Θρησκευτικός συγκρητισμός: Έτσι ονομάζεται το φαινόμενο της ανάμιξης στοιχείων από διαφορετικές θρησκείες. Στην εποχή των προφητών ειδωλολατρικές συνήθειες αναμιγνύονταν με τισ ιουδαικές θρησκευτικές αντιλήψεις. Έτσι όμωσ η πίστη των Ιουδαίων επηρεαζόταν αρνητικά.

Ο Ροβοάμ, γιος και διάδοχος του Σολομώντα, πήγε στη Συχέμ για να ανακηρυχθεί βασιλιάς. Εκεί ο λαός τού ζήτησε να μειώσει τη φορολογία. Ο Ροβοάμ όμως, ακούγοντας τη γνώμη άπειρων αυλικών, δεν έκανε δεκτά τα αιτήματά τους. Τους μίλησε μάλιστα με τρόπο σκληρό και αλαζονικό*: «Ο πατέρας μου έβαλε πάνω σας βαρύ ζυγό, αλλά εγώ θα σας τον κάνω ασήκωτο». Τότε ξέσπασε μια σοβαρή κρίση που στάθηκε αφορμή να διασπαστεί το βασίλειο.

Όταν οι Ισραηλίτες του βορρά είδαν ότι ο βασιλιάς δεν τους άκουσε, του αποκρίθηκαν: «Εμείς δεν έχουμε καμιά σχέση με το Δαβίδ...» και επέστρεψαν στα σπίτια τους. Ο Ροβοάμ, λοιπόν, έγινε βασιλιάς μόνο στους Ισραηλίτες που κατοικούσαν στις πόλεις του Ιούδα. Κι όταν έστειλε στους Ισραηλίτες του βορρά τον επόπτη των αναγκαστικών έργων, αυτοί τον έπιασαν και τον σκότωσαν... Έτσι, οι φυλές του βορείου Ισραήλ ανεξαρτητοποιήθηκαν από τη δυναστεία του Δαβίδ. Κάλεσαν στη συνέλευσή τους τον Ιεροβοάμ και τον ανακήρυξαν βασιλιά του Ισραήλ. Ο Ιεροβοάμ οχύρωσε τη Συχέμ ... και εγκαταστάθηκε σ' αυτήν. Ο Ροβοάμ εγκαταστάθηκε στην Ιερουσαλήμ. Ανοικοδόμησε και οχύρωσε πολλές πόλεις ... και είχε υπό την εξουσία του τις φυλές Ιούδα και Βενιαμίν.

 •Εχθρικές σχέσεις ανάμεσα στα δύο βασίλεια και συμμαχίες με ειδωλολάτρες. Συχνοί ήταν οι εμφύλιοι πόλεμοι ανάμεσα στο Βόρειο και το Νότιο Βασίλειο. Οι εχθροί των Ισραηλιτών εκμεταλλεύονταν αυτή τη διχόνοια και γίνονταν απειλητικότεροι. Οι βασιλείς, για να αντιμετωπίσουν τους κινδύνους, συμμαχούσαν με άλλους ειδωλολατρικούς λαούς. Για να πετύχουν μάλιστα την υποστήριξή τους έφταναν να προσκυνούν και τους θεούς τους. Νά ένα παράδειγμα: Ο Άχαζ βασιλιάς του Ιούδα έστειλε μήνυμα στο βασιλιά της Ασσυρίας, τον Τιγλάθ - Πιλεσέρ, και του είπε: «Εγώ είμαι δούλος σου και γιος σου. Έλα να με γλιτώσεις από το βασιλιά της Συρίας κι από το βασιλιά του Ισραήλ που επιτίθενται εναντίον μου». Πήρε μάλιστα το ασήμι και το χρυσάφι που βρίσκονταν στο Ναό του Κυρίου και στα θησαυροφυλάκια των ανακτόρων και τα έστειλε ως δώρο στο βασιλιά της Ασσυρίας.
 •Θρησκευτικός συγκρητισμός: Στην αρχή της βασιλείας του ο Ιεροβοάμ έκανε την εξής σκέψη: «Αν ο λαός αρχίσει ν' ανεβαίνει στην Ιερουσαλήμ για να προσφέρει θυσίες στο Ναό του Κυρίου, τότε η καρδιά τους θα στραφεί στον προηγούμενο κύριό τους, το Ροβοάμ, βασιλιά του Ιούδα...». Έτσι, ο βασιλιάς σκέφτηκε και κατασκεύασε δυο χρυσά μοσχάρια και είπε στο λαό: «Αρκετά μέχρι τώρα ανεβαίνατε στην Ιερουσαλήμ. Νάτοι, εδώ είναι οι θεοί σας, Ισραηλίτες, που σας έβγαλαν από την Αίγυπτο». Και τοποθέτησε το ένα μοσχάρι στη Βαιθήλ και το άλλο το παραχώρησε στη Δαν.

Ένας άλλος βασιλιάς του Ισραήλ, ο Αχαάβ, έπραξε ό,τι δυσαρεστεί τον Κύριο ξεπερνώντας όλους τους προκατόχους του... Πήρε για γυναίκα του την Ιεζάβελ, κόρη του βασιλιά των Σιδω-νίων, λάτρεψε το Βάαλ, τον προσκύνησε και του έχτισε θυσιαστήριο. Στις ημέρες του Αχαάβ ο Χιέλ από τη Βαιθήλ ανοικοδόμησε την Ιεριχώ... Στα θεμέλια της θυσίασε τον πρωτότοκο γιο του ... και κάτω από τις πύλες της θυσίασε το νεότερο γιο του.

Όμως και στο βασίλειο του Ιούδα, την ίδια περίπου εποχή με τον Αχαάβ, ο βασιλιάς Ιωράμ καθιέρωσε τόπους λατρείας των ειδώλων στα βουνά του Ιούδα.
 •Ηθική κατάπτωση: Κλοπές, φόνοι, ψευδορκίες, εκμετάλλευση και καταπίεση των φτωχών και αδυνάτων έγιναν καθημερινά φαινόμενα και στα δύο βασίλεια.
 •Εσωτερική κρίση: Εκτός από μικρές περιόδους ακμής και ηρεμίας οι ταραχές ήταν μεγάλες και συχνές, ιδιαίτερα στο Βόρειο Βασίλειο. Είναι χαρακτηριστικό ότι από τους δεκαεννιά συνολικά βασιλείς του Ισραήλ οι οκτώ έπεσαν θύματα πολιτικών δολοφονιών.

Ο Ναβουθαί, ο Ιεεζρελίτης, είχε ένα αμπέλι κοντά στο ανάκτορο του Αχαάβ... Μια μέρα ο βασιλιάς Αχαάβ είπε στο Ναβουθαί: «Δώσε μου το αμπέλι σου να το κάνω λαχανόκηπο, γιατί είναι κοντά στο ανάκτορο μου. Κι εγώ για αντάλλαγμα θα σου δώσω ένα καλύτερο αμπέλι ή αν προτιμάς, θα σου δώσω το αντίτιμο σε χρήμα». Ο Ναβουθαί απάντησε: «Ο Κύριος να με φυλάξει από μια τέτοια πράξη! Το αμπέλι αυτό είναι η κληρονομιά που την έχω λάβει από τους προγόνους μου, κι απαγορεύεται να τη μεταβιβάσω σ' εσένα». Ο Αχαάβ γύρισε στο σπίτι του όπου και συζήτησε με τη βασίλισσα Ιεζάβελ ό,τι είχε συμβεί. Τότε η βασίλισσα έβαλε διεφθαρμένους ανθρώπους να συκοφαντήσουν το Ναβουθαί και να πουν: «Αυτός βλασφήμησε το Θεό και το βασιλιά»... Όταν έγινε αυτό, ... τον έβγαλαν έξω από την πόλη και τον εκτέλεσαν με λιθοβολισμό... Μόλις άκουσε η Ιεζάβελ ότι πέθανε ο Ναβουθαί, είπε στον Αχαάβ: «Πήγαινε και πάρε στην κατοχή σου το αμπέλι του Ναβουθαί που αρνιόταν να σου το πουλήσει. Δε ζει πια». Πράγματι ο Αχαάβ πήγε στο αμπέλι ... για να το πάρει στην κατοχή του.

