Μουσική (A΄ Γυμνασίου) - Βιβλίο Μαθητή
Ας κάνουμε μια επανάληψη 2. Α, Β στη σειρά Επιστροφή στην αρχική σελίδα του μαθήματος

Δ' ΕΝΟΤΗΤΑ:
ΥΦΑΙΝΩ ΚΙ ΑΛΛΗ ΜΟΥΣΙΚΗ

Εικόνα

1. Μουσική σε δύο χρόνους
2. Α ,Β στη σειρά
3. Τί-κε-τα-κε
4. Μουσική σε κύκλο
Εικόνα
Δ' ΕΝΟΤΗΤΑ:
ΥΦΑΙΝΩ ΚΙ ΑΛΛΗ ΜΟΥΣΙΚΗ
1. Μουσική σε δύο χρόνους
Σκοπόs: Γνωριμία με το διμερές μέτρο και τα νυκτά μουσικά όργανα μπουζούκι και μπαγλαμάς.
Λέξειs Κλειδιά: Διμερές μέτρο, νυκτά μουσικά όργανα, μπουζούκι, μπαγλαμάς, Βασίλης Tσιτσάvης, Γιώργος Ζαμπέτας, Nίκoς Σκαλκώτας, "ηπειρώτικος", πέντε ελληνικοί χοροί για έγχορδα, Mίκης Θεοδωράκης, "Ζορμπάς".

Διμερές Μέτρο. Είναι το μέτρο εκείνο στο οποίο σε κάθε δύο ρυθμικούς παλμούς, ο πρώτος είναι ισχυρότερος από τους άλλους.

Κανόνας
Να τραγουδήσετε τον πιο κάτω κανόνα:

Εικόνα

Εικόνα
Χορός
Να τραγουδήσετε και να χορέψετε το "Συρτάκι" του Γιώργου Ζαμπέτα (χασάπικο-σέρβικο):

O Γιώργος Ζαμπέτας. Συνθέτης ρεμπέτικων και λαϊκών τραγουδιών και ένας από τους σπουδαιότερους ερμηνευτές του μπουζουκιού. Γεννήθηκε το 1925 στην Αθήνα (καταγωγή από την Κύθνο) και πέθανε το 1992. Η γνωριμία του με το Βασίλη Τσιτσάνη έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της καλλιτεχνικής του προσωπικότητας.

Μπουζούκι
Λαoυτoειδές, έγχορδο, λαϊκό μουσικό όργανο με αχλαδόσχημο αντηχείο (σκάφος), διαδεδομένο στην Ελλάδα. Ο ήχος παράγεται από τη νύξη (τράβηγμα) των χορδών του, που γίνεται είτε με τα δάχτυλα, είτε με την πένα. Προήλθε από τη γνωστή στην αρχαία Ελλάδα "πανδούρα" ή "τρίχορδο".
Μπαγλαμάς
ΕικόναΕίναι λαϊκό μουσικό όργανο διαδεδομένο στην Ελλάδα. Είναι πολύ μικρότερο από το μπουζούκι και παίζεται με τα δάχτυλα ή με πένα. Όπως και το μπουζούκι προήλθε από την "πανδούρα" ή "τρίχορδο" που ήταν γνωστή στην αρχαία Ελλάδα. Ο ήχος του μπαγλαμά είναι οξύς. Έχει συνδεθεί στενά, με τη ρεμπέτικη μουσική.

Εικόνα
ΥΦΑΙΝΩ ΚΙ ΑΛΛΗ ΜΟΥΣΙΚΗ
Εικόνα

Βασίλης Τσιτσάνης. Ο Βασίλης Τσιτσάνης (18/1/1915- 18/1/1984) ήταν μια από τις σημαντικότερες φυσιογνωμίες της Ρεμπέτικης και της Λαϊκής Μουσικής. Από μικρή ηλικία έπαιζε μαντολίνο, βιολί και μπουζούκι. Το 1936 ο Τσιτσάνης πήγε στην Αθήνα για να σπουδάσει Νομικά, αλλά γρήγορα τον κέρδισε η μουσική. Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής ο Τσιτσάνης έμεινε στη Θεσσαλονίκη, όπου για ένα μεγάλο διάστημα είχε δικό του μαγαζί, το "Ουζερί ο Τσιτσάνης". Εκεί έγραψε μερικά από τα καλύτερα τραγούδια του, τα οποία ηχογραφήθηκαν μετά την λήξη του Β' Παγκόσμιου Πολέμου. Πέθανε στο Λονδίνο στις 18 Ιανουαρίου του 1984 στο νοσοκομείο Brompton του Λονδίνου ύστερα από επιπλοκές μιας εγχείρησης στους πνεύμονες. Κηδεύτηκε στο Α' Νεκροταφείο Αθηνών.

Τραγούδι
(α) Να τραγουδήσετε το τραγούδι "Τα αλάνια" του Βασίλη Τσιτσάνη:

Εικόνα

Εικόνα
Ενορχήστρωση
Να εκτελέσετε το ενορχηστρωμένο ρεφρέν του τραγουδιού "Tα αλάνια" του Βασίλη Τσιτσάνη:

Εικόνα

(β) Να τραγουδήσετε ξανά το τραγούδι "Αλάνια", αλλά αντί να τραγουδάτε το ρεφρέν, να το εκτελείτε ενορχηστρωμένο, όπως το εκτελέσατε προηγουμένως. Να δώσετε σημασία στην έμφαση.

