Αισθητική Αγωγή - Εικαστικά (B' Γυμνασίου) - Βιβλίο Μαθητή (Εμπλουτισμένο)
Εισαγωγή-Περιεχόμενα 2: Το χαρτί και οι τεχνικές του Επιστροφή στην αρχική σελίδα του μαθήματος
Ι
Το σχέδιο και το χρώμα   Εννοιολογικός Χάρτης
ΘΕΜΑ 1
ΥΛΙΚΑ 
ΤΕΧΝΙΚΕΣ 
ΠΕΙΡΑΜΑ- 
ΤΙΣΜΟΙ 
Με ένα μολύβι ή ένα κάρβουνο οι ζωγράφοι σχεδιάζουν.
Όταν θέλουν χρώμα, διαλέγουν ανάμεσα σε πάρα πολλά υλικά ...

1.1. Το σχέδιο  Wikipedia

Από την Παλαιολιθική εποχή οι άνθρωποι σχεδίαζαν εικόνες επάνω στις επιφάνειες των σπηλαίων. Αξιοποιούσαν τη φυσική διαμόρφωση των σπηλαίων με το να σχεδιάζουν κυρίως μορφές ζώων. Τα απλά μέσα που χρησιμοποιούσαν ήταν κόκαλα που τα γέμιζαν με χρωστικές ουσίες από ορυκτά και τα άπλωναν με πινέλα από τρίχες ή φτερά ζώων ή με τα δάκτυλα.

Με την πάροδο των αιώνων καινούργια μέσα, υλικά και τεχνικές βοήθησαν τη διεύρυνση της αντίληψης του σχεδίου και την εξέλιξή του. Εξερεύνηση

 

1. Σπηλαιογραφία στο Πες Μερλ της Γαλλίας. 1. Σπηλαιογραφία στο Πες Μερλ της Γαλλίας. Εικόνα  Χάρτης
Πριν από 25.000 χρόνια ο καλλιτέχνης, εκμεταλλευόμενος την επιφάνεια των βράχων, το φυσικό χρωματισμό, τα κοιλώματα και τις προεξοχές, διαμόρφωσε το σχέδιο των αλόγων. Σχεδίασε το κεφάλι του πίσω αλόγου στην προεξοχή του βράχου απλώνοντας τα σώματα στη μεγάλη επιφάνεια.
  Εξωτερικός Σύνδεσμος
Γιατί πιστεύετε ότι ο πρωτόγονος καλλιτέχνης έφτιαχνε αυτές τις εικόνες; Εκτός από τα άλογα, ποιο άλλο σχέδιο διακρίνετε στην εικόνα 1; Εξερεύνηση
Τι εικόνες μπορείτε να ανακαλύψετε στις επιφάνειες του δικού σας χώρου;   

Με τα δυο είδη σχεδίου, το ελεύθερο και το γραμμικό, απεικονίζουμε ό,τι υπάρχει στο περιβάλλον μας, ό,τι υπάρχει μέσα μας αλλά και ό,τι θέλουμε να κατασκευάσουμε.    Wikipedia

3. Ντα Βίντσι, σχέδιο μηχανής.
   2. Ντα Βίντσι *, σχέδιο - σπουδή για το μνημείο Σφόρτσα, 1489.   Εικόνα 3. Ντα Βίντσι, σχέδιο μηχανής. 4. Ντα Βίντσι, Εικόνα
σχέδιο κάτοψης ναού, 1488.

 

1.1.1. Το ελεύθερο σχέδιο

Το ελεύθερο σχέδιο γίνεται με το χέρι και με αυτό αποδίδουμε κάτι, όπως το βλέπουμε, όπως το θυμόμαστε, όπως το φανταζόμαστε και όπως το νιώθουμε. Επομένως, κάθε σχέδιο εμπεριέχει την προσωπική εκδοχή του καλλιτέχνη για τον κόσμο.

Στα νατουραλιστικά σχέδια, η πραγματικότητα αναπαριστάνεται πειστικά (Εικ.5). Στα αφαιρετικά σχέδια προβάλλονται μόνο τα στοιχεία που θεωρούνται σημαντικά (Εικ.6).