18. Οι Προφήτες: το στόμα του Θεού

Συχνά ακούμε σε συνεντεύξεις (στην τηλεόραση, το ραδιόφωνο κ.ά.) να ζητούν από ανθρώπους να κάνουν προβλέψεις, π.χ. για τα αποτελέσματα των εκλογών ή ενός αθλητικού αγώνα. Μερικοί, όταν απαντούν, αρχίζουν με την έκφραση «αν και δεν είμαι προφήτης...». Όπως φαίνεται, δηλαδή, για πολλούς σύγχρονους ανθρώπους προφήτης είναι ένας άνθρωπος που «διαβάζει» το μέλλον και προλέγει τι θα συμβεί. Όμως η Αγία Γραφή μάς περιγράφει τελείως διαφορετικά το ρόλο και το έργο των προφητών. Ας προσπαθήσουμε να καταλάβουμε τι είναι οι προφήτεςτης Παλαιάς Διαθήκης.

Στα χρόνια της κρίσης που ακολούθησαν τη διάσπαση του βασιλείου ο Θεός δεν εγκατέλειψε το λαό του και το σχέδιο της σωτηρίας του κόσμου. Γι' αυτό καλούσε κάποιους ανθρώπους, τους χάριζε τη βαθιά γνώση του θελήματός του και τους όριζε μια μεγάλη αποστολή: να κάνουν γνωστό το θέ-λημά του στους ανθρώπους. Αυτοί ήταν οι προφήτες. Γράφει ο προφήτης Ιεζεκιήλ για την κλήση του: Όταν είδα τη λάμψη, έπεσα με το πρόσωπο στη γη. Και τότε άκουσα τη φωνή κάποιου που μιλούσε...: «Άνθρωπε, σε στέλνω στους Ισραηλίτες, στο έθνος ... που έχει επαναστατήσει εναντίον μου ... για να τους μεταβιβάσεις τα όσα εγώ ο Κύριος, ο Θεός, έχω να τους πω. Είτε σ' ακούσουν είτε όχι ... θα μάθουν ότι υπάρχει ένας προφήτης ανάμεσά τους. Εσύ όμως άνθρωπε, μην τους φοβηθείς ούτε αυτούς ούτε τα λόγια τους... Εσύ θα τους πεις τα λόγια μου, είτε τ' ακούσουν είτε όχι...».

Οι προφήτες, λοιπόν, αποστέλλονταν να μεσολαβήσουν ανάμεσα στον αληθινό Θεό και τους ανθρώπους. Όμως ένα τέτοιο έργο δεν ήταν εύκολο! Γι' αυτό και κάποιοι στην αρχή δίσταζαν. Τελικά, ωστόσο, όλοι εμπιστεύονταν απόλυτα το Θεό, ξεπερνούσαν τους φόβους τους και βροντοφώναζαν με τόλμη το θέλημά του. Πάντοτε άρχιζαν το κήρυγμάτους με τα λόγια: «Τάδε λέγει Κύριος..»» ή «Λόγος Κυρίου.. .».

Χαρακτικό του Γουσταύου Ντορέ(19oς αιων.)

Οι προφήτες, με τη φώτιση του Θεού, μπορούσαν να βλέπουν σε βάθος τα πράγματα και να συνειδητοποιούν τι πραγματικά συνέβαινε στην εποχή τους. Αντιλαμβάνονταν δηλαδή τα σημάδια του ηθικού ξεπεσμού και της διαφθοράς, ακόμη κι όταν όλες οι συνθήκες της εποχής φαίνονταν ιδανικές. Αναγνώριζαν τι δεν πήγαινε καλά και ποιοι κίνδυνοι παραμόνευαν τους Ισραηλίτες. Επιπλέον, συναισθάνονταν τις καταστροφικές συνέπειες που θα ακολουθούσαν για τη ζωή του κράτους και των ανθρώπων.

Όλα αυτά τα αποκάλυπταν με τα κηρύγματά τους, χωρίς δισταγμούς και μισόλογα, προσπαθώντας έτσι να «ανοίξουν τα μάτια» των συμπατριωτών τους. Έλεγχαν και προειδοποιούσαν - συχνά με σκληρά λόγια - τους πάντες, χωρίς καμιά διάκριση: τους βασιλείς, τους ιερείς, το λαό. Το αποτέλεσμα ήταν να γίνονται δυσάρεστοι και απειλητικοί. Γι' αυτό το λόγο γνώρισαν πολλές δοκιμασίες: περιφρονήθηκαν, περιπαίχτηκαν, καταδιώχθηκαν. Κάποιοι μάλιστα θανατώθηκαν.

Με τα κηρύγματα τους οι προφήτες είχαν ως κύριο σκοπό να «ξυπνήσουν» τους Ισραηλίτες, ώστε να συναισθανθούν τα λάθη τους και να ξαναφτιάξουν τη σχέση τους με το Θεό. Γι' αυτό τους καλούσαν να μετανοήσουν και ν' αλλάξουν τρόπο ζωής. Για να τους καταλαβαίνουν καλύτερα οι σύγχρονοί τους προσπαθούσαν να είναι όσο γίνεται πιο παραστατικοί. Έτσι, άλλοτε χρησιμοποιούσαν στο λόγο τους αφηγήσεις, χρησμούς, ποιήματα και τραγούδια και άλλοτε έκαναν πράξεις με συμβολικό νόημα. Όπως αυτή του προφήτη Αχιά. Μια μέρα που ο προφήτης συνάντησε τον αξιωματικό του Σολομώντα Ιεροβοάμ, όσο ακόμη ζούσε ο Σολομών, έσκισε μπροστά του το μανδύα που φορούσε σε δώδεκα κομμάτια και προσφέροντάς του τα δέκα τού είπε: «Τάδε λέγει Κύριος, ο Θεός του Ισραήλ: 'Θα πάρω τη βασιλεία από το Σολομώντα και θα δώσω σ' εσένα τις δέκα φυλές'».

Οι προφήτες δεν αρκούνταν στο να ελέγχουν αυστηρά και να προειδοποιούν το λαό. Ταυτόχρονα, με κάθε λόγο τους υπενθύμιζαν ότι ο Θεός ως στοργικός πατέρας νοιάζεται για τους ανθρώπους, όσο κι αν αυτοί τον ξεχνούν. Γέμιζαν παρηγοριά τις ψυχές των Ισραηλιτών. Τους διαβεβαίωναν ότι ο Θεός συνεχίζει το σχέδιό του για τη σωτηρία του κόσμου. Έστρεφαν το βλέμμα των ανθρώπων και προς ένα μέλλον μακρινό. Άνοιγαν μπροστά τους ένα παράθυρο ελπίδας, μιλώντας για την εποχή του Μεσσία. Τότε που ο Θεός θα θεραπεύσει, θα παρηγορήσει και θα φωτίσει τα πάντα. Αυτό το μήνυμα της σωτηρίας μάλιστα το απηύθυναν όχι μόνο στους συμπατριώτες τους, αλλά και στις μεταγενέστερες γενιές και σ' όλη την ανθρωπότητα.

