίπτωση δε χαρακτηρίζουν το άτομο αυτό συνολικά, καθώς σε κάποιες άλλες ικανότητες μπορεί να υπερέχει.

Προσαρμοσμένη Φυσική αγωγή

Ο όρος «προσαρμογή» στη Φυσική Αγωγή (προσαρμογή της Φυσικής Αγωγής στην ατομική ιδιαιτερότητα) αναπτύχθηκε στις δεκαετίες του 1960 και 1970 ως αποτέλεσμα του αυξανόμενου ενδιαφέροντος παροχής ίσων ευκαιριών σε όλους τους ανθρώπους, ώστε να συμμετέχουν σε προγράμματα άσκησης, ανεξάρτητα από το επίπεδο των ικανοτήτων τους. Σύμφωνα με τη φιλοσοφία της, καλή διδασκαλία δε σημαίνει προσπάθεια αλλαγής του ατόμου αλλά προσαρμογή της διδασκαλίας, των ασκήσεων και του περιβάλλοντος, ώστε οι ανάγκες του ατόμου αυτού να ικανοποιηθούν.

ΦΥΣΙΚΗ ΑΓΩΓΗ

• Για παράδειγμα, η προσαρμογή της διδασκαλίας στην περίπτωση ενός ατόμου με κώφωση προϋποθέτει την οπτική καθοδήγηση του ασκούμενου (επίδειξη του τρόπου εκτέλεσης των ασκήσεων από τον καθηγητή Φυσικής Αγωγής) και τη διατήρηση συνεχούς οπτικής επαφής καθηγητή - ασκούμενου καθ' όλη τη διάρκεια της άσκησης.
• Η τοποθέτηση μεταλλικής μπάρας στο χώρο άσκησης για τη βοήθεια ατόμων με σωματικές αναπηρίες που χρησιμοποιούν καροτσάκι είναι ένα καλό παράδειγμα προσαρμογής του περιβάλλοντος.
• Η τοποθέτηση ενός μικρού κουδουνιού μέσα στην μπάλα βοηθάει τους ασκούμενους με τύφλωση. Οι μαθητές με αναπηρίες μπορεί να αντιμετωπίσουν καταστάσεις αποκλεισμού και διάκρισης που επηρεάζουν έντονα την αυτοεικόνα, τη διάθεση και τα κίνητρά τους.

Η Φυσική Αγωγή προκαλεί άγχος στους μαθητές που αγνοούνται επανειλημμένα, ακούν μειωτικές παρατηρήσεις για τις ικανότητές τους ή αισθάνονται ότι είναι λιγότερο συμπαθείς.

Αυτό δημιουργεί τάσεις μη συμμετοχής στο μάθημα της Φυσικής Αγωγής για την αποφυγή πρόσθετων αρνητικών εμπειριών και περιορισμό της κοινωνικής τους δραστηριότητας με αποτέλεσμα την απομόνωση στο σπίτι, την εξάρτηση από το περιβάλλον και την επιδείνωση των ήδη υπαρχουσών κινητικών δυσκολιών.

Η ανάπτυξη της αυτοπεποίθησης και του αυτοσεβασμού αυτών των παιδιών αποτελεί υποχρέωση όχι μόνο του καθηγητή Φυσικής Αγωγής αλλά και των συμμαθητών του με την κατανόηση και αγάπη που θα επιδείξουν. Όπως και τα παιδιά με φυσιολογική ανάπτυξη έτσι και τα παιδιά με αναπηρίες έχουν ανάγκη από κοινωνική αποδοχή και σεβασμό γι' αυτά που μπορούν να κάνουν και όχι γι' αυτά που δεν μπορούν.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5

ΦΥΣΙΚΗ ΑΓΩΓΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5

Φαρμακοδιέγερση στα σπορ Μια ανέντιμη και επικίνδυνη για την υγεία συμπεριφορά

Το ντόπινγκ αντιβαίνει στην ηθική του αθλητισμού αλλά και της ιατρικής επιστήμης. Γι' αυτό το λόγο έχει καταρτιστεί ένας κατάλογος με όλες τις απαγορευμένες ουσίες και τις τεχνικές που μπορεί να χρησιμοποιήσει ένας αθλητής, για να ξεπεράσει με αθέμιτο τρόπο ένα συναθλητή του.

