Γεωλογία - Γεωγραφία (B Γυμνασίου) - Βιβλίο Μαθητή (Εμπλουτισμένο)
Μάθημα 33 - Οι μεγάλες πόλεις της Ευρώπης Μάθημα 35 - Οι Βαλκανικές χώρες Επιστροφή στην αρχική σελίδα του μαθήματος
Οι μεγάλες πόλεις της Ελλάδας ΜΑΘΗΜΑ 34
image Σ' αυτό το μάθημα θα μάθω   a Λέξεις - κλειδιά
  • Ποιες είναι οι μεγαλύτερες ελληνικές πόλεις.
  • Ποια είναι η κατανομή τους στον χώρο.
  • αστυφιλία • πρωτεύουσα • πόλη • οικισμός.
3Συνεργάζομαι στην τάξηΧάρτης Πολυχάρτης
1. Εργαστείτε ανά ομάδες.
 
α. Στον πίνακα 34.1 καταγράφονται οι 15 μεγαλύτερες ελληνικές πόλεις και η πληθυσμιακή τους εξέλιξη μεταξύ των ετών 1961-2001.
• Με τη βοήθεια του πολιτικού χάρτη της Ελλάδας (εικόνα 2.1) και αντλώντας πληροφορίες από το Μάθημα 28, επισημάνετε ένα κοινό χαρακτηριστικό που έχουν όλες σχεδόν οι 15 μεγαλύτερες ελληνικές πόλεις.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
• Επισημάνετε ένα κοινό χαρακτηριστικό που έχουν οι περισσότερες από τις 10 μεγαλύτερες ελληνικές πόλεις.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
• Ποια από τις 5 μεγαλύτερες ελληνικές πόλεις αύξησε υπερβολικά τον αριθμό των κατοίκων της στο διάστημα 1961-1981; Μπορείτε να δώσετε μια εξήγηση γι' αυτό; (Αντλήστε πληροφορίες από το Μάθημα 31.)………………………………………………………………………………………………………………………………………………
β. Κατά τη γνώμη σας, πώς επηρεάζει μια μεγάλη πόλη τις γειτονικές της περιοχές; Σημειώστε την άποψη σας. (Μπορείτε να σκεφτείτε, π.χ., την πρωτεύουσα του νομού στον οποίο κατοικείτε ή μια άλλη μεγάλη ελληνική πόλη.)
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Πόλη 1961 1971 1981 1991 2001
Αθήνα* 1.852.709 2.540.241 3.028.245 3.072.922 3.172.006
Θεσσαλονίκη* 380.648 557.360 706.180 749.048 794.330
Πάτρα* 103.985 120.847 154.596 170.452 190.884
Ηράκλειο* 69.983 84.710 110.958 126.907 150.253
Λάρισα 55.391 72.336 102.426 113.426 126.076
Βόλος* 81.072 88.096 107.751 116.031 120.480
Αχαρνές (Μενίδι) 11.290 24.621 41.068 61.352 75.341
Ιωάννινα* 34.997 40.130 53.279 68.072 70.203
Χανιά* 50.789 53.026 64.740 72.092 68.514
Καβάλα 44.517 46.234 56.705 58.025 64.293
Χαλκίδα* 24.745 36.300 53.806 62.837 62.230
Καλαμάτα* 41.340 40.402 44.920 47.641 60.709
Αγρίνιο* 33.281 41.794 46.568 52.896 59.305
Λαμία 21.509 37.872 41.846 43.898 58.601
Κατερίνη* 30.095 30.512 39.895 48.021 56.434
34.1 Οι 15 μεγαλύτερες ελληνικές πόλεις και η εξέλιξη του πληθυσμού τους
(* πολεοδομικό συγκρότημα. Στην περίπτωση της Αθήνας, στο πολεοδομικό της συγκρότημα περιλαμβάνεται και ο πληθυσμός του Πειραιά.)
 Flash applet, Html (javascript) & Google Spreadsheets


γ. Παρατηρήστε τις εικόνες 34.2 και 34.3 και διαβάστε τα σχόλιά τους. Ποια είναι η δική σας άποψη;
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
  img34.2
34.2 Πριν από μερικά χρόνια ο γελοιογράφος
ΚΥΡ σατίριζε την Αθήνα του μέλλοντος. 		img34.3
34.3 Συνθήκες καθημερινής ζωής στην Αθήνα του σήμερα. Ο KYP
επαληθεύτηκε.