Τα προφητικά βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης Οι προφήτες πάντα κήρυτταν προφορικά μπροστά στους ανθρώπους που τους άκουγαν. Αργότερα, είτε οι ίδιοι είτε οι μαθητές τους κατέγραψαν πολλά απ' αυτά τα κηρύγματα. Έτσι, προέκυψαν τα 19 προφητικά βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης. Στο παραπάνω σκίτσο βλέπουμε τα ονόματα των 16 προφητών. Εκείνοι που στον Κύριο ελπίζουν... φτερά αποκτούνε...τρέχουν χωρίς να εξασθενούν, βαδίζουνε δίχως ν' αποσταίνουν Ησ 40, 31

Την εποχή της δράσης των προφητών εμφανίστηκαν και οι ψευδοπροφήτες. Κάποιοι άνθρωποι δηλαδή που χωρίς να έχουν τη φώτιση του Θεού καμώνονταν πως «προφήτευαν». Στην πραγματικότητα εξυπηρετούσαν τα σχέδια και τις σκοπιμότητες των ισχυρών. Με ψεύτικες προφητείες καθησύχαζαν το λαό και τον παραπλανούσαν λέγοντας ότι όλα πηγαίνουν καλά! Έτσι οι άρχοντες μπορούσαν να συνεχίζουν ήσυχοι τις ανομίες τους. Οι ψευδοπροφήτες είχαν την προφητεία ως επάγγελμα και ζούσαν πλουσιοπάροχα δίπλα στους βασιλείς. Γι' αυτούς λέει ο Θεός με το στόμα του προφήτη Ιερεμία: «Μην ακούτε τα λόγια των προφητών που σας γεμίζουν με ψεύτικες ελπίδες! Σας μιλάνε για οράματα που βγαίνουν από το μυαλό τους κι όχι από το στόμα μου. Λένε διαρκώς... 'Ο Κύριος είπε πως θα πάνε όλα καλά για σας', ακόμα λένε και σ' εκείνους που ακολουθούν τις πονηρές επιθυμίες τους πως δε θα τους βρει κανένα κακό... Δεν τους έστειλα εγώ αυτούς τους προφήτες... Δεν τους μίλησα, όμως αυτοί κηρύττουν εξ ονόματός μου».

Ο προφήτης Ηλίας στο όρος Χωρήβ, του Σ. Κέντερ (20ός αι.)

στ) Οι δοκιμασίες των προφητών. Το παράδειγμα του προφήτη Ηλία

Ο Ηλίας έζησε την ταραγμένη εποχή του βασιλιά Αχαάβ. Σ' όλη του τη ζωή αγωνιζόταν κατά της ειδωλολατρίας και του θρησκευτικού συγκρητισμού. Περιόδευε ακούραστα σ' όλη την Παλαιστίνη, με την ψυχή του γεμάτη εμπιστοσύνη στο Θεό.

Κάποτε ανήγγειλε ότι θα πέσει ξηρασία στον τόπο. Οι συμπατριώτες του δυσαρεστήθηκαν τόσο πολύ, ώστε τον καταδίωξαν ανελέητα. Ο Ηλίας αναγκάστηκε να καταφύγει στην έρημο, μέσα σε μια σπηλιά. Εκεί επέζησε χάρη στη βοήθεια του Θεού, αφού κοράκια του έφερναν τροφή και ξεδιψούσε από έναν ξεραμένο χείμαρρο.

Η παρουσία του προφήτη σκόρπιζε παντού παρηγοριά. Ήταν όμως και αυστηρός όποτε χρειαζόταν. Όπως τότε που η βασίλισσα Ιεζάβελ καθιέρωσε τη λατρεία των ειδώλων. Ο προφήτης Ηλίας αγωνίστηκε σκληρά εναντίον των ειδωλολατρών ιερέων του θεού Βάαλ και απέδειξε την ανωτερότητα του αληθινού Θεού... Κι ενώ όλος ο λαός έπεσε στα γόνατα και προσκύνησε τον αληθινό Θεό ... η βασίλισσα ορκίστηκε να τον εξοντώσει. Τότε ο Ηλίας διέσχισε την έρημο και κατέφυγε στο όρος Χωρήβ, όπου και κρύφτηκε σε μια σπηλιά. Εκεί, αποκαμωμένος, προσευχήθηκε στο Θεό λέγοντας: «Εγώ αγωνίστηκα με μεγάλο ζήλο για σένα Κύριε, Θεέ του σύμπαντος. Αλλά οι Ισραηλίτες αθέτησαν τη Διαθήκη σου, γκρέμισαν τα θυσιαστήρια σου και κατέσφαξαν τους προφήτες σου. Μόνον εγώ απέμεινα, και ζητούν κι εμένα να με θανατώσουν».

Τότε ο Κύριος είπε στον Ηλία: «Βγες έξω και στάσου στο βουνό ενώπιόνμου»... Μεγάλος άνεμος και δυνατός έσχιζε τα βουνά και συνέτριβε τους βράχους στο πέρασμά του, αλλά ο Κύριος δεν ήταν σ' εκείνον τον άνεμο. Μετά τον άνεμο έγινε σεισμός, αλλά ούτε στο σεισμό ήταν ο Κύριος. Μετά το σεισμό ήρθε φωτιά, αλλά ούτε στη φωτιά ήταν ο Κύριος. Και μετά τη φωτιά ακούστηκε ένας ήχος από ελαφρό αεράκι. Εκεί ήταν ο Κύριος.

Εργασία στην τάξη

Ο προφήτης άρχισε τη δράση του, όταν στο θρόνο του Βόρειου Βασιλείου βρισκόταν ο ισχυρός Ιεροβοάμ Β'. Ήταν ένας ηγεμόνας που με τις στρατιωτικές του επιτυχίες εξασφάλισε πολιτική σταθερότητα και υλική ευημερία για το λαό. Μετά το θάνατό του όμως ακολούθησαν τρικυμισμένα χρόνια. Απ' τη μια μεριά επικρατούσε εσωτερική αναρχία και οι δολοφονίες των βασιλιάδων ήταν συχνές. Από την άλλη οι μεγάλες δυνάμεις της εποχής - Ασσύριοι και Αιγύπτιοι - επιχειρούσαν να εξουσιάσουν την Παλαιστίνη. Ο Ωσηέ συνέχιζε τη δράση του και σ' αυτήν την ταραγμένη περίοδο.

Ο προφήτης ανήκε στα ανώτερα κοινωνικά στρώματα και ήταν μορφωμένος. Έτσι, η γλώσσα των λόγων του ήταν προσεγμένη και ωραία. Στις προφητείες του συχνά χρησιμοποιούσε εικόνες παρμένες από τη γεωργική και αγροτική ζωή, επειδή είχε ανατραφεί σε γεωργικό περιβάλλον.