Εικόνα  Εξερεύνηση

5.Ραφαήλ, «Πορτρέτο νεαρού», 1502. Εικόνα 6. Ματίς, «Πορτρέτο», 1916. Εικόνα

 

 

 

 

α. Η διαδικασία που ακολουθούμε στο σχέδιο

α. Παρατηρούμε τις φυσικές μορφές στο χώρο, συγκρίνοντας τα σχήματα που τις αποτελούν, τα μεγέθη και τις μεταξύ τους σχέσεις.
β. Αποφασίζουμε πόσο μεγάλα θα σχεδιάσουμε τα βασικά στοιχεία του θέματος και πού θα τα τοποθετήσουμε στο χαρτί. Σχεδιάζουμε ελαφρά τα περιγράμματα των σχημάτων που διακρίνουμε καθαρά.
γ. Σκιαγραφούμε στην αρχή γενικά τα σκιερά μέρη χωρίζοντάς τα από τα φωτεινά. Έπειτα προσθέτουμε περισσότερους τόνους και λεπτομέρειες, αν θέλουμε, ώστε να αποδοθούν οι όγκοι και να «ζωντανέψει» το σχέδιο
εικόνα
εικόνα
εικόνα

 

 

 

εικόνα

β. Η τονική κλίμακα

Η τονική κλίμακα στο σχέδιο είναι μια διαβάθμιση από τον πιο ανοικτό τόνο στον πιο σκούρο (Εικ.7).

Στο σχέδιο «μεταφράζουμε» τις χρωματικές επιφάνειες των φυσικών μορφών σε τονικές σχέσεις. Επιλέγοντας κατόπιν έναν τύπο τονικής κλίμακας, παρουσιάζουμε πιο σωστά αυτές τις τονικές σχέσεις. Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε πολλούς ή λιγότερους τόνους, οπότε θα έχουμε διαφορετικό αποτέλεσμα: σχέδιο με απαλούς τόνους, με κοντινούς τόνους, με τόνους που περιορίζονται στο άσπρο-μαύρο κ.ά.

8. Μπρεγκελ, «Το μεγάλο ψάρι τρώει το μικρό», 1557   Εικόνα


10. Ρεμπράντ, «Η Σάσκια κοιμάται στο κρεβάτι», 1635   Εικόνα

εικόνα
9. Οι διαβαθμίσεις του τόνου στο σχέδιο της σφαίρας διαχέονται η μια μέσα στην άλλη πολύ απαλά.



11. Μουνκ, «Η κραυγή», 1895   Εικόνα

Να βρείτε σε ποιον τύπο τονικής κλίμακας ανήκει κάθε σχέδιο από τα παραπάνω, πόσους τόνους περιέχει και γιατί έχει επιλεγεί η συγκεκριμένη τονική κλίμακα.   Παιχνίδι

γ. Μεγέθη - Αναλογίες - Κλίμακες

Κάθε φυσική μορφή αποτελείται από σχήματα και φόρμες που έχουν συγκεκριμένα μεγέθη. Οι σχέσεις αυτών των μεγεθών είναι οι αναλογίες. Τα σχέδια γίνονται συνήθως σε μικρότερες διαστάσεις από αυτές που έχουν οι φυσικές μορφές. Στη σχεδιαστική επιφάνεια μεταφέρουμε τα μεγέθη με τις ίδιες αναλογίες. Σε αυτό μας βοηθούν και οι κλίμακες που ορίζουν το πόσο μικρότερα θα είναι τα μεγέθη στο σχέδιο αναλογικά με τα φυσικά μεγέθη. (Στα τεχνικά σχέδια η κλίμακα σημειώνεται με αριθμούς, π.χ. 1:5, που σημαίνει ότι αν το σχέδιο έχει ένα μέγεθος, το πραγματικό είναι πέντε φορές μεγαλύτερο.)

δ. Ο κάναβος

Ο κάναβος είναι ένα πλέγμα κατακόρυφων και οριζόντιων γραμμών που μας διευκολύνει να αντιγράψουμε και να μεταφέρουμε μια εικόνα μεγαλώνοντας, μικραίνοντας ή ακόμα και παραμορφώνοντάς την.

Η μεγέθυνση γίνεται ως εξής:

α. Επάνω στην πρωτότυπη εικόνα σχεδιάζουμε κάναβο με οριζόντιες και κατακόρυφες γραμμές, σε ίση απόσταση μεταξύ τους (Εικ.12).
β. Στην επιφάνεια που θέλουμε να μεταφέρουμε την εικόνα, σχεδιάζουμε κάναβο μεγαλύτερο, αλλά με τον ίδιο αριθμό τετραγώνων.
γ. Αντιστοιχίζοντας κάθε τετραγωνάκι της εικόνας με αυτό της επιφάνειας που σχεδιάζουμε, μεταφέρουμε το σχέδιο που υπάρχει μέσα σε αυτό. Όταν κάνουμε το ίδιο για όλα τα τετραγωνάκια του κάναβου, η μεταφορά του σχεδίου σε μεγέθυνση έχει ολοκληρωθεί.


