Κατά τον 4ο και 5ο αι. διάφοροι γερμανικοί λαοί, όπως οι Γότθοι, εγκαταστάθηκαν προσωρινά στα Βαλκάνια και ανέπτυξαν με το Βυζάντιο σχέσεις που είχαν αναγκαστικά μικρή διάρκεια.

    Διαρκέστερες σχέσεις με το Βυζαντινό Κράτος δημιούργησαν οι Σλάβοι και οι Βούλγαροι, λαοί που εγκαταστάθηκαν μόνιμα στα Βαλκάνια. Οι Σλάβοι αρχικά οργάνωσαν στο γεωγραφικό χώρο της σημερινής ηπειρωτικής Ελλάδας αυτόνομες κοινότητες, τις σκλαβηνίες (7ος-8ος αι.), που κατά τους επόμενους αιώνες αφομοιώθηκαν από το Βυζάντιο. Οι Βούλγαροι στα τέλη του 7ου αι. ίδρυσαν κράτος ανάμεσα στο Δούναβη και την οροσειρά του Αίμου, που αναγνωρίστηκε από το Βυζάντιο. Από τις αρχές του 8ου ως τις αρχές του 9ου αι. το νέο αυτό κράτος συγκρούστηκε στρατιωτικά και σχετίστηκε εμπορικά με το Βυζάντιο, ενώ γύρω στα 864 ασπάστηκε το Χριστιανισμό.

    Πολύ σημαντική για την εξέλιξη του Βυζαντίου αποδείχτηκε η εμφάνιση των Αράβων. Ο λαός αυτός κατέκτησε τις βυζαντινές επαρχίες της Μέσης Ανατολής και της Β. Αφρικής και διεκδίκησε από το Βυζάντιο την κυριαρχία της Μεσογείου. Οι Άραβες ανέπτυξαν σημαντικό πολιτισμό, αξιοποιώντας παλαιότερους πολιτισμούς, και διέπρεψαν στο εμπόριο. Συγκρούστηκαν στα πεδία των μαχών με το Βυζάντιο, αλλά ανέπτυξαν μαζί του και εμπορικές και πολιτιστικές σχέσεις.