Ο Ωσηέ συνήθιζε να επισκέπτεται τους τόπους λατρείας, κυρίως κατά τις μεγάλες γιορτές και να προφητεύει. Εκεί συζητούσε σε έντονο ύφος με το λαό. Γι' αυτό και πολλές προφητείες του είναι παραστατικές και ζωηρές. Έκρινε περισσότερο απ' όλα τη θρησκευτική κατάσταση της εποχής. Καταδίκαζε δηλαδή την τυπολατρία*, την ειδωλολατρία και την απομάκρυνση από τον αληθινό Θεό. Διαπίστωνε ότι οι Ισραηλίτες είχαν ξεχάσει τη Διαθήκη και δεν ήξεραν πια πώς έπρεπε να ζουν. Αποτέλεσμα ήταν να καταστρέφονται οι σχέσεις των ανθρώπων και να επικρατεί αδικία και διαφθορά. Τα αυστηρά κηρύγματα του στάθηκαν αφορμή να διωχθεί. Όπως αναφέρει ο ίδιος: «Ανόητος», λέτε, «είν' ο προφήτης! Τρελός ο άνθρωπος του Πνεύματος!». Μ' αυτά τα λόγια με προσβάλλετε. Με μισείτε τόσο πολύ, γιατί τόσο μεγάλη είν' η αμαρτία σας ... όπου κι αν πάω, μου στήνετε παγίδες. Και στο Ναό ακόμα του Θεού μου μου επιτίθεστε...

Ο Κύριος λέει: «Οι Ισραηλίτες με δόλο ξεγελούν το βασιλιά και τους ... άρχοντες... Το καταστροφικό τους μίσος καίει σαν τη φλόγα της φωτιάς. Ο ένας βασιλιάς μετά τον άλλο γίνεται θύμα τους. Κι ούτ' ένας τους δεν μ' επικαλείται...

Ακούστε τα αυτά εσείς ιερείς! Εσείς οι αρχηγοί του Ισραήλ προσέξτε! Ακούστε τα κι εσείς που στη βασιλική ανήκετε οικογένεια! Εσείς θα έπρεπε να κρίνετε δίκαια. Αντί γι' αυτό όμως, γίνατε για το λαό μου παγίδα.. . και δίχτυ απλωμένο.. . λάκκος βαθύς.

Εσείς, ιερείς, σκοντάφτετε μέρα μεσημέρι... Ο λαός μου βαδίζει στην καταστροφή από έλλειψη γνώσης...».

Λέει ο Κύριος: «Είδα πράγματα φρικτά στον Ισραήλ. Ο λαός μολύνθηκε με τη λατρεία των ειδώλων... Μου προξενεί φρίκη το μοσχάρι σας, κάτοικοι της Σαμάρειας!... Ως πότε πια μ' αυτό το απαίσιο πράγμα θα ζείτε; Τι σχέση έχει ο Ισραήλ μ' αυτό το πράγμα; Αυτό διόλου δεν είναι θεός. Ένας τεχνίτης το 'φτιαξε! Κομμάτια θα γίνει το μοσχάρι της Σαμάρειας. Καθώς το λέει ο λόγος, αυτός που σπέρνει άνεμο, θύελλα θα θερίσει».

Ο Κύριος λέει: «Ο λαός ... με τα έθνη ανακατεύτηκε... Ξένοι κατέφαγαν τη δύναμη του, μα ετούτος δεν το νιώθει... Δεν επιστρέψανε σ' εμένα τον Κύριο, το Θεό τους. Ούτε με αναζήτησαν... Πότε τους Αιγύπτιους για βοήθεια καλούν, πότε στην Ασσυρία καταφεύγουν... Αλίμονο στο λαό ... που έφυγε μακριά μου!...

Φάγατε της κακίας σας τον καρπό. Κάνατε του κεφαλιού σας και στηριζόσασταν στο πλήθος των πολεμιστών σας. Γι' αυτό και του πολέμου ο κρότος μέσα στις πόλεις σας θα μπει και θα καταστραφούν όλα τα φρούρια σας...».

Ακούστε το λόγο του Κυρίου, λαέ του Ισραήλ! Ο Κύριος κρίνει τους κατοίκους αυτής της χώρας, γιατί δεν υπάρχει αλήθεια, ούτε αγάπη, ούτε γνώση του Θεού. Πληθαίνουν οι κατάρες κι οι απάτες, οι φόνοι, οι κλεψιές και οι μοιχείες*• τον ένα φόνο ακολουθεί ο άλλος. Γι' αυτό κοιτάξτε! Άρχισε να ξεραίνεται η χώρα, κι όλα όσα ζούνε πάνω της από τη δίψα θα πεθάνουν. Μαζί με τ' άγρια ζώα και τα πετούμενα, ακόμα και της θάλασσας τα ψάρια θα ψοφήσουν.

Ο Κύριος λέει: «Τι να σου κάνω λαέ μου/... Σαν πρωινή ομίχλη είναι η αγάπη σας, σαν τη δροσιά την πρωινή που φεύγει... Την αγάπη σας θέλω κι όχι θυσίες. Να με αναγνωρίσετε για Θεό σας, παρά να μου προσφέρετε ολοκαυτώματα*».

Τώρα, λοιπόν, εσείς γυρίστε πάλι πίσω στο Θεό σας. Κάντε πράξη την αγάπη και τη δικαιοσύνη και να ελπίζετε στο Θεό σας πάντοτε.

Γύρνα, Ισραήλ, στον Κύριο το Θεό σου, γιατί σκόνταψες εξαιτίας της ανομίας σου. Στον Κύριο γυρίστε, μιλήστε και πείτε του: «Συγχώρησε την ανομία μας όλη, δέξου το δώρο μας. Αντί για ταύρους σου προσφέρουμε τις προσευχές μας».

Συμβουλευόμενοι τα κείμενα μας, συμπληρώνουμε το παρακάτω πλαίσιο

20. Ο προφήτης Μιχαίας: το όραμα της παγκόσμιας ειρήνης

Το πρίσμα του Taylor. Βρέθηκε στη Νινευί και περιγράφει τα κατορθώματα του ασσύριου Σενναχηρίμ. Εδώ ο ηγεμόνας κομπάζει*: «Τον Εζεκία του Ιούδα, τον έκλεισα στην Ιερουσαλήμ σαν πουλί στο κλουβί».

Ο προφήτης έδρασε στο βασίλειο του Ιούδα σε μια εποχή κρίσης. Οι Ασσύριοι, που είχαν ήδη καταλάβει το Βόρειο Βασίλειο αποτελούσαν μια μόνιμη απειλή και για το Νότιο, όπως άλλωστε και για όλη την περιοχή. Η Ιερουσαλήμ παραλίγο να έχει την τύχη της Σαμάρειας, καθώς πολιορκήθηκε από τον ασσύριο ηγεμόνα Σενναχηρίμ. Τελικά, η πόλη σώθηκε σαν από θαύμα.

Όμως και στα εσωτερικά του κράτους τα πράγματα δεν ήταν καθόλου καλά. Παρόλο που ο βασιλιάς Εζεκίας έκανε μια σημαντική θρησκευτική μεταρρύθμιση καταργώντας τα ιερά και τα είδωλα, τα αποτελέσματα δεν ήταν σπουδαία και μόνιμα. Οι Ισραηλίτες είχαν φτάσει να πιστεύουν ότι, αφού ο Θεός κατοικούσε στο Ναό, θα προστάτευε πάντα και αποκλειστικά το έθνος τους. Έτσι, ανεξάρτητα από την ηθική τους κατάπτωση πίστευαν ότι δεν κινδύνευαν από τίποτε. Μανία πλουτισμού, απάνθρωπη εκμετάλλευση των αδυνάτων και έλλειψη αλληλεγγύης χαρακτήριζαν την καθημερινή ζωή του λαού.