12. Ντα Βίντσι, σπουδή για γυναικείο κεφάλι, 1490.

 

Να σημειώσετε σε ποια κλίμακα είναι σχεδιασμένος ένας γεωγραφικός χάρτης που χρησιμοποιείτε.
εικόνα

 

εικόνα

1.1.2. Τα υλικά του ελεύθερου σχεδίου και οι τεχνικές τους   Εκπαιδευτικό Παιχνίδι

α. Το χαρτί: Υπάρχουν πολλών ειδών χαρτιά, λεπτά ή χοντρά, ματ ή γυαλιστερά, ανάγλυφα ή λεία, απορροφητικά ή μη, κατάλληλα για κάθε υλικό που θα υποδεχτούν.

β. Τα μολύβια κατασκευάζονται από μείγμα γραφίτη και αργίλου με ξύλινο περίβλημα. Κατάλληλα για το ελεύθερο σχέδιο είναι τα μαλακά (Β,2Β....8Β).

Τα μολύβια μας δίνουν τη δυνατότητα να σχεδιάζουμε και έπειτα να δημιουργούμε πολλούς τόνους, από απαλό γκρίζο μέχρι μαύρο, πιέζοντάς τα ελαφρά ή δυνατά ή χρησιμοποιώντας αραιές ή πυκνές, παράλληλες ή τεμνόμενες γραμμές (Εικ.13). Μπορούμε να δημιουργήσουμε γρήγορα σκίτσα που μεταδίδουν μια αίσθηση, π.χ. της κίνησης (Εικ.14) ή να φτιάξουμε σχέδια με ακρίβεια και λεπτομέρειες, σβήνοντας και διορθώνοντας με μια μαλακή πλαστική γόμα (Εικ.15).

εικόνα

εικόνα

14. Σεζαν, σκίτσο του αγάλματος της Άρτεμης, 1885

15. Ρούμπενς, «Πορτρέτο αγοριού», 1626   Εικόνα

 

εικόνα

γ. Το κάρβουνο είναι ένα φυσικό μαλακό υλικό. Σχεδιάζουμε με κάρβουνο επάνω σε ματ χαρτί, λευκό ή έγχρωμο, εξασφαλίζοντας διαφορετικά αποτελέσματα.

Το χρησιμοποιούμε όπως το μολύβι, σχεδιάζοντας και σκιαγραφώντας με παράλληλες ή τεμνόμενες γραμμές και το σβήνουμε με την ειδική γόμα. Μπορούμε επίσης να το απλώσουμε και να το σβήσουμε με το χέρι.

Είναι κατάλληλο για μια γρήγορη απόδοση του θέματος, όταν θέλουμε να διαχωρίσουμε φωτεινές και σκιερές περιοχές (Εικ.16,17). Επίσης μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε το κάρβουνο μαζί με λευκή κιμωλία (Εικ.18).

Όταν το έργο ολοκληρωθεί, χρειάζεται να το ψεκάσουμε με ειδικό σπρέι φιξαρίσματος, ώστε να σταθεροποιηθεί επάνω στην επιφάνεια.

16. Κόρνερ, «Ξαπλωμένο γυμνό», 1906.
16. Κίρχνερ, «Ξαπλωμένο γυμνό», 1906.



17. Μαρκ, «Ελέφαντας», 1907.    Εικόνα
18. Πικάσο*, «Ο ζωγράφος και το μοντέλο του», 1950, κάρβουνο και κιμωλία σε χαρτί.
18. Πικάσο*, «Ο ζωγράφος και το μοντέλο του», 1950, κάρβουνο και κιμωλία σε χαρτί.

 

εικόνα

19. Μισό, «Ζωγραφική με μελάνη της Κίνας», 1962.
19. Μισό, «Ζωγραφική με μελάνη της Κίνας», 1962.

Υπάρχει η μαύρη σινική μελάνη αλλά και άλλες αποχρώσεις που χρησιμοποιούμε μεμονωμένα ή αναμειγνύοντάς τις, οπότε έχουμε ζωγραφικά έργα με χρώμα.

Οι Κινέζοι και οι Ιάπωνες καλλιτέχνες από πολύ παλαιά χρησιμοποίησαν τη μελάνη για την παραδοσιακή τους καλλιγραφία (Εικ.20) αλλά και στη ζωγραφική. Τα έργα τους χαρακτηρίζονται για την καθαρότητα και τη λιτότητά τους (Εικ.21,22).