2. Παρουσιάστε συνοπτικά στην τάξη τις απαντήσεις σας και κατόπιν συζητήστε όλοι μαζί για τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της ζωής σε μια ελληνική μεγάλη πόλη όπως, για παράδειγμα, την Αθήνα ή τη Θεσσαλονίκη.
3Μελετώ στο σπίτιGoogle Earth (kmz)Flash applet

Ένα από τα χαρακτηριστικά του ελληνικού πληθυσμού που γνωρίσαμε σε προηγούμενο μάθημα είναι το υψηλό ποσοστό αστικοποίησης. Στο ξεκίνημα του 21ου αιώνα, περίπου έξι στους δέκα κατοίκους της χώρας μας ζουν σε πόλεις, δηλαδή σε οικισμούς με πληθυσμό πάνω από 10.000 κατοίκους. Η αναλογία αυτή δεν είναι μεγάλη για τα ευρωπαϊκά δεδομένα, αν σκεφτούμε ότι υπάρχουν κράτη με αστικοποίηση που αγγίζει το 80% ή και παραπάνω (Ηνωμένο Βασίλειο, Γερμανία κ.ά.). Ωστόσο, η αναλογία αυτή είναι σημαντική για τα δεδομένα της χώρας μας, αν σκεφτούμε ότι:
• πριν από λίγες δεκαετίες ο ελληνικός πληθυσμός κατοικούσε κυρίως σε αγροτικές περιοχές
• η κατανομή του πληθυσμού είναι ανομοιόμορφη και υπάρχουν περιοχές αρκετά αραιοκατοικημένες.

Μελετώντας χάρτες και στατιστικά δεδομένα, διαπιστώνουμε ότι η μεγάλη πλειονότητα των κατοίκων της χώρας ζει σε δύο μεγάλες πόλεις, την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, οι οποίες συγκεντρώνουν σχεδόν το 40% του πληθυσμού. Μόνο στην Αθήνα ζουν σήμερα περίπου τρεις στους δέκα κατοίκους της Ελλάδας. Όσον αφορά τις άλλες πόλεις, λίγες έχουν σημαντικό αριθμό κατοίκων (πάνω από 100.000) και είναι μικρές για τα ευρωπαϊκά δεδομένα. Αυτό συμβαίνει γιατί, όπως είδαμε και στο Μάθημα 18, η Ελλάδα είναι χώρα με πολύ ορεινό έδαφος και λίγες καλλιεργήσιμες πεδιάδες, συνθήκες οι οποίες δεν ευνοούν την ανάπτυξη σημαντικού πληθυσμού και πολλών μεγάλων αστικών κέντρων.