Ο Μιχαίας καταγόταν από την Ιουδαία, από γεωργική και ποιμενική οικογένεια. Σε κάποια φάση της ζωής του εγκαταστάθηκε στην Ιερουσαλήμ. Δε διέθετε μεγάλη μόρφωση, αλλά συναισθανόταν βαθιά το σωστό και το δίκαιο. Στεκόταν στο πλευρό των φτωχών και των κα-ταπιεσμένων κατακρίνοντας τους άρχοντες και τους πλουσίους για τις αδικίες τους. Οι λόγοι του ήταν τόσο καυστικοί*, ώστε ο προφήτης έγινε ανεπιθύμητος και διώχθηκε. Επειδή ο Μιχαίας έδρασε την ίδια εποχή με τον προφήτη Ησαΐα, είναι σίγουρο ότι τον γνώριζε. Ίσως μάλιστα να ανήκε και στον κύκλο των μαθητών του.

 •Οι άρχοντες αδικούν το λαό
Ακούστε αρχηγοί και άρχοντες του Ισραήλ. Δεν ειν' έργο δικό σας να γνωρίζετε το δίκαιο; Εσείς όμως μισείτε το καλό και αγαπάτε το κακό. Φέρεστε στο λαό μου σαν να ήταν ζώα που τα πάνε για σφαγή... Τρέφεστε με τις σάρκες του λαού μου ... κακομεταχειρίζεστε το λαό μου ... Αποστρέφεστε το δίκαιο και διαστρέφετε το σωστό, εσείς που χτίζετε την Ιερουσαλήμ, την πόλη του Θεού, πάνω σε αίματα και αδικίες. Οι άρχοντες δωροδοκούνται* όταν δικάζουν, οι ιερείς διδάσκουν με πληρωμή και οι προφήτες προφητεύουν με αμοιβή. Κι ύστερα απ' όλα αυτά τολμούν και λένε "Ο Κύριος είναι μαζί μας. Δε θα μας βρει κακό!"
 •Οι ψευδοπροφήτες παραπλανούν το λαό
Οι προφήτες που παραπλανούν το λαό μου, υπόσχονται ειρήνη σ' εκείνους που τους δίνουν πλούσια τροφή αλλά απειλούν με πόλεμο αυτούς που τίποτε δεν τους προσφέρουν. Γι' αυτό σε τούτους τους προφήτες ο Κύριος λέει: «...Τέρμα οι προφητείες. Σκοτάδι θα σας περιβάλλει όπως μετά το ηλιοβασίλεμα. Δεν θα λαβαίνετε απάντηση από μένα».

Πρόθυμα ακολουθήσατε το κακό παράδειγμα του βασιλιά ...κι όλης της δυναστείας του. Μιμηθήκατε τα έργα τους...

Αλίμονο σ' εμένα!... Ούτε ένας δεν υπάρχει τίμιος στη χώρα, ούτε ένας στο Θεό να 'ναι πιστός. Παραμονεύουν όλοι τους να κάνουν φονικό, ο ένας τον άλλο κοιτάει να παγιδέψει. Είναι όλοι τους ειδικευμένοι στο κακό ... όλοι μαζί έχουν διαστρέψει το δίκαιο. Ο πιο καλός ανάμεσά τους κι ο πιο τίμιος είναι κι από τ' αγκάθια πιο βλαβερός.

Το υπόλοιπο των απογόνων του Ιακώβ είναι διεσπαρμένο ανάμεσα σε πολλούς λαούς καθώς δροσιά απ' τον Κύριο, καθώς βροχή απάνω στο χορτάρι. Δε στηρίζει την ελπίδα του στους ανθρώπους...

Ποίμαινε, Κύριε, το λαό σου με το ραβδί σου, τα πρόβατά σου που απομονωμένα ζουν σε τόπο άγονο, ενώ τριγύρω τους υπάρχει εύφορη γη... Ποιος άλλος Θεός είναι σαν κι εσένα, που συγχωρεί την ανομία και παραβλέπει την ασέβεια, όπως εσύ στο λαό σου που έχει επιζήσει;...

Και πάλι θα μας σπλαχνιστείς... Στης θάλασσας τα βάθη θα ρίξεις όλες μας τις αμαρτίες. Δείξε πιστότητα κι αγάπη σ' εμάς, τους απογόνους του Αβραάμ και του Ιακώβ, όπως ορκίστηκες στους προγόνους μας απ' τον πολύ παλιό καιρό.

Αναρωτιέστε: «Τι πρέπει τάχα να προσφέρουμε στον Κύριο;... Να του προσφέρουμεχρονιάρικα μοσχάρια για ολοκαύτωμα*;»... Ο Κύριος σας δίδαξε τι είναι καλό και τι απαιτεί από σας: Πράξτε το δίκαιο, δείξτε αγάπη, ακολουθήστε το Θεό σας πρόθυμα.

Αλλά από σένα Βηθλεέμ ... αν και είσαι από τις πιο μικρές πόλεις του Ιούδα, εγώ θα κάνω να προέλθει εκείνος που θα γίνει άρχοντας του Ισραήλ... Όταν έρθει εκείνος, θα τους οδηγήσει και θα τους προστατέψει με τη δύναμή μου... Θα ζήσουν με ασφάλεια, γιατί όλοι οι λαοί της γης θ' αναγνωρίσουν τη μεγαλοσύνη του. Αυτός θα φέρει την ειρήνη.

>

Συμβουλευόμενοι τα κείμενα μας, συμπληρώνουμε το παρακάτω πλαίσιο

Ο Ησαΐας έζησε στην Ιερουσαλήμ και προερχόταν από οικογένεια ιερέων που είχε σχέση με τη βασιλική αυλή. Ήταν παντρεμένος και είχε δύο γιους. Η θαυμαστή κλήση του, που ο ίδιος περιγράφει, έγινε στο Ναό του Σολομώντα: Είδα τον Κύριο να κάθεται πάνω σε θρόνο μεγαλόπρεπο και υπερυψωμένο. Οι άκρες του μανδύα του γέμιζαν το Ναό. Μπροστά του στέκονταν σεραφίμ, που καθένα τους είχε έξι φτερούγες... Και φώναζαν το ένα στο άλλο:

«Άγιος, άγιος, άγιος

είναι ο Κύριος του σύμπαντος (= Κύριος Σαβαώθ)

όλη η γη είναι απ' τη δόξα του γεμάτη».

Ο Ησαΐας θεωρείται ο σημαντικότερος προφήτης της Παλαιάς Διαθήκης εξαιτίας της τεράστιας σημασίας των μηνυμάτων του. Όλο το διάστημα της δράσης του ήταν πάντα παρών και στα πολιτικά πράγματα της χώρας. Προσπαθούσε να επηρεάζει τους βασιλείς, ώστε να ενεργούν σύμφωνα με το θέ-λημα του Θεού. Γι' αυτό επιχείρησε να πείσει το βασιλιά Άχαζ να μη συμμαχήσει με τους Ασσύριους, ώστε να μην εξαρτηθεί θρησκευτικά απ' αυτούς. Αργότερα, όταν οι Ασσύριοι πολιορκούσαν την Ιερουσαλήμ, κατάφερε να στήριξει το βασιλιά Εζεκία και το λαό, που είχαν πανικοβληθεί.

Γύρω από τον Ησαΐα είχε σχηματιστεί ένας κύκλος μαθητών, οι οποίοι μετά το θάνατο του προφήτη διαφύλαξαν τη διδασκαλία του. Από το 700 π.Χ. τα ίχνη του Ησαΐα χάνονται. Σύμφωνα με την παράδοση πριονίστηκε στα δύο, όταν βασίλευε ο Μανασσής.