AKΡΟΑΣΗ 1 Να ακούσετε προσεκτικά τον "Ηπειρώτικο" από τους 5 Ελληνικούς Χορούς για έγχορδα του Νίκου Σκαλκώτα.
Εικόνα

Συνθέτης: Νίκος Σκαλκώτας (1904-1949). Έλληνας συνθέτης και βιολιστής. Υπήρξε ένας από τους πιο σημαντικούς Έλληνες συνθέτες του 20ού αιώνα. Σπούδασε στο Ωδείο Αθηνών (1914-1920) και στο Βερολίνο (1921 -1933), όπου υπήρξε μαθητής στη σύνθεση των Κουρτ Βάϊλ, Φίλιπ Γιάρναχ και κυρίως του Άρνολντ Σαίνμπεργκ. Tα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερες είναι οι προσπάθειες Ελλήνων και ξένων πανεπιστημιακών ερευνητών να αναλύσουν τη μουσική του γλώσσα.

ΥΦΑΙΝΩ ΚΙ ΑΛΛΗ ΜΟΥΣΙΚΗ

Πέντε Ελληνικοί Χοροί για έγχορδα. Είναι μεταγραφή πέντε ελληνικών χορών από το έργο "36 ελληνικοί χοροί" - το πιο δημοφιλές έργο του Νίκου Σκαλκώτα και το μόνο που είχε γίνει γνωστό στην Ελλάδα, όσο ζούσε ο συνθέτης. Έχουν το χαρακτηριστικό αρμονικό χρώμα και το ρυθμό της παραδοσιακής μουσικής.

Ηπειρώτικος. Ο ξεχωριστά λεβέντικος, παλικαριού ηρωικός αυτός χορός προέρχεται από ένα ήρεμο, ελάχιστα γνωστό ηπειρώτικο μοιρολόι. Θα τον ακούσουμε από ορχήστρα εγχόρδων.

Φύλλο Ακρόασης

1. Θέμα Α

Εικόνα

2. Θέμα Β

Εικόνα

3. Ο συνθέτης επαναλαμβάνει τα Θέματα Α και Β με κάποιες αλλαγές.

4. Αποκορύφωμα

5. Finale (Τέλος)

Εικόνα
Μουσική σε δύο χρόνους

Ακουστική Αναγνώριση
(α) Να αναγνωρίσετε το διμερές μέτρο σε ακουστικά παραδείγματα στο Τετράδιο Εργασιών σας.
(β) Να συμπληρώσετε τα όργανα που ταιριάζουν σε παραδείγματα μουσικών ακροάσεων.
AKΡΟΑΣΗ 2 Το Φινάλε από το μπαλέτο "Ζορμπάς ο Έλληνας" (χασαποσέρβικο) του Μίκη Θεοδωράκη είναι γραμμένο σε μέτρο 2/4. Να ακούσετε απόσπασμα: Φινάλε από το μπαλέτο "Ζορμπάς ο Έλληνας" του Μίκη Θεοδωράκη.
Εικόνα

Συνθέτης: Μίκης Θεοδωράκης. Κρητικός στην καταγωγή, ο Μίκης Θεοδωράκης γεννήθηκε το 1925 στη Χίο. Μοίρασε τη ζωή του ανάμεσα στη Μουσική και σε αγώνες για ανθρωπιστικές αξίες. Σπούδασε με υποτροφία στο Παρίσι και συνέθεσε δεκάδες κύκλους τραγουδιών που βρίσκουν βαθύτατη απήχηση στον ελληνικό λαό. Έγραψε όλα τα είδη της μουσικής: όπερες, συμφωνική μουσική, μουσική δωματίου, ορατόρια, μπαλέτα, χορωδιακή εκκλησιαστική μουσική, μουσική για αρχαίο δράμα, για θέατρο, για κινηματογράφο, έντεχνο λαϊκό τραγούδι, κ.ά.

"Ζορμπάς ο Έλληνας". Μπαλέτο σε 2 πράξεις (1998). Είναι βασισμένο στο βιβλίο "ΒΙΟΣ και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά" (1946) του Νίκου Καζαντζάκη. Το βιβλίο χρησιμοποιήθηκε για την επιτυχημένη, βραβευμένη με τρία βραβεία Όσκαρ, αμερικανική ταινία "Zorba the Greek" (1964), σε σκηνοθεσία Μιχάλη Κακογιάννη. Αργότερα, το 1968, έγινε μεταφορά του βιβλίου σε μουσικό θέατρο (musical) και σε μπαλέτο (1998) με τον ίδιο τίτλο "Zorba the Greek".

Εικόνα

Όταν ο Καζαντζάκης παρακολουθεί το Ζορμπά να χορεύει, γράφει: «..χύθηκε στο χορό, χτυπούσε το παλαμάκια, πηδούσε, στρουφογύριζε σαν αγέρας, έπεφτε κάτω με λυγισμένα γόνατα κι αντιπηδούσε ενάερα καθιστός, σα λάστιχο. Άξαφνα τινάζουνταν πάλι αψηλά στον αγέρα, σα να το' χε βάλει πείσμα να νικήσει τους μεγάλους νόμους, να κάνει φτερά και να φύγει. Ένιωθες μέσα στο σαρακοφαγωμένο αυτό ταγαρισμένο κορμί την ψυχή να μάχεται να συνεπάρει τη σάρκα και να χυθεί μαζί της, αστροβολίδα, μέσα στο σκοτάδι...»