21. Χοκουσάι, «Κουρδίζοντας το σίμωσαν», 1820 (Ιαπωνία).
21. Χοκουσάι, «Κουρδίζοντας το σίμωσαν», 1820 (Ιαπωνία).

εικόνα

δ. Η μελάνη είναι υγρό υλικό που απλώνεται με πένα ή πινέλο κυρίως επάνω σε λείο χαρτί. Η υγρή της κατάσταση επιτρέπει να την αραιώνουμε με νερό, δημιουργώντας ποικιλία στους τόνους (Εικ.19). Η δυσκολία όμως είναι ότι δεν μπορούμε να σβήνουμε.

22. Κάι, «Προσωπογραφία του ποιητή Λα Πο», 13ος αι. (Κίνα).
22. Κάι, «Προσωπογραφία του ποιητή Λα Πο»,
13ος αι. (Κίνα).

 

1.2.1. Το γραμμικό σχέδιοεικόνα

Το γραμμικό σχέδιο χρησιμοποιείται για τη δημιουργία εικόνων με εικαστικό (διακοσμητικά και γραφιστικά σχέδια) ή τεχνικό χαρακτήρα (αρχιτεκτονικά, τοπογραφικά,μηχανολογικά, σχέδιαβιομηχανικών αντικειμένων). Επειδή στο γραμμικό επιδιώκουμε να αποδώσουμε τα στοιχεία του σχεδίου με ακρίβεια, χρησιμοποιούμε σχεδιαστικά όργανα.

Γλωσσάρι   Γλωσσάρι   Γλωσσάρι   Γλωσσάρι  

1.2.2. Τα υλικά για το γραμμικό σχέδιο

Το γραμμικό σχέδιο γίνεται επάνω σε ματ ή λείο χαρτί. Κατάλληλα μολύβια είναι τα σκληρά (Η,2Η....6Η). Επίσης μπορούμε να σχεδιάσουμε με πενάκια ή ραπιντογκράφους και μελάνη ή λεπτούς μαρκαδόρους. Τα σχεδιαστικά όργανα που χρησιμοποιούμε είναι: χάρακας (υποδεκάμετρο), τρίγωνα (ορθογώνιο ισοσκελές και ορθογώνιο ανισοσκελές), διαβήτης και μοιρογνωμόνιο.

Γλωσσάρι   Γλωσσάρι   Γλωσσάρι   Γλωσσάρι   Wikipedia  

1.2.3. Γραμμικά σχέδια

    α. Γεωμετρικές κατασκευές
α. Ισόπλευρο τρίγωνο μέσα σε κύκλο:
χωρίζουμε την περίμετρο του κύκλου σε τμήματα ίσα με την ακτίνα του. Αν ενώσουμε ένα παρά ένα τα τρία από τα έξι σημεία της περιμέτρου, θα έχουμε το ισόπλευρο τρίγωνο.
β. Τετράγωνο μέσα σε κύκλο: φέρνουμε στον κύκλο δυο διαμέτρους κάθετες μεταξύ τους. Τα σημεία τομής στην περίμετρο του κύκλου είναι οι κορυφές του τετραγώνου.
γ. Πεντάγωνο μέσα σε κύκλο: φέρνουμε τη διάμετρο ΑΒ και την κάθετη σε αυτή ΓΟ και βρίσκουμε το μέσο Μ της ΟΒ. Με κέντρο το Μ και ακτίνα ΜΓ γράφουμε τόξο που τέμνει την ΑΒ στο σημείο Ν. Η ΓΝ είναι ίση με την πλευρά του πενταγώνου.

εικόνα εικόνα εικόνα

 

β. Διακοσμητικά σχέδια με κύκλους, τόξα και ευθείες

Με γεωμετρικές κατασκευές μπορούμε να αναπτύξουμε πολλές διακοσμητικές συνθέσεις (Εικ.23-26).

εικόνα

εικόνα

εικόνα

23. «Το λουλούδι της ζωής», διακοσμητικό σχέδιο που έχει χρησιμοποιηθεί συμβολικά από πολλούς λαούς.  Εικόνα

εικόνα
εικόνα

25. 26. «Διακοσμητικά σχέδια», έργα μαθητών.

27. «Τοπίο», έργο μαθητή.

γ. Γεωμετρική απόδοση στοιχείων από το περιβάλλον

Χρησιμοποιώντας τα σχεδιαστικά όργανα μπορούμε να αποδώσουμε στοιχεία από την πραγματικότητα που μας περιβάλλει δίνοντάς τους τη μορφή γεωμετρικών σχημάτων (Εικ.27).