ΦΥΣΙΚΗ ΑΓΩΓΗ

Στις απαγορευμένες μεθόδους ντόπινγκ, μεταξύ των άλλων, αναφέρεται και το ντόπινγκ με αίμα, που δεν είναι τίποτα άλλο παρά λήψη αίματος του αθλητή και μετάγγιση στον ίδιο μετά από ένα χρονικό διάστημα. Συνήθως ο αθλητής κάνει προπόνηση για ένα χρονικό διάστημα σε υψόμετρο με απώτερο σκοπό να ανεβάσει τα ερυθρά αιμοσφαίρια του οργανισμού του (τα ερυθρά αιμοσφαίρια περιέχουν μία ουσία, την αιμοσφαιρίνη, που μεταφέρει το οξυγόνο στους μύες για να χρησιμοποιηθεί και να μπορέσει να πάρει ενέργεια ο αθλητής). Στη συνέχεια, του αφαιρείται μία ποσότητα αίματος η οποία τοποθετείται στην κατάψυξη και παραμονές ενός σημαντικού αγώνα το αίμα με τα πολλά αιμοσφαίρια μεταγγίζεται πίσω στον αθλητή και έτσι αυτός έχει σημαντικό πλεονέκτημα, για να μπορέσει να αποδώσει καλύτερα σε αθλήματα στα οποία απαιτείται μεγάλη ποσότητα οξυγόνου (π.χ. δρόμος 10.000 μέτρων, μαραθώνιος κ.λπ.).

Εκτός από τη μέθοδο της αφαίμαξης, για τη βελτίωση των επιδόσεων σε αερόβια αθλήματα χρησιμοποιείται και μία ορμόνη η οποία παράγεται από τα νεφρά και ονομάζεται ερυθροποιητίνη (ΕΡΟ). Αυτή η ορμόνη χρησιμοποιείται από άτομα τα οποία έχουν χρόνια προβλήματα με τα νεφρά τους, για να αντιμετωπίσουν συμπτώματα αναιμίας. Η μέθοδος αυτή χρησιμοποιείται από αθλητές αγωνισμάτων αντοχής και κυρίως από ποδηλάτες. Τα προβλήματα τα οποία μπορεί να δημιουργήσει είναι η αυξημένη πήξη του αίματος, η θρόμβωση και σε ορισμένες περιπτώσεις ο θάνατος.

Πότε ένας αθλητής θεωρείται ντοπαρισμένος

Ντοπαρισμένος θεωρείται ένας αθλητής, όταν στα ούρα του ανιχνεύεται γνωστή ουσία που παράγει ο οργανισμός, σε ποσοστά μεγαλύτερα από τα θεωρούμενα φυσιολογικά ή όταν επίσης ανιχνεύεται άλλη ουσία που δεν παράγεται από τον οργανισμό και συγκαταλέγεται στον κατάλογο των απαγορευμένων. Δημιουργείται εξάρτηση στον αθλητή από τις φαρμακευτικές ουσίες που λαμβάνει; Οι αθλητές που ντοπάρονται αποκτούν εξάρτηση, ειδικά εάν οι ουσίες που λαμβάνουν είναι διεγερτικές. Ωστόσο, σε αρκετές περιπτώσεις οι αθλητές που ντοπάρονται εξαρτώνται και ψυχολογικά από τη λήψη του φαρμάκου με αποτέλεσμα να χρειάζονται ιδιαίτερη ψυχολογική υποστήριξη ακόμα και μετά το τέλος της αθλητικής τους καριέρας. Ποιος είναι ο σκοπός του ελέγχου ντόπινγκ. Δεν είναι να τιμωρήσει τον αθλητή, αλλά να προστατεύσει την υγεία του και να αποτρέψει τον αθέμιτο ανταγωνισμό. Ποιες είναι οι πιθανές παρενέργειες στην εμφάνιση ενός ατόμου από τη λήψη αναβολικών στεροειδών ουσιών. Ακμή, φαλάκρα, τριχοφυΐα, πρήξιμο, γυναικομαστία, μεγέθυνση της κλειτορίδας, βαθύτερη φωνή, μείωση της ανάπτυξης στους έφηβους, αρρενοποίηση στις γυναίκες. Ποιες είναι οι ιδιαίτερες παρενέργειες που μπορεί να έχει ένας έφηβος από τη λήψη αναβολικών στεροειδών. Η λήψη αναβολικών από παιδιά μπορεί να προκαλέσει πρώιμη είσοδο στην εφηβεία, ενώ η χρήση αναβολικών από εφήβους μπορεί να προκαλέσει πρώιμη σύγκλιση των επιφύσεων, ώστε να μη φτάσουν στο αναμενόμενο ύψος. Αυτό συμβαίνει, επειδή προκαλείται πρόωρη οστέωση του συζευκτικού χόνδρου με αποτέλεσμα να παύει η κατά μήκος αύξηση των οστών.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5