Όπως φαίνεται στον παρακάτω χάρτη, το κράτος των Ασσυρίων τον 8ο αι. π.Χ. ήταν τεράστιο. Γράφει ο Ησαΐας για τους Ασσυρίους: «Δε θα πεινάσουν, ούτε θα κουραστούν, δε θα νυστάξουν ούτε θα κοιμηθούν ... τα βέλη τους είναι μυτερά και τα τόξα τους τεντωμένα... ». Ησ 5, 27-28

 •Οι άνθρωποι καταστρέφουν τη σχέση τους με το Θεό και τους συνανθρώπους

Ακούστε ουρανοί κι εσύ γη δώσε προσοχή, γιατί μιλάει ο Κύριος: «Ανάθρεψα παιδιά και τώρα που μεγάλωσαν πεισματικά ορθώνονται* εναντίον μου. Το βόδι γνωρίζει τον αφέντη του και το γαϊδούρι ξέρει το παχνί* εκείνου που το ορίζει. Μα ο Ισραήλ σε ποιον ανήκει δεν το ξέρει. Ο λαός μου τίποτα δεν κατανοεί... Έχω χορτάσει απ' των κριαριών τα ολοκαυτώματα*, από το πάχος των καλοθρεμμένων μοσχαριών. Το αίμα των ταύρων, των προβάτων και των τράγων δεν μ' ευχαριστεί... Πάψτε πια να προσφέρετε ανώφελες θυσίες • μ' αηδιάζει... Απεχθάνομαι* τις γιορτές σας . κι όταν απανωτές λέτε τις προσευχές σας, εγώ δεν τις ακούω, γιατί τα χέρια σας είναι στο αίμα βουτηγμένα...».

Αλίμονο σ' εκείνους που προσθέτουν στο σπίτι τους κι άλλο σπίτι κι ενώνουνε χωράφι με χωράφι, έτσι που πια να μην υπάρχει τόπος για άλλους, κι αυτοί να μείνουν οι μοναδικοί της χώρας κάτοχοι!

Αλίμονο σ' εκείνους που απ' το πρωί νωρίς ορμάνε στο πιοτό και που ως τη νύχτα αργά με κρασί μεθάνε. Αλίμονο σ' εκείνους που λένε το κακό καλό και το καλό κακό, που παρασταίνουν το μαύρο άσπρο και το άσπρο μαύρο, που κάνουν το πικρό γλυκό και το γλυκό πικρό. Αλίμονο σ' εκείνους που θαρρούν πως είναι σοφοί και για έξυπνοι περνιούνται...

Ο ύψιστος, ο υπέρτατος*, αυτός που υπάρχει αιώνια και που Άγιος είναι τ' όνομά του, λέει: «Σε τόπο κατοικώ υψηλό και άγιο, μα βρίσκομαι μαζί και με τους συντριμμένους και με τους ταπεινούς, ζωή να ξαναδώσω στων ταπεινών το πνεύμα, ζωή να ξαναδώσω στων συντριμμένων την καρδιά . εγώ θα σας γιατρέψω. Το δρόμο θα σας δείξω και θα σας παρηγορήσω, εσάς και τους δικούς σας.».

Έρχεται μέρα που το υπόλοιπο του Ισραήλ, όσοι από το γένος του Ιακώβ γλιτώσουν, θα πάψουν πια να στηρίζονται στην Ασσυρία που τους χτυπούσε και θα στηριχθούν μ' εμπιστοσύνη στον Κύριο, τον Άγιο Θεό του Ισραήλ. Ένα υπόλοιπο θα επιστρέψει ... στον ισχυρό Θεό.

Συμβουλευόμενοι τα κείμενα μας, συμπληρώνουμε το παρακάτω πλαίσιο

22. Η Βαβυλώνια Αιχμαλωσία: ο λαός στην εξορία

Από τις αρχέςτου 7ου αι. πΧ. η δύναμη των Ασσυρίων άρχισε να παρακμάζει. Νέος ισχυρός λαός της περιοχής αναδείχθηκαν οι Βαβυλώνιοι. Στο μεταξύ στο θρόνο του Νότιου Βασιλείου ανέβηκε ο Ιωσίας Τα τριάντα χρόνια βασιλείας του ήταν μια περίοδος ευημερίας και ανεξαρτησίας για το βασίλειο του Ιούδα. Ανάμεσα στα άλλα ο βασιλιάς προσπάθησε να κάνει και μα θρησκευτική μεταρρύθμιση. Να ξεκαθαρίσει δηλαδή τη θρησκεία από τα ειδωλολατρικά στοιχεία και τις ξένες επιδράσει ς που είχαν με τον καιρό εισχωρήσει σ' αυτήν. Φρόντισε, λοιπόν, να γκρεμιστούν τα είδωλα και τα θυσαστήριά τους και οργάνωσε τη λατρεία με βάση το Νόμο του Θεού. Αυτά τα χρόνια ιερείς άρχισαν να καταγράφουν τις θρησκευτικές παραδόσεις και των δύο βασιλείων.

Την ίδια εποχή ζούσε στην Iερουσαλήμ και ο προφήτης Ιερεμίας Ο προφήτης αν και έβλεπε θετικά την προσπάθεια του βασιλιά Iωσία είχε τη βαθιά πεποίθηση ότι ο άνθρωπος μπορεί να αλλάζει στ' αλήθεια μόνον όταν μετανοιώνει πραγματικά Κι ότι μια τέτοια μετάνοιαδεν πετυχαίνεται με εξωτερικές αλλαγές Είναι πάνω απ' όλα μα υπόθεση τηςκαρδιάς Καθώς με το κήρυγμα του αποκάλυπτε τέτοιες αλήθειες τα λόγια του συχνά ακούγονταν σκληρά Ο Κύριος λέει: "Βαδίστε μέσα στους δρόμους της Ιερουσαλήμ. Κοιτάξτε και ψάξτε τις πλατείες της. Κι αν βρείτε έστω κι έναν άνθρωπο να κάνει το σωστό και ν'αναζητάει την αλήθεια, τότε εγώ θα συγχωρήσω την αμαρτία της πόλης... Μπορεί ν' αλλάξει ο μαύρος το χρώμα του ή η λεοπάρδαλη τα στίγματα της; Άλλο τόσο κι εσείς μπορείτε ν' αλλάξετε και να κάνετε το καλό...".

Ανάξιοι βασιλείς διαδέχθηκαν τον Ιωσία. Στο μεταξύ στην περιοχή κυριαρχούσε πια ο βασιλιάς των Βαβυλωνίων Ναβουχοδονόσορ. Όλοι ήταν αναγκασμένοι να πληρώνουν φόρο υποτέλειας σ' αυτόν. Κι όμως στην Ιερουσαλήμ οι περισσότεροι κάτοικοι της δεν ανησυχούσαν. Θεωρούσαν ότι δεν διέτρεχαν κανέναν κίνδυνο, αφού ο Ναός του Κυρίου βρισκόταν στην πόλη τους! Ο προφήτης Ιερεμίας προσπαθούσε να τους δείξει το λάθος τους Στεκόταν στην πόρτα του Ναού και κήρυττε άφοβα Ακούστε ... όλοι όσοι περνάτε για να πάτε να προσευχηθείτε στον Κύριο! Ο Κύριος λέει: "Διορθώστε τη συμπεριφορά σας και τα έργα σας... Μην ξεγελάτε τον εαυτό σας επαναλαμβάνοντας Ό Ναός που κατοικεί ο Κύριος είναι εδώ'. Αν πράγματι διορθώσετε τη συμπεριφορά και τα έργα σας ... τότε εγώ θα κατοικήσω μαζί σας..."