εικόνα

δ. Σχεδίαση τρισδιάστατων σχημάτων

Για να έχουμε την πλήρη εικόνα ενός φυσικού αντικειμένου, πρέπει να το δούμε τουλάχιστον από τρεις οπτικές γωνίες (π.χ. από εμπρός, πλάι και επάνω). Επομένως όταν θέλουμε να σχεδιάσουμε τρισδιάστατα σχήματα, προστρέχουμε στον τρόπο σχεδιασμού των γεωμετρικών στερεών.

εικόνα
εικόνα

α. Για να σχεδιάσουμε ένα κουτί: στις τρεις γωνίες ενός πλάγιου παραλληλογράμμου φέρνουμε κατακόρυφες και ίσες γραμμές και τις ενώνουμε με γραμμές παράλληλες προς τις γραμμές του παραλληλογράμμου.

εικόνα

β. Για να σχεδιάσουμε ένα κυλινδρικό κουτί: σε κάθε μια από τις μικρές πλευρές ενός ορθογώνιου παραλληλογράμμου φέρνουμε μια έλλειψη και μετά σβήνουμε τις μικρές ευθείες πλευρές του παραλληλογράμμου και την κάτω εσωτερική καμπύλη της έλλειψης.

Στα σχέδια γ, δ, ε παρουσιάζεται η τρισδιάστατη απόδοση περισσότερο σύνθετων σχημάτων.

στ. Σχεδιαστική απόδοση μιας κατοικίας με γεωμετρικά στερεά. Εκτός από το τρισδιάστατο σχέδιο της κατοικίας στο κέντρο, στα τρία σχεδιασμένα επίπεδα προβάλλονται η πρόσοψη, η πλάγια όψη και η κάτοψή της.  

 

 

 

 

 

 

εικόνα1.3.1. Το χρώμα

Το χρώμα στη φύση δημιουργείται χάρη στο φως (Εικ.28).

Τα υλικά χρώματα κατασκευάζονται από φυσικές χρωστικές ουσίες (ορυκτά, φυτά) ή χημικές, σε μορφή σκόνης και κατόπιν αναμειγνύονται με ένα συνδετικό υλικό (κόλλα).

Στη γλυπτική και την αρχιτεκτονική το χρώμα οφείλεται στα ίδια τα υλικά που χρησιμοποιούνται ή στο χρωματισμό των υλικών επιφανειών (Εικ.29,30).

Στη ζωγραφική οι μορφές σχεδιάζονταν αρχικά με περιγράμματα και στη συνέχεια χρησιμοποιούνταν το χρώμα, που έπαιζε συμπληρωματικό ρόλο. Από το 16ο αιώνα παρατηρείται στη ζωγραφική της Ευρώπης και της Κίνας η χρήση του χρώματος για την απόδοση μορφών χωρίς συγκεκριμένο περίγραμμα.

 


Το κεραμιδί παράγεται από το κιννάβαρι.

Η ώχρα παράγεται από σιδηρούχο άργιλο.

Η ώχρα παράγεται από σιδηρούχο άργιλο.

Το μπλε ουλτραμαρίν παράγεται από το λάπις.

Το μπλε ουλτραμαρίν παράγεται από το λάπις.

Το πράσινο παράγεται από το μαλαχίτη.

Το πράσινο παράγεται από το μαλαχίτη.

Το βερμιγιόν παράγεται από το θειάφι και τον υδράργυρο.

29. Ντεγκά, «Μικρή χορεύτρια 14 ετών», 1881.

29. Ντεγκά, «Μικρή χορεύτρια 14 ετών», 1881.

30. Ο Γοτθικός ναός Σαιντ Σαπέλ στο Παρίσι, 1248.

30. Ο Γοτθικός ναός Σαιντ Σαπέλ στο Παρίσι, 1248.                   

 

1.3.2. Τα υλικά του χρώματος και οι τεχνικές τους

α. Οι ξυλομπογιές είναι τα χρωματιστά μολύβια, με τα οποία σχεδιάζουμε και ζωγραφίζουμε. Μπορούμε να τις απλώσουμε μαλακά, να τις πιέσουμε, ακόμα και να τις αναμείξουμε ζωγραφίζοντας με το ένα χρώμα επάνω στο άλλο, αναζητώντας το αισθητικό αποτέλεσμα που μας εκφράζει.