Άλλες παρενέργειες από τη λήψη αναβολικών ουσιών. Οι παρενέργειες που επιφέρει η αλόγιστη χρήση αναβολικών ουσιών επηρεάζουν σχεδόν όλα τα συστήματα του ανθρώπινου οργανισμού. Εκτός από τις παρενέργειες που αναφέρθηκαν προηγουμένως, προβλήματα από τη χρήση αναβολικών ουσιών εντοπίζονται στο γενετικό σύστημα των ανδρών (μείωση σεξουαλικής ικανότητας, μείωση του μεγέθους των όρχεων, μειωμένη παραγωγή σπέρματος και προσωρινή ή μόνιμη στειρότητα). Παρατηρούνται επίσης μεταβολές στην έκκριση διαφόρων ορμονών (π.χ. θυρεοειδικές), αύξηση της αρτηριακής πίεσης, προβλήματα στη λειτουργία της καρδιάς, στο νευρικό σύστημα, στο ήπαρ, στο δέρμα, αύξηση στην τριχοφυΐα του προσώπου και μείωση της τριχοφυΐας της κεφαλής και γαστρεντερικές ανωμαλίες.

Άσκηση 5.2

Συζητήστε στην τάξη σε ομάδες το θέμα του ντόπινγκ. Συμπληρώστε και σχολιάστε τον παραπάνω πίνακα. Τι πρέπει να γίνει στα σπορ, στο μπόντυ μπίλντινγκ και αλλού. Ποια είναι η άποψή σας για τις ποινές; Μπορεί να περιοριστεί το φαινόμενο;

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5

Η βία στα γήπεδα καταστρέφει τις ομάδες, τους αθλητές, τους θεατές, τον αθλητισμό

Φαινόμενα επιθετικότητας στα σπορ έχουμε, όταν ένας ή πολλοί αθλητές ή φίλαθλοι δείχνουν ότι θέλουν να βλάψουν ή να τραυματίσουν ή να φοβίσουν άλλους. Φαινόμενα βίας έχουμε όταν κάποιος ή κάποιοι χρησιμοποιούν τη δύναμή τους για να βλάψουν τους άλλους σωματικά.

Δυστυχώς, πολλοί θεωρούν ότι το φαινόμενο αυτό δεν ελέγχεται και ότι στοιχεία επιθετικότητας είναι αναγκαία στα διάφορα αθλήματα. Και τα δυο αυτά σημεία δεν είναι αληθή. Η επιθετικότητα στα σπορ δεν είναι ανεξέλεγκτη. Είναι δημιούργημα της κοινωνίας και του τρόπου οργάνωσης του αθλητισμού, που περισσότερο τη «διδάσκει» και λιγότερο προσπαθεί να την αποτρέψει.

Γιατί συμβαίνουν επεισόδια είτε μέσα στους αγωνιστικούς χώρους είτε στις κερκίδες είτε έξω από τα γήπεδα

Πιθανές αιτίες

Η επιθετικότητα «μαθαίνεται και διδάσκεται» με την παρατήρηση και τη μίμηση

Όλες οι παραπάνω αιτίες έχουν κάποια βάση. Σωστότερη όμως είναι η τελευταία, η «Δ». Βασικός τρόπος με τον οποίο μαθαίνουμε και υιοθετούμε συμπεριφορές και συνήθειες είναι η παρατήρηση και η μίμηση. Τα άτομα παρατηρούν και μιμούνται τη συμπεριφορά των άλλων και μαθαίνουν. Η επιθετική συμπεριφορά παρόμοια μαθαίνεται και διδάσκεται μέσα στην κοινωνία. Το ίδιο διδάσκεται και μέσα στους αθλητικούς χώρους. Οι αθλητές παρατηρώντας άλλους αθλητές να επιτίθενται μαθαίνουν και μιμούνται αυτή τη συμπεριφορά. Η επιθετικότητα μεταξύ των αγωνιζομένων μεταφέρεται και πολλαπλασιάζεται μεταξύ των θεατών.