img34.4

34.4 Πειραιάς Εικονική περιήγηση


img34.5
34.5 Θεσσαλονίκη

Επίσης, παρατηρώντας την κατανομή των 15 μεγαλύτερων πόλεων στον ελληνικό χώρο, διαπιστώνουμε τα εξής:
• Η συντριπτική πλειονότητά τους είναι πρωτεύουσες των νομών στους οποίους βρίσκονται. Από τις δύο πόλεις που δεν είναι πρωτεύουσες νομών η μία (Αχαρνές) βρίσκεται πολύ κοντά στην Αθήνα και επηρεάζεται από αυτήν, ενώ η άλλη (Αγρίνιο) είναι τις τελευταίες δεκαετίες το οικονομικό κέντρο του νομού Αιτωλίας και Ακαρνανίας, του οποίου πρωτεύουσα είναι το Μεσολόγγι (η Ιερή Πόλη) για ιστορικούς λόγους. Αξίζει να σημειωθεί ότι το Μεσολόγγι υπήρξε πατρίδα πέντε πρωθυπουργών της χώρας μας.
• Οι περιοχές που συγκεντρώνουν μεγάλο αριθμό κατοίκων είναι αυτές που έχουν χαμηλό υψόμετρο και βρίσκονται κοντά στη θάλασσα. Είναι χαρακτηριστικό ότι από τις τέσσερις μεγαλύτερες ελληνικές πόλεις οι τρεις είναι λιμάνια (Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Ηράκλειο) και η τέταρτη βρίσκεται πολύ κοντά στη θάλασσα και αποτελεί πολεοδομικό συγκρότημα με το επίνειο της (Αθήνα- Πειραιάς). Λιμάνια είναι συνολικά οι 9 από τις 15 μεγαλύτερες ελληνικές πόλεις.
• Τις παραθαλάσσιες πόλεις με τον μεγαλύτερο πληθυσμό ακολουθούν οι πόλεις που βρίσκονται σε πεδινές εύφορες εκτάσεις (Λάρισα, Αγρίνιο, Λαμία, Κατερίνη). Στην περίπτωση αυτή η τοπική οικονομία είναι ισχυρή και ο πληθυσμός παραμένει στην περιοχή και αυξάνεται.
• Ανάμεσα στις 15 μεγαλύτερες πόλεις κυριαρχούν όσες βρίσκονται στον ηπειρωτικό κορμό της χώρας, ενώ μόνο τρεις βρίσκονται σε νησιωτικούς νομούς.
• Μόνο μία ορεινή πόλη, τα Ιωάννινα, καταγράφεται στις 15 μεγαλύτερες πόλεις, και αυτό οφείλεται στη μακραίωνη σημαντική παρουσία της στην οικονομική, ιστορική και πολιτιστική ζωή τόσο της περιοχής όπου βρίσκεται όσο και της χώρας.

Στην Ελλάδα η υψηλή αστικοποίηση άρχισε να παρατηρείται μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν γιγαντώθηκε η αστυφιλία, η φυγή δηλαδή από την ύπαιθρο προς τις μεγάλες πόλεις και ιδιαίτερα την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Η αστικοποίηση δε συνδέθηκε στη χώρα μας με τη βιομηχανική επανάσταση, όπως σε άλλες χώρες της Ευρώπης, αλλά είχε κοινωνικοπολιτικά και οικονομικά αίτια.

Είναι χαρακτηριστικό ότι στην Αθήνα αμέσως μετά την απελευθέρωση από τους Τούρκους ζούσαν μόλις 12.000 άνθρωποι, κυρίως γύρω από την Ακρόπολη, και πολλές από τις σημερινές πυκνοκατοικημένες γειτονιές της ήταν περιβόλια ή απομακρυσμένοι χώροι περιπάτου για τα δεδομένα της εποχής εκείνης. Σήμερα στο πολεοδομικό συγκρότημα της πρωτεύουσας κατοικούν πάνω από τρία εκατομμύρια άνθρωποι και η πυκνότητα του πληθυσμού σε ορισμένες περιοχές της ξεπερνά τους 8.000 κατοίκους ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο! Αυτή η τόσο μεγάλη

συγκέντρωση κατοίκων στην πρωτεύουσα συνέβη σε δύο χρονικές περιόδους: το 1922, λόγω της μικρασιατικής καταστροφής, και από το 1960 έως το 1980, λόγω της εσωτερικής μετανάστευσης.

Παρομοίως και η Θεσσαλονίκη το χρονικό διάστημα από το 1960 έως το 1980 υπήρξε σημαντικός πόλος έλξης για πολλούς Έλληνες. Σήμερα έχει πληθυσμό που αγγίζει το ένα εκατομμύριο κατοίκους.

Όπως στην Ευρώπη, έτσι και στην Ελλάδα οι μεγάλες πόλεις επηρεάζουν τη ζωή όχι μόνο των κατοίκων τους, αλλά και των κατοίκων γειτονικών περιοχών και των μικρότερων κοντινών πόλεων, αποτελώντας οικονομικά και πολιτιστικά κέντρα. Η βελτίωση των συγκοινωνιακών υποδομών σήμερα επιτρέπει σε κάποιον να εργάζεται στην πρωτεύουσα ενός νομού και να κατοικεί σε έναν μικρότερο, κοντινό με την πρωτεύουσα οικισμό, όπως για παράδειγμα σε κάποιον που εργάζεται στην Αθήνα να κατοικεί στη Χαλκίδα ή στην Κόρινθο.

