| ΜΑΘΗΜΑ 14
|
H Μεσόγειος θάλασσα |
 |
Σ' αυτό το
μάθημα θα μάθω |
|
 |
Λέξεις -
κλειδιά |
- Ποια είναι τα φυσικά χαρακτηριστικά της
Μεσογείου.
|
|
• σημεία επικοινωνίας
Μεσογείου • κλειστή θάλασσα • ελιά • μεσογειακό κλίμα • οριζόντιος
διαμελισμός • μεσογειακά νησιά. |
|
 Συνεργάζομαι στην τάξη
|
|
1. Συνεργαστείτε
μεταξύ σας τα παιδιά κάθε θρανίου και «εξερευνήστε» τη Μεσόγειο, τη
θάλασσα που βρέχει τις ακτές μας. Παρατηρήστε τον χάρτη 14.1 και
προσπαθήστε να απαντήσετε στις παρακάτω ερωτήσεις: |
| |
α. Ποια είναι
τα
σημεία επικοινωνίας της Μεσογείου με άλλες
θάλασσες;……………………………………………………………………………………………………………… β. Ποιες είναι οι χερσόνησοι της
Μεσογείου;…………………………………………………………………………………………………………………………………………………… γ. Σε ποια περιοχή της Μεσογείου ο
οριζόντιος διαμελισμός είναι πιο έντονος; Στον μεσογειακό βορρά ή στον
μεσογειακό νότο;
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… δ. Ποια νησιά βρίσκονται στη
Μεσόγειο και
ποιο πιστεύετε ότι είναι το
μεγαλύτερο;…………………………………………………………………………………………… ε. Παρατηρώντας τα βάθη της
Μεσογείου, σε
ποιες επιμέρους θαλάσσιες λεκάνες θα τη
χωρίζατε;………………………………………………………………………………
|
|
2. Κάθε ομάδα να
παρουσιάσει στην τάξη τα ευρήματά της. |
|
14.1 Η Μεσόγειος θάλασσα |
|
|
 Μελετώ στο σπίτι
|
Στο
σημείο του πλανήτη όπου συναντώνται η δυτική Ασία, η βόρεια Αφρική και
η νότια Ευρώπη βρίσκεται μια στενόμακρη λωρίδα θάλασσας. Είναι η Μεσόγειος, η θάλασσα που βρέχει τις ακτές της
χώρας μας.
Παρατηρώντας
τη Μεσόγειο στον χάρτη διαπιστώνουμε ότι αποτελεί μια σχεδόν κλειστή
θάλασσα. Η επικοινωνία της με άλλες γειτονικές θάλασσες επιτυγχάνεται
με τρία πολύ μικρά ανοίγματα. Τα δύο από αυτά είναι φυσικά (ο Πορθμός
του Γιβραλτάρ στον Ατλαντικό Ωκεανό και τα Στενά του
Ελλησπόντου-Βοσπόρου στη Μαύρη θάλασσα), ενώ το τρίτο άνοιγμα (η Διώρυγα του Σουέζ προς την Ερυθρά θάλασσα) είναι
ανθρώπινο έργο.
Πρόκειται για μια σχετικά βαθιά θάλασσα, της οποίας το μέγιστο βάθος
(περίπου 5.100 μέτρα) συναντάται στο νότιο Ιόνιο Πέλαγος, στα νησιά
Οινούσσες.
Στην περιοχή μεταξύ Σικελίας και
Τυνησίας η Μεσόγειος έχει πλάτος μόνο 120 χιλιόμετρα και βάθος μόλις
350 μέτρα, αν και τόσο στα ανατολικά όσο και στα δυτικά από το σημείο
αυτό τα θαλάσσια βάθη είναι σημαντικά. Έτσι, η Μεσόγειος «διαιρείται»
σε δύο μικρότερες θαλάσσιες λεκάνες, τη δυτική και την ανατολική
Μεσόγειο.
Ο οριζόντιος διαμελισμός είναι
εντονότερος στον μεσογειακό βορρά. Οι απόκρημνες ακτές εναλλάσσονται με
ομαλές αμμουδιές, συνθέτοντας μια ατέλειωτη ποικιλία τοπίων. Εκτός
αυτού, οι δύο μεγάλες χερσόνησοι του μεσογειακού βορρά (η Ελληνική και
η Ιταλική), αλλά και πολλές μικρότερες, τα χιλιάδες μικρά και μεγάλα
νησιά (κυρίως στο Αιγαίο και στις ακτές της Δαλματίας), καθώς και
πλήθος θαλάσσιων κόλπων σχηματίζουν αρκετές μικρότερες θάλασσες και
πελάγη. Αντίθετα, στις νότιες μεσογειακές ακτές ο οριζόντιος
διαμελισμός είναι αρκετά πιο ήπιος. Παρόμοιες αντιθέσεις υπάρχουν
φυσικά και στη βλάστηση, με το αφρικανικό και το ασιατικό τοπίο να
είναι πιο άδενδρο.
|
|
Τα
πέντε μεγαλύτερα μεσογειακά νησιά είναι, κατά σειρά, η Σικελία, η Σαρδηνία, η Κύπρος, η Κορσική και η Κρήτη. Η Μεσόγειος χαρακτηρίζεται
από υψηλή σεισμικότητα (βλ. Μάθημα 9), ενώ σ' αυτή συναντώνται τα
μεγαλύτερα ηφαίστεια της Ευρώπης (Αίτνα, Στρόμπολι, Βεζούβιος, Σαντορίνη κ.ά.).