ΦΥΣΙΚΗ ΑΓΩΓΗ

Δυστυχώς, υπάρχουν προπονητές που διδάσκουν την επιθετικότητα στους αθλητές τους, γιατί κάνουν το λάθος να πιστεύουν ότι το σκληρό παιχνίδι ή το να επιβληθείς στον αντίπαλο με κάθε τρόπο θα φέρει τη νίκη. Ακόμα και ένα βίαιο φάουλ μπορεί να θεωρηθεί ως λογική ενέργεια, αν αποτρέψει ένα πιθανό γκολ από τον αντίπαλο.

Οι εμπρηστικές δηλώσεις προπονητών, αθλητών, ή παραγόντων και ο τρόπος που τα μέσα μαζικής ενημέρωσης παρουσιάζουν πολλά γεγονότα διδάσκουν την επιθετικότητα. Η προβολή της φανατισμένης κερκίδας από τα ΜΜΕ διδάσκει την επιθετικότητα στους θεατές. Οι οπαδοί πολύ συχνά θα χειροκροτήσουν και θα ενθουσιαστούν με το σκληρό παιχνίδι ενός παίκτη της ομάδας τους.

Τέλος, διάφορες ομάδες ατόμων με προσωπικά και ευρύτερα κοινωνικά προβλήματα αναζητούν την έκφρασή τους ή την εκτόνωσή τους μέσα στους αθλητικούς χώρους.

Πότε παρασύρονται οι θεατές σε βίαια επεισόδια

• Οι θεατές επηρεάζονται από την επιθετικότητα που βλέπουν μέσα στο γήπεδο.
• Οι θεατές και οι αθλητές γίνονται βίαιοι, όταν θεωρούν ότι αδικούνται και όταν γίνεται λάθος εφαρμογή κανονισμών.
• Οι θεατές που παρακολουθούν βίαιες σκηνές σε φιλμ ή στα γήπεδα ή άλλους θεατές στις κερκίδες παρασύρονται και μιμούνται τις πράξεις αυτές.
• Η βία στα γήπεδα ενισχύεται, γιατί στις κερκίδες όλοι καλύπτονται πίσω από την ανωνυμία.
• Η βία στα γήπεδα ενισχύεται, όταν στις κερκίδες επικρατεί φανατισμός.
• Η βία στα γήπεδα ενισχύεται, γιατί στις κερκίδες επικρατεί το στρίμωγμα.
• Η βία στα γήπεδα ενισχύεται, γιατί στις κερκίδες προβάλλονται τα άτομα με βίαιη συμπεριφορά.
• Η βία στα γήπεδα ενισχύεται, όταν στις κερκίδες ή έξω από τον αγωνιστικό χώρο δεν υπάρχει διαχωρισμός των θεατών των δύο ομάδων.
• Η βία στα γήπεδα ενισχύεται, όταν μεταξύ των θεατών γίνεται χρήση αλκοόλ ή ναρκωτικών ουσιών.
• Η βία στα γήπεδα ενισχύεται, όταν η διαιτησία είναι κακή.
• Η βία στα γήπεδα ενισχύεται, όταν μερικές φορές υπάρχει καθυστέρηση έναρξης του παιχνιδιού.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5

ΦΥΣΙΚΗ ΑΓΩΓΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5

Άσκηση 5.5 Τι συναισθήματα σας προκαλούν τα δύο σκίτσα; Γράψτε την απάντησή σας ............................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................