Οι ελληνικές μεγαλουπόλεις αντιμετωπίζουν στο σύνολο τους σημαντικά περιβαλλοντικά προβλήματα, όπως είναι η ρύπανση της ατμόσφαιρας, το

  img34.6
34.6 Πάτρα
κυκλοφοριακό πρόβλημα, η διαχείριση των απορριμμάτων, η άναρχη δόμηση, η ηχορύπανση κ.ά., η αντιμετώπιση των οποίων επιβάλλει τόσο τη συνεχή παρέμβαση της πολιτείας όσο και την ενημέρωση, την ευαισθητοποίηση και την ενεργοποίηση του πολίτη για την προστασία του περιβάλλοντος.
3Επεκτείνω τις γνώσεις μου

Αίγινα, Ναύπλιο, Αθήνα: οι πρωτεύουσες της νεότερης Ελλάδας
Η Αίγινα, το Ναύπλιο και η Αθήνα είναι οι πόλεις που υπήρξαν σε διάφορες χρονικές περιόδους πρωτεύουσες του ελληνικού κράτους από την απελευθέρωσή του το 1828 έως σήμερα.

Η Αίγινα αποτέλεσε προσωρινή πρωτεύουσα από τις αρχές του 1828 έως τις αρχές του 1829. Σ' αυτό το σύντομο διάστημα ιδρύθηκαν στην πόλη, μεταξύ άλλων, η Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων, Αρχαιολογικό Μουσείο, Ορφανοτροφείο και το πρώτο Νομισματοκοπείο της νεότερης Ελλάδας.

Το Ναύπλιο αποτέλεσε την πρώτη πρωτεύουσα του νεοσύστατου ελληνικού κράτους από το 1829 έως το 1834.Η Αθήνα ήταν εκείνη την εποχή ένας άσημος οικισμός. Σε πίνακες ξένων περιηγητών εικονίζεται ένα χωριό κτισμένο γύρω από τον λόφο της Ακρόπολης. Ωστόσο, η Αθήνα διατηρούσε πάντα την αίγλη του ονόματος της και έτσι το φθινόπωρο του 1834, μετά από μια επίσκεψη του βασιλιά Όθωνα, η Αθήνα ανακηρύχθηκε πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους. Από τότε άρχισε η ανάπτυξη της πόλης.

3Αξιολογώ τι έμαθα Άσκηση
1. Στο κρυπτόλεξο υπάρχουν πέντε από τις μεγαλύτερες ελληνικές πόλεις. Μπορείς να τις βρεις ψάχνοντας οριζόντια, κάθετα και διαγώνια;
2. Παρατήρησε στον πίνακα 34.1 τις 15 μεγαλύτερες ελληνικές πόλεις.
 
α. Γιατί μόνο 3 από τις 15 μεγαλύτερες ελληνικές πόλεις βρίσκονται σε νησιά;
β. Γιατί οι 2 από αυτές τις πόλεις βρίσκονται στο ίδιο νησί;
γ. Γιατί υπάρχει μία μόνο ορεινή πόλη ανάμεσα στις 15 μεγαλύτερες ελληνικές πόλεις;
 
Ι Φ Γ Ε Ψ Λ Η Ξ Λ Χ Α
Α Ω Ι Α Ε Α Γ Α Σ Α Ρ
Ζ Δ Α Ο Μ Ο Ι Λ Ε Ν Ο
Χ Α Σ Ν Λ Κ Ρ Α Ρ Ι Κ
Κ Η θ Λ Ν Ρ Η Ρ Φ Α Μ
Ι Ρ Ε Η Λ Ι Δ Ι Ρ Ι Ε
Ο Δ Α Σ Ν Α Ν Σ Ξ Α Α
Ε Η Ψ Ξ Λ Α Γ Α Σ Ρ Π
Ν Β Ο Λ Ο Σ Μ Λ Φ Α Ο
Φ Μ 7 Β Χ Υ Ο Π Κ Τ θ
Υ Ξ Σ Φ Σ Λ Α Σ Κ Δ Υ