31. Μπουζιάνης, «Τοπίο», 1926, ξυλομπογιές. Ο Γιώργος Μπουζιάνης (1885-1959), εσωστρεφής καλλιτέχνης που επέμενε στη μουσικότητα του χρώματος και απεχθανόταν κάθε είδους φιλολογία στη ζωγραφική, έχει πει: «Δε ζωγραφίζω εγώ για να κάμω κάδρα, αλλά γιατί δεν μπορώ να κάμω άλλο παρά να ζωγραφίζω, όπως αισθάνομαι και όταν αισθάνομαι.» εικόνα

32. Έργο μαθητή με ξυλομπογιές.
32. Έργο μαθητή με ξυλομπογιές.

Ποιες διαφορές παρουσιάζουν στον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιούνται οι ξυλομπογιές, το μαθητικό έργο και το έργο του Μπουζιάνη;

 

33. Ερνστ, «Φυσική ιστορία», 1925, φροτάζ.   Εικόνα
Ο Ερνστ εφάρμοσε την τεχνική του φροτάζ: επάνω σε μια επιφάνεια που έχει ανάγλυφη υφή (ξύλο, νόμισμα, ύφασμα, φύλλα) ακουμπάμε ένα λεπτό χαρτί και τρίβουμε με το πλάι της μύτης του μολυβιού ή της ξυλομπογιάς μέχρι να αποτυπωθεί η υφή αυτής της επιφάνειας.

 

36. Δεκουλάκος

β. Τα παστέλ είναι ράβδοι όπως η κιμωλία και είναι δυο ειδών: τα ξηρά και τα λιπαρά (λαδοπαστέλ).

Με τα ξηρά παστέλ μπορούμε να ζωγραφίσουμε αναμειγνύοντας τα χρώματα επάνω στο έργο και σβήνοντας με το χέρι. Όταν το έργο ολοκληρωθεί, χρειάζεται να το ψεκάσουμε με ειδικό σπρέι φιξαρίσματος, ώστε να σταθεροποιηθεί το υλικό επάνω στο χαρτί.

Τα λαδοπαστέλ κολλάνε ευκολότερα στο χαρτί δημιουργώντας μια γυαλιστερή επίστρωση. Μπορούμε να σβήσουμε ξύνοντας το χρώμα με σπάτουλα ή να το επικαλύψουμε με ένα άλλο.

 

 

 

 

34. Ντεγκά, «Η σκάφη», 1886, ξηρά παστέλ   Εικόνα

35. Έργο μαθητή με λαδοπαστέλ.
35. Έργο μαθητή με λαδοπαστέλ.


36. Δεκουλάκος, από τη σειρά «Μικρές σπουδές για τη Μάνη», 1986-91, λαδοπαστέλ. Ο Ηλίας Δεκουλάκος με αφορμή την έκθεσή του «Τα τοπία των Αθηνών», 2002, λέει: «Μάνη - Αθήναι. Μέσω αυτών των δύο ελληνικών περιοχών προσπάθησα να εκφρασθώ ζωγραφικά τα τελευταία χρόνια. Ολόκληρη η γεωγραφική έκταση της Ελλάδος ήταν μνημείο πολυποίκιλου φυσικού κάλλους, που μέσα στο σώμα του φύονταν και αναπτύσσονταν άλλα μνημεία, λαϊκής και λόγιας αισθητικής. «Οίδα», θυμάμαι καλά και νοσταλγώ. Έζησα την καταστροφή της Αθήνας και της Αττικής με πλήρη επίγνωση του διαπραττόμενου εγκλήματος. Ήδη έχει αρχίσει η καταστροφή της Μάνης. Τα νησιά έχουν υποκύψει....»

 

γ. Οι ακουαρέλες (τα υδατοχρώματα) είναι χρώματα σε μορφή πλακέτας που διαλύονται με νερό. Τις απλώνουμε κυρίως επάνω σε πορώδες και λευκό χαρτί με μαλακά πινέλα. Όταν οι ακουαρέλες αραιώνονται πολύ με νερό, οι τόνοι των χρωμάτων γίνονται φωτεινότεροι και διαφανείς.

Υπάρχουν πολλών ειδών πινέλα, λεπτά και χοντρά με φυσικές τρίχες (χοίρου, κάστορα) ή συνθετικές (νάιλον), που μπορεί να είναι πλακέ ή στρογγυλά. Τα κινέζικα πινέλα κατασκευάζονται από ουρά αλόγου.