ΦΥΣΙΚΗ ΑΓΩΓΗ

Η σωστή αθλητική συμπεριφορά

Ένα από τα σημαντικότερα πλεονεκτήματα του μαθήματος της Φυσικής Αγωγής είναι ότι μαθαίνουμε διασκεδάζοντας. Όμως για να μάθουμε, για να διασκεδάσουμε και γενικότερα να γίνουμε καλύτεροι ΟΛΟΙ, είναι απαραίτητη η επίδειξη σωστής αθλητικής συμπεριφοράς.

Τι είναι σωστή αθλητική συμπεριφορά

Σωστή αθλητική συμπεριφορά είναι η υπακοή στους κανόνες των παιχνιδιών, η επιβράβευση μιας καλής προσπάθειας προς συμπαίκτη και αντίπαλο. Αναλυτικότερα, σωστή αθλητική συμπεριφορά σημαίνει:

Σέβομαι τους κανόνες του παιχνιδιού

Όταν παίζω σε ένα παιχνίδι ή όταν συμμετέχω σε ένα άθλημα, σημαίνει ότι αποδέχομαι και τηρώ τους κανόνες του. Οι κανόνες υπάρχουν για να έχουν όλοι την ευκαιρία να συμμετέχουν, όλοι να έχουν την ευκαιρία να κερδίσουν, όλοι να διασκεδάζουν, αλλά και να είναι ασφαλείς. Η τήρηση των κανόνων, επίσης, είναι απαραίτητη για την ομαλή διεξαγωγή του παιχνιδιού.

	Σέβομαι τις αποφάσεις των διαιτητών ή κριτών Από τη στιγμή που αναθέτουμε σε κάποιον να ελέγχει την τήρηση των κανονισμών του παιχνιδιού (κριτής - διαιτητής) σημαίνει αυτόματα ότι αποδεχόμαστε αδιαμαρτύρητα και χωρίς αμφισβητήσεις τις αποφάσεις του. Όποιος αναλαμβάνει το ρόλο του διαιτητή ή κριτή πρέπει να γνωρίζει καλά τους κανονισμούς και να δεσμεύεται ότι θα είναι δίκαιος και αμερόληπτος. Παρόλα αυτά ο κριτής ή ο διαιτητής είναι άνθρωπος και το να κάνει λάθος δεν είναι ασυνήθιστο. Αν έχετε παράπονα από τη διαιτησία στα παιχνίδια που παίζετε, δοκιμάστε σε επόμενο παιχνίδι να αναλάβετε εσείς ρόλο διαιτητή, για να μπορέσετε να καταλάβετε το βάρος της ευθύνης του διαιτητή και τη δυσκολίες που έχει η αντικειμενική διαιτησία.
Σεβασμός του αντιπάλου	Σέβομαι τον αντίπαλο Αν δεν υπήρχαν οι αντίπαλοι, δε θα υπήρχε και παιχνίδι. Στους σχολικούς αγώνες όταν παίζουμε δεν ξεχνάμε ότι οι αντίπαλοί μας είναι συγχρόνως και συμμαθητές μας, αλλά και συνάνθρωποί μας. Πρέπει λοιπόν να συμπεριφερόμαστε με σεβασμό στους αντιπάλους μας στα παιχνίδια που παίζουμε, έτσι δηλαδή όπως θα θέλαμε να συμπεριφέρονται και αυτοί σε εμάς.
Και οι αντίπαλοι είναι φίλοι	Σέβομαι το συμπαίκτη Με τους συμπαίκτες μας έχουμε τον ίδιο στόχο, άρα, ο μόνος τρόπος για να πετύχουμε το στόχο μας είναι να συνεργαστούμε όσο πιο αποτελεσματικά γίνεται. Όταν επιβραβεύουμε τις καλές προσπάθειες των συμπαικτών μας, όταν τους ενθαρρύνουμε, όταν τους στηρίζουμε σε πιθανά λάθη ή άστοχες κινήσεις - ενέργειες και όταν τους βοηθάμε να βελτιωθούν, τότε το κέρδος θα είναι για όλους μεγαλύτερο.
Δίνω ίσες ευκαιρίες σε όλους να συμμετέχουν Στα παιχνίδια και στις δραστηριότητες του μαθήματος της Φυσικής Αγωγής, έχουμε όλοι ίσα δικαιώματα συμμετοχής. Ανεξάρτητα λοιπόν από το φύλο, την εθνότητα, τις αθλητικές ικανότητες και τα ιδιαίτερα ατομικά χαρακτηριστικά των συμμαθητών μας πρέπει να δίνουμε σε όλους και όλες το δικαίωμα να συμμετέχουν προσαρμόζοντας το παιχνίδι ανάλογα, ώστε όλοι να μπορούν να παίξουν, να μάθουν και να διασκεδάσουν.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5