Έτσι άρχισαν οι δοκιμασίες του προφήτη. Για να του κλείσουν το στόμα, του απαγόρεψαν να μιλάει στο λαό, έκαψαν τις προφητείες του, αποπειράθηκαν να τον δηλητηριάσουν, τον μαστίγωσαν, τον φυλάκισαν. Όμως εκείνος κι από τη φυλακή δεν έπαυε να προειδοποιεί τους συμπατριώτες του: Ο Κύριος λέει: "Έρχεται λαός από μια χώρα τον βορρά, έθνος μεγάλο ξεσηκώνεται από της γης τις άκρες. Τόξο κρατάνε και χατζάρι, είναι σκληροί και άσπλαχνοι, στ' άλογα ανεβαίνουν κι ακούγονται οι φωνές τους σαν τη βοή της θάλασσας. Πολεμιστές που για μάχη παρατάσσονται ενάντια σ' εσένα, πόλη της Σιών".

Ο ζυγός του Ιερεμία Κάποτε, με την υποκίνηση των Αιγυπτίων, τα μικρά κράτη που γειτόνευαν με το βασίλειο του Ιούδα ήρθαν στο βασιλιά Σεδεκία και του ζήτησαν να δράσουν όλοι μαζί κατά της Βαβυλώνας. Όταν το έμαθε ο προφήτης, άρχισε να κυκλοφορεί στην πόλη κουβαλώντας στους ώμους του έναν ξύλινο ζυγό. Με τη συμβολική αυτή πράξη ήθελε να τους προειδοποιήσει ότι μια τέτοια λαθεμένη επιλογή τελικά θα τους οδηγούσε στην υποταγή.

Πράγματι τα λόγια του επαληθεύτηκαν τραγικά.Το 597 π.Χ. οι Βαβυλώνιοι πολιόρκησαντην Ιερουσαλήμ και λεηλάτησαν το Ναό. Ο ιάς, οι άρχοντες και επιφανείς Ιουδαίοισύρθηκαν εξόριστοι στη Βαβυλώνα. Το κακό όμως δεν τέλειωσε εκεί. Δέκα χρόνια αργότερα, το 587 π.Χ. οι Βαβυλώνιοι επανήλθαν. Και τότε η καταστροφή ήταν ολοκληρωτική. Η Ιερουσαλήμ παραδόθηκε στις φλόγες και άρχισε η περίοδος που είναι γνωστή ως βαβυλώνια αιχμαλωσία.

Η Βαβυλώνα ήταν χτισµένη στις όχθες του Ευφράτη και αποτελούσε κέντρο της περιοχής από τον 19ο µέχρι το 2ο αι. π.Χ. Τη µεγαλύτερη ακµή της τη γνώρισε στην εποχή του Ναβουχοδονόσορα (6ος αι. π.Χ.). Τότε ήταν µια πολυάριθµη πόλη µε σπουδαία τείχη, περίφηµους κρεµαστούς κήπους κι έναν τεράστιο πυργόµορφο ναό (ζιγκουράτ). Μια ξακουστή πύλη στα τείχη της πόλης ήταν η πύλη της Ιστάρ απ’ όπου περνούσε ο δρόµος των ποµπών. Ίσως απ’ αυτήν πέρασαν οι Βαβυλώνιοι και τους αιχµάλωτους Ιουδαίους! Η διπλανή αναπαράσταση της πύλης της Ιστάρ βασίζεται σε αρχαιολογικά ευρήµατα.

Το ένατο έτος της βασιλείας του Σεδεκία στον Ιούδα, ο βασιλιάς της Βαβυλώνας Ναβουχοδονόσορ ήρθε με όλο το στρατό του στην Ιερουσαλήμ κι άρχισε να την πολιορκεί... Οι Βαβυλώνιοι έκαναν ρήγμα στο τείχος. Απ' εκεί μπήκαν όλοι οι αξιωματούχοι του βασιλιά της Βαβυλώνας και εγκατέστησαν το στρατηγείο τους στη μεσαία πύλη. Όταν τους είδε ο βασιλιάς του Ιούδα Σεδεκίας και οι πολεμιστές του, έφυγαν νύχτα και βγήκαν από την πόλη. Ο στρατός όμως των Βαβυλωνίων τους καταδίωξε και τους πρόφτασε στις πεδιάδες της Ιεριχώ. Εκεί συνέλαβαν το Σεδεκία, τον έφεραν μπροστά στο βασιλιά ... που τον καταδίκασε ο ίδιος. Πρώτα διέταξε να σφάξουν τους γιους του Σεδεκία μπροστά στα μάτια του πατέρα τους, καθώς και όλους τους αξιωματούχους του βασιλείου του Ιούδα. Στη συνέχεια έβγαλε τα μάτια του Σεδεκία, τον έδεσε με δυο χάλκινες αλυσίδες και τον έφερε αιχμάλωτο στη Βαβυλώνα. Οι Βαβυλώνιοι έκαψαν το Ναό του Θεού και γκρέμισαν το τείχος της Ιερουσαλήμ. Έβαλαν φωτιά σε όλα τα ανάκτορά της και κατέστρεψαν εντελώς όλα τα πολύτιμα αντικείμενα της πόλης. Εκείνους που σώθηκαν από τη σφαγή, τους μετέφεραν στη Βαβυλώνα, όπου έγιναν δούλοι στο βασιλιά και στους απογόνους του, μέχρις ότου ιδρύθηκε η βασιλεία των Περσών.

Κανένας δε θρήνησε την καταστροφή του Ισραήλ όσο ο Ιερεμίας. Μέσα στην Παλαιά Διαθήκη υπάρχει ένα ολόκληρο βιβλίο με ποιήματά του, που λέγεται Θρήνοι.
Αχ, αλίμονο, πώς έμεινε έρημη η πόλη που είχε άλλοτε τόσο πολύ λαό! Αυτή που ήταν ονομαστή στα έθνη ανάμεσα απόμεινε σα χήρα. Των πόλεων η πριγκίπισσα υποδουλώθηκε.
Αναστενάζουν όλοι της οι κάτοικοι, ψωμί ζητούν • δίνουνε τα στολίδια τους, για να 'βρουνε τροφή έτσι που στη ζωή να κρατηθούνε... Πόλη τηςΣιών, τα τείχη σου ας φωνάξουνε στον Κύριο να σ' ελεήσει. Άσε να τρέξουνε σαν χείμαρρος μέρα και νύχτα ακούραστα τα δάκρυά σου ... ασταμάτητα ... Σήκω πάλι και πάλι μες στη νύχτα και πες τον πόνο σου στον Κύριο. Ξέχυσε την καρδιά σου σαν νερό μπροστά του, ύψωσε προς αυτόν τα χέρια σου και παρακάλεσε για των παιδιών σου τη ζωή.

Οι Βαβυλώνιοι εγκατέστησαν τους Ισραηλίτες στην περιοχή του κάτω Ευφράτη και του Τίγρη. Οι εξόριστοι υποχρεώνονταν σε καταναγκαστικές εργασίες. Ωστόσο είχαν το δικαίωμα να καλλιεργούν δικά τους χωράφια, να κατέχουν κατοικίες, να μετακινούνται και να ασκούν επαγγέλματα. Το σπουδαιότερο όμως ήταν ότι τους επιτρεπόταν να ζουν σύμφωνα με τη θρησκεία τους. Επειδή βρίσκονταν μακριά από την Ιερουσαλήμ και το Ναό, χρειάζονταν έναν τόπο για να λατρεύουν το Θεό. Δημιούργησαν, λοιπόν, τη Συναγωγή ως τόπο λατρείας και προσευχής. Σ' αυτά τα χρόνια της αιχμαλωσίας καθιέρωσαν επίσημα και το Σάββατο ως μέρα αφιερωμένη στο Θεό.