εικόνα

Η τεχνική της ακουαρέλας
α. Σχεδιάζουμε τα βασικά σχήματα.
β. Χρωματίζουμε ξεκινώντας από τους φωτεινότερους τόνους και συνεχίζουμε με τους σκουρότερους, καθώς ένας φωτεινός τόνος δεν μπορεί να καλύψει ένα σκούρο.
γ. Με μερικές στρώσεις χρώματος επάνω στις φόρμες φανερώνεται ο όγκος των αντικειμένων και ολοκληρώνεται το έργο (Εικ.37).

Αν ζωγραφίσουμε επάνω σε χαρτί που το έχουμε προηγουμένως νωτίσει με ένα σφουγγάρι (ή το βρέχουμε την ώρα που ζωγραφίζουμε), το χρώμα απλώνεται και δημιουργεί ένα ιδιαίτερο αποτέλεσμα (Εικ.38).

39. Έργο μαθητή με ακουαρέλες.

εικόνα


37. Σεζάν*, «Νεκρή φύση με μήλα, μπουκάλι και δοχείο γάλακτος», 1906.
Εικόνα

38. Μπουζιάνης, «Νεκρή φύση», 1939.
38. Μπουζιάνης, «Νεκρή φύση», 1939.

 

 

39. Έργο μαθητή με ακουαρέλες.

δ. Οι τέμπερες γίνονται από χρωστικές σκόνες με συνδετικό υλικό την αραβική γόμα. Επιστρώνονται επάνω σε λείες ή λιγότερο λείες επιφάνειες, όπως το ξύλο, ο τοίχος, ο μουσαμάς και το χαρτί. Είναι χρώματα που αραιώνονται με νερό και στεγνώνουν γρήγορα, επιτρέποντας πολλές γρήγορες επιστρώσεις. Όταν στεγνώσουν, αποκτούν μια απαλή ματ υφή. Είναι πιο εύκολο, αφού σχεδιάσουμε το θέμα μας, να απλώσουμε το χρώμα πρώτα στις μεγάλες επιφάνειες (φόντο, πίσω επίπεδα) και να προχωράμε σταδιακά στις μικρότερες και τις λεπτομέρειες.

Τεχνικές της τέμπερας
Όπως βλέπουμε στα παρακάτω μαθητικά έργα, οι τέμπερες μπορούν να χρησιμοποιηθούν:
α. Αραιωμένες σαν ακουαρέλες, οπότε αποκτούν μια σχετική διαφάνεια.
β. Με αλληλεπικαλυπτόμενες πινελιές και πολλές στρώσεις.
γ. Καλά αναμειγμένες στην παλέτα, οπότε μπορούν να χρωματίσουν καθαρές και πλακάτες επιφάνειες.
δ. Με πολλή πάστα ή απευθείας από το σωληνάριο, οπότε δημιουργούν ένα ανάγλυφο αποτέλεσμα.

εικόνα
εικόνα
εικόνα
εικόνα
Δοκιμάζοντας τις διαφορετικές τεχνικές με τις τέμπερες, να περιγράψετε το αισθητικό αποτέλεσμα που προκύπτει κάθε φορά.

 

ΕΡΓΑΣΙΕΣ
1. Να σκιτσάρετε ένα αντικείμενο ή μια μορφή από μνήμης ή εκ του φυσικού. Έπειτα να το σχεδιάσετε πιο προσεκτικά προσθέτοντας τόνους.
2. Να συνθέσετε τα στοιχεία: άνθρωπος, σπίτι, δέντρο, με εξωπραγματικές αναλογίες.
3. Να χρησιμοποιήσετε το κάρβουνο σε μια ελεύθερη σύνθεση.
4. Να πειραματιστείτε με τη μελάνη σε μια ελεύθερη σύνθεση.
5. Να σχεδιάσετε με σχεδιαστικά όργανα μια διακοσμητική σύνθεση, χρησιμοποιώντας γραμμές και κύκλους.
6. Επιλέγοντας ένα από τα θέματα: σκελετός, μηχανή, ψάρια, βουνά, δέντρα, να σχεδιάσετε με δυο τρόπους: α.ελεύθερα με το χέρι, β.με σχεδιαστικά όργανα.
7. Να σχεδιάσετε ελεύθερα με το χέρι ή με σχεδιαστικά όργανα δυο-τρία γεωμετρικά στερεά και να τα σκιαγραφήσετε.
8. Να σχεδιάσετε τρισδιάστατα τα γράμματα μιας λέξης.
9.10.11.12.Ελεύθερο θέμα με ξυλομπογιές, παστέλ, ακουαρέλες και τέμπερες.
13.Να ζωγραφίσετε ένα έργο με μεικτή τεχνική, αναμειγνύοντας όποια υλικά θέλετε.