Στην περιοχή της Μεσογείου επικρατεί ιδιαίτερος
τύπος εύκρατου κλίματος, το μεσογειακό κλίμα, το οποίο χαρακτηρίζεται
από ήπιους χειμώνες και ξηρά, ζεστά καλοκαίρια. Οι βροχές είναι
λιγοστές και πέφτουν κυρίως το φθινόπωρο και τον χειμώνα. Φυτά όπως η
ελιά, το αμπέλι, το σιτάρι, τα εσπεριδοειδή ευδοκιμούν σ' αυτόν τον
τύπο κλίματος. Ειδικά η ελιά είναι το πιο χαρακτηριστικό μεσογειακό
φυτό.
Η Μεσόγειος βρίσκεται κοντά στην τροπική ζώνη. Δέχεται τα νερά πολλών
ποταμών (περίπου 500), ακόμη και του Νείλου, του μεγαλύτερου σε μήκος
ποταμού του κόσμου, όμως η παροχή νερού όλων αυτών των ποταμών είναι
πολύ μικρή. Μικρή είναι επίσης και η παροχή του νερού της βροχής, αφού
οι βροχοπτώσεις στον μεσογειακό χώρο είναι λιγοστές και ανομοιόμορφα
κατανεμημένες στη διάρκεια του χρόνου.
Εξαιτίας όλων των παραπάνω, η εξάτμιση του θαλασσινού νερού στη
Μεσόγειο είναι σημαντική και επομένως η αλατότητά της είναι αυξημένη.
Ευτυχώς, η απώλεια νερού από τη μεσογειακή λεκάνη αναπληρώνεται από την
εισροή θαλασσινού νερού από τον Ατλαντικό Ωκεανό και τη Μαύρη θάλασσα.
Αν δε συνέβαινε αυτή η αναπλήρωση (π.χ. αν η Μεσόγειος ήταν εντελώς
κλειστή θάλασσα), υπολογίζεται ότι σε 1.000 χρόνια από σήμερα η
Μεσόγειος θα είχε ξεραθεί.
|
|
14.2 Το Γιβραλτάρ από δορυφόρο
|
14.3 Η διώρυγα του Σουέζ από δορυφόρο
|
14.4 Βραχώδης ελληνική ακτή στο
Ιόνιο
Πέλαγος
|
14.5 ΗΛιβύη: η έρημος Σαχάρα φτάνει
έως
τις ακτές της Μεσογείου.
|
|
 Επεκτείνω τις γνώσεις μου
|
|
Η ελιά
Η
ελιά δεν ευδοκιμεί σε κανένα άλλο μέρος του πλανήτη παρά μόνο στην
παραλιακή ζώνη της Μεσογείου. Ήταν γνωστή από τους αρχαιότατους χρόνους
στους μεσογειακούς λαούς και είχε πρωταγωνιστικό ρόλο στην αρχαία
ελληνική τέχνη και στη μυθολογία, ενώ, σύμφωνα με την παράδοση, το
πρώτο δέντρο ελιάς φυτεύτηκε από τη θεά Αθηνά στην Ακρόπολη.
Σε
αρκετά μέρη του τόπου μας αιωνόβιες ελιές έχουν κηρυχθεί διατηρητέα
μνημεία της φύσης, όπως η ελιά της Καλαμάτας, η ελιά του Ναυπλίου, οι
ελιές στη Δήμαινα Αργολίδας, οι ελιές στον Αλμυροπόταμο Εύβοιας κ.ά.,
ενώ έχουν ιδρυθεί και λειτουργούν μουσεία για την ελιά, όπως για
παράδειγμα το Μουσείο της Ελιάς και του Ελληνικού Λαδιού στη Σπάρτη ή
το Μουσείο Βιομηχανικής Ελαιουργίας Λέσβου στην Αγία Παρασκευή Λέσβου.
Το
σχήμα του φύλλου της ελιάς αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για τον σχεδιασμό
της δάδας των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 στην Αθήνα. Η ελιά, τέλος,
αποτελεί σύμβολο ειρήνης παγκοσμίως, ενώ η διατροφική της αξία είναι
ανεκτίμητη - γι' αυτόν τον λόγο άλλωστε θεωρείται και σύμβολο
μακροβιότητας.
|
 Αξιολογώ τι έμαθα
|
1. Διάβασε
τις
προτάσεις που ακολουθούν και γράψε, στο τέλος κάθε πρότασης, την
απάντηση που πιστεύεις ότι είναι σωστή.
|
| |
|
α. Ο τύπος του
κλίματος
που επικρατεί στη Μεσόγειο. |
……………… |
|
β. Είναι το
μεγαλύτερο
μεσογειακό νησί. |
……………… |
|
γ. Περιοχή στη
Μεσόγειο
όπου το άνοιγμα προς άλλη θάλασσα αποτελεί ανθρώπινο έργο. |
……………… |
|
δ. Σ' αυτό το
πέλαγος
συναντάται το μεγαλύτερο βάθος της Μεσογείου. |
……………… |
|
|
2. Η ακτή που
εικονίζεται στη διπλανή φωτογραφία είναι πιθανότερο να ανήκει: |
| |
α. στον μεσογειακό βορρά
( )
β. στον μεσογειακό νότο ( )
Αιτιολόγησε την επιλογή σου. |
|
 |
|
|