Ελέγχω τον εαυτό μου και δεν παραφέρομαι

Όταν συμμετέχω σε παιχνίδια ή δραστηριότητες του μαθήματος της Φυσικής Αγωγής, ο εκνευρισμός και η επιθετικότητα χαλάνε το κλίμα του μαθήματος. Με ακραίες αρνητικές συμπεριφορές μέσα και έξω από το παιχνίδι, γινόμαστε αντικοινωνικοί, ενοχλητικοί και αγενείς στους φίλους μας και στους αντιπάλους μας, κάνουμε κακό στην υγεία μας.

Προσπαθώ όσο καλύτερα μπορώ

Όταν συμμετέχω σε δραστηριότητες του μαθήματος της Φυσικής Αγωγής, προσπαθώ να βελτιωθώ.

Σωστή αθλητική συμπεριφορά λοιπόν δε σημαίνει μόνο ακολουθώ τους κανόνες του παιχνιδιού που παίζω. Η σωστή αθλητική συμπεριφορά περιλαμβάνει κάποιους «άγραφους κανόνες» που ισχύουν για όλα τα παιχνίδια. Αυτοί οι κανόνες είναι που κάνουν τη διαφορά μεταξύ όλων των αθλητών και αθλητών με σωστή αθλητική συμπεριφορά. Ακριβώς όπως και στη ζωή όπου υπάρχουν οι «νομοταγείς» και οι «έντιμοι». Υπάρχουν λοιπόν κάποιες πράξεις που μπορούν να χαρακτηριστούν ως «αξιέπαινες» αλλά όχι απαραίτητα «υποχρεωτικές».

Αληθινές ιστορίες Α. Σε ένα μεγάλο και σημαντικό αγώνα τένις δόθηκε (από το διαιτητή) στον έναν αθλητή πλεονέκτημα για σερβίς, έναντι του αντιπάλου του, γιατί η μπάλα (μάλλον) ήταν έξω. Ο αθλητής αντί να δεχτεί την απόφαση των διαιτητών, όπως ορίζουν οι κανόνες, ζήτησε να ξαναπαιχτεί ο πόντος, γιατί είδε ότι η μπάλα χτύπησε σε οριακό σημείο πάνω στη γραμμή. Ο διαιτητής, ρισκάροντας την επίσημη θέση του, συμφώνησε, με γνώμονα το καλό των παικτών και του παιχνιδιού.

Πώς κρίνετε τη συμπεριφορά του αθλητή; Τι θα ήταν προτιμότερο να κάνει;

Πώς κρίνετε τη συμπεριφορά του διαιτητή; Γιατί άλλαξε την απόφαση του;

Εσείς πώς θα συμπεριφερόσασταν, αν ήσαστε στη θέση του αθλητή ή στη θέση του διαιτητή;

ΦΥΣΙΚΗ ΑΓΩΓΗ

Β. Σε μεγάλο πρωτάθλημα στίβου, όταν ο παγκόσμιος ρέκορντμαν του τριπλούν ηττήθηκε στην τελευταία προσπάθεια από έναν αντίπαλο του, αντί να δείξει ενοχλημένος που έχασε τη νίκη, αποδέχθηκε τη νίκη του αντιπάλου του τρέχοντας μαζί του το γύρο του θριάμβου, αποδεικνύοντας με αυτό τον τρόπο το σεβασμό και τη συναδελφικότητα προς το συναθλητή του.   Πώς θα χαρακτηρίζατε τη συμπεριφορά του παγκόσμιου ρέκορντμαν; Εσείς πώς θα συμπεριφερόσασταν στη θέση του;

Γ. Ένας μαραθωνοδρόμος, με κόστος να χάσει την πιθανή νίκη σταματάει για να βοηθήσει συναθλητή του που έχει πρόβλημα και είναι πεσμένος στην άκρη του δρόμου που διεξάγεται ο αγώνας. Γιατί να το κάνει αυτό ο μαραθωνοδρόμος; Τι θεώρησε πιο σημαντικό;