Εικόνα  Εικόνα

ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
Μαθηματικά: 1.Πώς μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε δισδιάστατες γεωμετρικές κατασκευές (διχοτόμηση ευθείας, κάθετες ευθείες, διαίρεση ευθείας σε ίσα μέρη, διχοτόμηση και τριχοτόμηση γωνίας, κανονικά πολύγωνα, κυκλικά τόξα, ελλείψεις) σε δικά μας έργα; 2.Αφού μετρήσουμε τις διαστάσεις ενός χώρου και δυο βασικών επίπλων, προσπαθούμε να σχεδιάσουμε την κάτοψη χώρου και επίπλων υπό κλίμακα (1:50 ή 1:100).
Μουσική: 1.Συγκρίνοντας τα υλικά σχεδίου και χρώματος με διάφορα μουσικά όργανα ως προς τον ήχο και τις δυνατότητές τους, πώς μπορούμε να τα αντιστοιχίσουμε; 2.Αν συγκρίνουμε τις μουσικές κλίμακες με τις τονικές κλίμακες, ποιες ομοιότητες και ποιες διαφορές μπορούμε να διακρίνουμε; 3.Πώς μια μουσική κλίμακα μπορεί να μας οδηγήσει στη δημιουργία ενός εικαστικού έργου;
Οικιακή Οικονομία: 1.Ερευνούμε ζωγραφικά έργα με θέμα τα φρούτα και περιγράφουμε τις σκέψεις και τα συναισθήματά μας. 2.Εργασία με θέμα «υγιεινή διατροφή και υγιεινή διαβίωση».
ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΕΣ (Τα ονόματα των καλλιτεχνών γράφονται με λατινικούς χαρακτήρες, για να χρησιμοποιηθούν για έρευνα στις προτεινόμενες ιστοσελίδες αλλά και σε άλλες, από όπου μπορούμε να πάρουμε περισσότερες πληροφορίες για αυτούς.)
Ντα Βίντσι (Leonardo da Vinci, 1459-1519): Ο Φλωρεντινός ζωγράφος υπήρξε γλύπτης, αρχιτέκτονας, πολεοδόμος, σχεδιαστής, εφευρέτης, μουσικός και συγγραφέας, ένας κατεξοχήν «καθολικός άνθρωπος» της Αναγέννησης, επιστήμονας και καλλιτέχνης συγχρόνως. Τα σχέδιά του με τοπία, κεφάλια και γυμνά προέρχονται από τα τετράδιά του που περιλαμβάνουν σημειώσεις και επιστημονικές μελέτες για τις αναλογίες, την προοπτική, την οπτική, την ανατομία, τη βιολογία αλλά και εφευρέσεις όπως κανόνια, σκάφανδρα και πτητικές μηχανές. http://www.drawingsofleonardo.org/ και http://www.museoscienza.org/english/leonardo/
Πικάσο (Pablo Picasso, 1881-1973): Ο Ισπανός ζωγράφος έζησε και σπούδασε στη Βαρκελώνη, ενώ αργότερα εγκαταστάθηκε στο Παρίσι. Στην πορεία του έργου του δέχτηκε επιρροές από παλαιότερους και σύγχρονούς του δημιουργούς αλλά και από την πρωτόγονη τέχνη, τις οποίες είχε την ικανότητα να αφομοιώνει και να πειραματίζεται μέχρι να ανακαλύψει το ύφος που τον αντιπροσώπευε. Έτσι δημιούργησε ένα μεγάλο αριθμό έργων σε διάφορα μορφικά στιλ, σχέδια, πίνακες ζωγραφικής, γλυπτά, αντικείμενα από πηλό, χαρτί και έγινε διάσημος για τα κυβιστικά του έργα. http://www.picasso.fr/fr/picasso_page_index.php και http://picasso.tamu.edu/picasso/
Σεζάν (Paul Cezanne, 1839-1906): Γάλλος ζωγράφος ο οποίος επεδίωκε ένα ρεαλισμό αντικειμενικό αλλά όχι ρηχό, εφάρμοσε μια μέθοδο με αλληλοεπικαλυπτόμενες πινελιές καθαρών χρωμάτων και οδηγήθηκε σε μια ζωγραφική ανάμεσα στην πραγματικότητα και την αφαίρεση, επηρεάζοντας την εξέλιξη όλης της μετέπειτα ζωγραφικής. http://www.expo-cezanne.com/index.cfm και http://www.ricci-art.com/en/Paul-Cezanne.htm