Οι Ισραηλίτες γρήγορα προσαρμόστηκαν και εντάχθηκαν στο ξένο περιβάλλον. Πολλοί απέκτησαν οικονομική άνεση. Κάποιοι μάλιστα έφτασαν στο σημείο να καταλάβουν και κυβερνητικές θέσεις στη Βαβυλώνα. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του Δανιήλ και των τριών φίλων του, Ανανία, Μισαήλ και Αζαρία, τους οποίους οι Βαβυλώνιοι επέλεξαν από μικρούς και τους προετοίμαζαν για να αναλάβουν αξιώματα στη βασιλική αυλή.

Παρά τις σχετικά καλές συνθήκες ζωής στη Βαβυλώνα οι Ισραηλίτες ένιωθαν πάντα εξόριστοι. Ούτε μια στιγμή δεν ξέχασαν την πατρίδα τους και δεν έπαυαν να νοσταλγούν την επιστροφή τους στη Γη της Επαγγελίας. Διαβάζουμε σ' έναν πολύ γνωστό ψαλμό:

Στης Βαβυλώνας τα ποτάμια, εκεί καθόμασταν και κλαίγαμε, καθώς θυμόμασταν τη Σιών. Στης όχθης τις ιτιές είχαμε τις κιθάρες μας κρεμάσει, εκείνοι που μας αιχμαλώτισαν μας γύρευαν τραγούδια να τους πούμε... Μα πώς να τραγουδήσουμε σε ξένη γη τα τραγούδια του Κυρίου! Αν σε ξεχάσω Ιερουσαλήμ, να παραλύσει το δεξί μου χέρι. Η γλώσσα μου ας κολλήσει στο λαρύγγι μου, αν πάψω να σε θυμάμαι... Ψαλμ 136

Οι τρεις παίδες εν καμίνω Οι τρεις φίλοι του Δανιήλ, όπως διαβάζουμε στην Παλαιά Διαθήκη, αν και ανατράφηκαν στη βασιλική αυλή, παρέμεναν πιστοί στο Θεό των πατέρων τους και δεν παρασύρθηκαν στην ειδωλολατρία. Όταν κάποτε ο βασιλιάς Ναβουχοδονόσορ τους ζήτησε να προσκυνήσουν το χρυσό άγαλμά του, αρνήθηκαν με τόλμη να το κάνουν. Αγριεμένος τότε ο βασιλιάς διέταξε να τους ρίξουν δεμένους σε πυρακτωμένο καμίνι. Όμως μέσα από τις φλόγες αντί για κραυγές και θρήνους, έκπληκτοι τους άκουσαν να δοξολογούν το Θεό: «Ε?λογητός ε?, Κύριε, ? Θεός τ?ν πατέρων ?μ?ν ... ε?λογε?τε, π?σαι α? δυνάμεις Κυρίου, τόν Κύριον.». Ο βασιλιάς θαύμασε το συμβάν κι ο θυμός του διαλύθηκε. Διέταξε, λοιπόν, να τους βγάλουν απ' το καμίνι και ποτέ κανείς από τους υπηκόους του να μην ξεστομίσει κακό για το Θεό των τριών νέων. Η Εκκλησία συχνά αναφέρεται σ' αυτό το γεγονός στην υμνολογία της, επειδή θεωρεί ότι προεικονίζει το Πάθος και την Ανάσταση του Ιησού Χριστού.

Οι τρεις παίδες στην κάμινο, τοιχογραφία του Θεοφάνη στη Μονή Αγίου Νικολάου Αναπαυσά (16ος αι. Μετέωρα)

Ο προφήτης Ιεζεκιήλ, τοιχογραφία του Θεοφάνη στη Μονή Παντοκράτορος (16ος αι., Άγιον Όρος)

Σ' όλη τη διάρκεια της αιχμαλωσίας οι Ιουδαίοι βασανίζονταν από ερωτήματα: Γιατί τους συνέβησαν όλα αυτά; Πότε θα τελείωναν; Θα τους βοηθούσε ο Θεός για μια ακόμη φορά να γυρίσουν στην πατρίδα τους; Ή μήπως τους εγκατέλειψε; Η γενιά μάλιστα των Ισραηλιτών που γεννήθηκε στα ξένα, πίστευε ότι πλήρωνε, χωρίς να φταίει, τα σφάλματα των πατέρων τους. Έλεγαν χαρακτηριστικά: «Οι πατέρες έφαγαν άγουρα σταφύλια και τα δόντια των παιδιών μούδιασαν».

Στη Βαβυλώνα, αυτά τα χρόνια, ζούσε και ο προφήτης Ιεζεκιήλ. Πριν συρθεί στην εξορία ήταν ιερέας στο Ναό του Σολομώντα. Στα χρόνια της αιχμαλωσίας δέχτηκε την κλήση του Θεού και ανέλαβε το βαρύ έργο να εξηγήσει στους συμπατριώτες του τις αιτίες της συμφοράς που τους είχε βρει και να τους παρηγορήσει. Ο προφήτης συ-ναισθανόταν το παράπονο των νεότερων Ισραηλιτών. Προσπαθούσε να τους εξηγήσει ότι, όταν η ζωή μιας κοινότητας χαλάει, όλοι ζουν τις κακές συνέπειες. Όμως κι όλοι είναι υπεύθυνοι, αφού μπορούν να αγωνιστούν για να επανορθώσουν. Ταυτόχρονα, τους ενέπνεε πίστη για το μέλλον του λαού. Τους περιέγραφε συγκλονιστικά οράματα που έβλεπε και που «μιλούσαν» για την αποκατάσταση* του Ισραήλ και της άγιας πόλης του, της Ιερουσαλήμ.

Ο Κύριος είπε:... «Θα σας συνάξω* μέσα απ' όλες τις ξένες χώρες και θα σας φέρω στη χώρα σας... Θα μπορείτε να κατοικείτε στη χώρα που έδωσα στους προγόνους σας...».

Όταν οι Βαβυλώνιοι κατέστρεψαν την Ιερουσαλήμ οι Ιουδαίοι διασκορπίστηκαν παντού. Κάποιες ομάδες κατέφυγαν στην Αίγυπτο. Ανάμεσά τους βρισκόταν και ο προφήτης Ιερεμίας. Εκεί ο Ιερεμίας όχι μόνο συνέχισε τη δράση του, αλλά έστελνε και επιστολές στους εξόριστους συμπατριώτες του στη Βαβυλώνα, για να τους στηρίξει.

Ταυτόχρονα είναι ο προφήτης που ανήγγειλε στους Ισραηλίτες την πιο όμορφη υπόσχεση του Θεού:

«Έρχονται μέρες, λέει ο Κύριος, που θα κάνω καινούρια Διαθήκη με το λαό του Ισραήλ και του Ιούδα. Δε θα έχει καμιά σχέση με τη Διαθήκη που είχα κάνει με τους προγόνους τους την ημέρα που τους πήρα από το χέρι και τους οδήγησα έξω από την Αίγυπτο... Να ποια θα είναι:... Θα βάλω το Νόμο μου μέσα στη συνείδησή τους και θα τον γράψω στις καρδιές τους. Θα είμαι Θεός τους κι αυτοί θα είναι λαός μου ... όλοι τους θα με γνωρίζουν, απ' τον πιο άσημο ως τον πιο σπουδαίο. Θα συγχωρήσω την ανομία τους και δε θα ξαναθυμηθώ την αμαρτία τους. Εγώ το λέω, ο Κύριος».