• Για το εμπόριο και τους παράγοντες που το επηρεάζουν.
• Για τις εμπορικές δραστηριότητες στην Ευρώπη.

Μια περιοχή ή μια χώρα δεν μπορεί να παραγάγει όλα τα προϊόντα (γεωργικά, κτηνοτροφικά, βιομηχανικά κ.ά.) που χρειάζονται οι κάτοικοι της. Η παραγωγή διαφορετικών αγαθών από περιοχή σε περιοχή και από χώρα σε χώρα έχει ως αποτέλεσμα κάποια προϊόντα αλλού να περισσεύουν και αλλού να λείπουν. Το γεγονός αυτό δημιουργεί την ανάγκη των ανταλλαγών, δηλαδή της λειτουργίας του εμπορίου.

Το εμπόριο, ως παραγωγικός κλάδος, εντάσσεται στον τριτογενή τομέα της παραγωγής και είναι μία από τις σπουδαιότερες οικονομικές δραστηριότητες του ανθρώπου. Εξασφαλίζει τη διανομή αγαθών απαραίτητων στους ανθρώπους, δημιουργεί σημαντικό αριθμό θέσεων εργασίας, υποστηρίζει την αγροτική και τη βιομηχανική παραγωγή και παράγει πλούτο. Το εμπόριο διακρίνεται σε εσωτερικό, όταν διεξάγεται μέσα στην ίδια τη χώρα, και σε διεθνές, όταν διεξάγεται μεταξύ διάφορων χωρών. Διακρίνεται ακόμη σε χονδρικό εμπόριο, όταν ο αγοραστής των αγαθών είναι επίσης έμπορος, και σε λιανικό, όταν αγοραστής είναι ο τελικός καταναλωτής.

Όσον αφορά το διεθνές εμπόριο, κάθε χώρα επιδιώκει να πουλήσει (εξαγάγει) προς άλλες χώρες όσο το δυνατόν περισσότερα προϊόντα και να αγοράσει (εισαγάγει) όσο το δυνατόν λιγότερα. Επιδιώκει επίσης να εισαγάγει όσο το δυνατόν πιο απλά προϊόντα και να εξαγάγει πιο επεξεργασμένα (με μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία), άρα ακριβότερα. Οι φτωχές και λιγότερο αναπτυγμένες χώρες εξάγουν κυρίως αγροτικά προϊόντα ή πρώτες ύλες (μεταλλεύματα, ορυκτά, σιτηρά, φρούτα κ.ά.). Αντίθετα, οι αναπτυγμένες χώρες εξάγουν κυρίως προϊόντα σύνθετα, επεξεργασμένα βιομηχανικά (αυτοκίνητα, ρούχα, απορρυπαντικά, φάρμακα κ.ά.).

Το εμπόριο ευνοείται, όταν υπάρχουν επαρκή δίκτυα μεταφορών για τη διανομή των προϊόντων γρήγορα και χωρίς απώλειες επαρκή δίκτυα επικοινωνιών για την λήψη και διεκπεραίωση των παραγγελιών, καθώς και προϊόντα με ανταγωνιστικές τιμές.

Η Ευρώπη είναι η ήπειρος με τη μεγαλύτερη ανάπτυξη του εμπορίου, τόσο παλαιότερα όσο και σήμερα. Ειδικά το θαλάσσιο εμπόριο γνώρισε κατά την αρχαιότητα μεγάλη ακμή στην περιοχή της Μεσογείου με τους Έλληνες ναυτικούς, ενώ αργότερα, από την εποχή των μεγάλων ανακαλύψεων (15ος αιώνας), επεκτάθηκε στις θάλασσες όλου του πλανήτη με τους Άγγλους, Ισπανούς, Ολλανδούς, Πορτογάλους και άλλους θαλασσοπόρους.