Δ. Ένας ποδοσφαιριστής, κατά τη διάρκεια του αγώνα της ομάδας του με αντίπαλη ομάδα και ενώ το παιχνίδι ήταν ισόπαλο, βρέθηκε μόνος του μπροστά στην εστία με την μπάλα. Αντί να βάλει το γκολ, προτίμησε να πιάσει την μπάλα με τα χέρια στερώντας την ομάδα του από τη νίκη, γιατί αντιλήφθηκε ότι ο τερματοφύλακας είχε τραυματιστεί. Αν ήσαστε στη θέση του ποδοσφαιριστή, τι θα κάνατε;

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5

Η έννοια της σωστής αθλητικής συμπεριφοράς σημαίνει κάτι περισσότερο από υπακοή στους κανονισμούς. Πρόκειται για πράξεις που αυθόρμητα και ελεύθερα γίνονται σύμφωνα με την παράδοση του συναγωνισμού, πάντα φιλικά και με ευγενή άμιλλα. Ο αθλητής δηλαδή δεν είναι ηθικά υποχρεωμένος να τις κάνει, αν όμως τις κάνει είναι ηθικά αξιέπαινος.

ΦΥΣΙΚΗ ΑΓΩΓΗ

Αν οι απαντήσεις σου είναι ΝΑΙ σε κάποιες ή όλες από τις πρώτες 10 ερωτήσεις, τότε πρέπει να κάνεις προσπάθεια να τις αλλάξεις. Δε βοηθούν ούτε εσένα, ούτε το άθλημα, ούτε τους φίλους σου. Αν οι απαντήσεις σου είναι ΝΑΙ στις ερωτήσεις 11-21, τότε είσαι πολύ καλός/η, στα σπορ και μπράβο σου. Αν όχι, πρέπει να κάνεις προσπάθεια να βελτιώσεις τον εαυτό σου. Τότε πραγματικά όλοι θα σε αγαπούν και εσύ θα χαίρεσαι και θα απολαμβάνεις και το μάθημα της Φυσικής Αγωγής και τα σπορ.

ΣΗΜΕΙΩΣΕ ΤΙ ΘΑ ΑΡΧΙΣΕΙΣ ΝΑ ΚΑΝΕΙΣ ΑΠΟ ΑΥΡΙΟ

1. .......................................................
2. .......................................................
3. .......................................................
4. .......................................................
5. .......................................................
6. .......................................................
7. .......................................................

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5

Βιβλιογραφία

Corbin, C., Lindsey, R., Welk, G. (2001). Άσκηση, Ευρωστία, Υγεία. Αθήνα: Ιατρικές εκδόσεις Πασχαλίδη.

Fahey, T., Insel, P. & Roth, W. (1998). Fit & Well: core concepts and labs in physical fitness and wellness (2nd Eds.) Calif: Mountain View.

Fountain, S. & Goodwin, L. (2002). PE to 16 (2nd Eds.). Oxford: Oxford University Press.

Weinberg, R., & Gould, D. (1999). Foundations of Sport and Exercise Psychology. Champaign, IL: Human Kinetics.

Κοκαρίδας, Δ. (2004). Μαθητές με ειδικές ανάγκες που μπορεί να συναντήσει ο γυμναστής σε κανονικό σχολείο. Θεσσαλονίκη: Α. & Π. Χριστοδουλίδη.

Παπαϊωάννου, Α., Θεοδωράκης, Γ. & Γούδας, Μ. (2003). Για μια καλύτερη Φυσική Αγωγή. Θεσσαλονίκη: Α. & Π. Χριστοδουλίδη.

Συμεωνίδης, Π. (1992). Ορθοπεδική. Θεσσαλονίκη: University Studio Press.

Πηγές στο διαδίκτυο

www.spinalcord.org

www.percental.org/adapted

www.paralympic.org

www.palaestra.com

www.fairplaytoday.com

www.sportunterricht.de/lksport/ fair-geht-vor.html

www.askcoachmike.com

www.sportsmanship.org

www.cces.ca

www.internationalsport.com

www.youth-sports.com