Όσον αφορά τον τομέα των εξαγωγών, μετά τις Η.Π.Α., που βρίσκονται στην πρώτη θέση, στις 10 χώρες του πλανήτη με τις μεγαλύτερες εξαγωγές περιλαμβάνονται η Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γαλλία, η Ιταλία, η Ολλανδία και το Βέλγιο. Συνολικά η Ευρωπαϊκή Ένωση (που περιλαμβάνει και τις χώρες με τις μεγαλύτερες εξαγωγές) αποτελεί σήμερα την πρώτη εμπορική δύναμη στον κόσμο στο διεθνές εμπόριο, ξεπερνώντας ακόμα και τις Η.Π.Α. Παράλληλα, είναι πρώτη και στο εσωτερικό εμπόριο, αφού στην τεράστια εσωτερική αγορά της των 500 εκατομμυρίων καταναλωτών, τη μεγαλύτερη εσωτερική αγορά του κόσμου, τα αγαθά διακινούνται ελεύθερα χωρίς περιορισμούς. Εξάλλου, η χρήση κοινού νομίσματος (του ευρώ) στα περισσότερα από τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. διευκολύνει τις εμπορικές συναλλαγές στο εσωτερικό της. Εκτός από την Ε.Ε., τις Η.Π.Α., την Κίνα, την Ιαπωνία και τον Καναδά, μεγάλες εμπορικές δυνάμεις σε παγκόσμιο επίπεδο είναι η Ρωσία και η Ελβετία (ευρωπαϊκές χώρες επίσης, που όμως δεν ανήκουν στην Ε.Ε.), η Νότια Κορέα, το Μεξικό και η Σιγκαπούρη.

Οι αναπτυγμένες χώρες της δυτικής και βόρειας Ευρώπης εξάγουν κυρίως βιομηχανικά προϊόντα (αυτοκίνητα, αεροπλάνα, προϊόντα προηγμένης τεχνολογίας, όπως π.χ. κινητά τηλέφωνα ή στρατιωτικό υλικό, χημικά προϊόντα, ενδύματα, φάρμακα κ.ά.) είτε προς άλλες λιγότερο αναπτυγμένες χώρες της Ευρώπης είτε προς άλλες ηπείρους και εισάγουν αγροτικά προϊόντα, κυρίως όσα δεν παράγονται στην ήπειρο (τσάι, καφές, κακάο κ.ά.), ορυκτά καύσιμα (πετρέλαιο, φυσικό αέριο) και πρώτες ύλες. Η Ρωσία, πέρα από τα βιομηχανικά προϊόντα που εξάγει, αποτελεί σημαντικό εξαγωγέα ορυκτών καυσίμων προς τις χώρες της δυτικής Ευρώπης, όπως και η Νορβηγία.

Οι χώρες της δυτικής και βόρειας Ευρώπης οι οποίες εξάγουν βιομηχανικά προϊόντα και τεχνολογία εξασφαλίζουν πλούτο και υψηλό βιοτικό επίπεδο. Αντίθετα, οι περισσότερες από τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες και οι αναπτυσσόμενες χώρες άλλων ηπείρων αναγκάζονται να εισαγάγουν βιομηχανικά προϊόντα και τεχνολογία, και ως εκ τούτου έχουν λιγότερο πλούτο και χαμηλότερο βιοτικό επίπεδο. Το φαινόμενο αυτό είναι παγκόσμιο, ονομάζεται «αντίθεση βορρά - νότου» και πολλές φορές παρατηρείται ακόμα και στην ίδια χώρα. Η βόρεια Ιταλία, για παράδειγμα, είναι ιδιαίτερα βιομηχανοποιημένη, ενώ η νότια Ιταλία παράγει κυρίως αγροτικά προϊόντα.

Από τη δεκαετία του 1990, με την έλευση του διαδικτύου, άρχισε και η ανάπτυξη του ηλεκτρονικού εμπορίου στην Ευρώπη. Σήμερα σε αρκετές χώρες της ηπείρου το ποσοστό των εμπορικών συναλλαγών που πραγματοποιείται μέσω του διαδικτύου είναι ακόμη χαμηλό, αλλά αυξανόμενο. Πολλοί ιδιώτες καταναλωτές διστάζουν προς το παρόν να χρησιμοποιήσουν το διαδίκτυο και να παραγγείλουν προϊόντα μέσω του ηλεκτρονικού εμπορίου για λόγους ασφάλειας των συναλλαγών τους (φόβοι για γνωστοποίηση του αριθμού της πιστωτικής τους κάρτας κ.ά.). Αντίθετα, οι έμποροι που καθημερινά συναλλάσσονται με τους ίδιους προμηθευτές δεν έχουν να αντιμετωπίσουν τέτοια προβλήματα. Έτσι το διαδίκτυο, μέχρι στιγμής, χρησιμοποιούν περισσότερο οι έμποροι, για να προμηθεύονται προϊόντα από τους προμηθευτές τους, και λιγότερο οι ιδιώτες καταναλωτές για τις αγορές τους.