Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας (Α Γυμνασίου): Ηλεκτρονικό Βιβλίο

Δημοτικό τραγούδι

Ύπνε μου κι έπαρέ μου το deco_right

Στην Κάρπαθο επιβιώνει από τα παλιά χρόνια μέχρι σήμερα το έθιμο των «Εφτά». Επτά μέρες μετά τη γέννηση του παιδιού μαζεύονται οι συγγενείς στο σπίτι του και παίρνουν μέρος στην τελετή. Βάζουν το βρέφος σε μεταξωτή κουβέρτα και κρατώντας τις τέσσερις άκρες της το κουνούν και του τραγουδούν τραγούδια (μαντινάδες) στο σκοπό του νανουρίσματος. Ένα τέτοιο τραγούδι είναι κι αυτό που ακολουθεί.

Ύπνε μου κι έπαρέ μου το, ύπνε νανούρισέ το
κι αν έχεις μήλα, κόψε του, κουλούρια τάισέ το
κι αν έχεις και ροδόσταμο, να το ροδοσταμνίσεις.
Κι αν μου το πάρεις, ύπνε μου, τρεις χώρες σου χαρίζω
τρεις χώρες και τα τρία χωριά και τρία μοναστήρια.
Την Κάρπαθο με τα νερά, τη Ρόδο με τα πλούτη
και την Κωσταντινούπολη με το πολύ λουάρι.
Κοιμήσου που παράγγειλα κάτω στην Αλεξάνδρα
για να σου φέρουν κόρη μου τσεμπέρι με τα χάντρα.
Νάνι τη την κορούλα μου, την ακριβή μου κόρη
που μου τη λουαριάζουσι γιατροί και δικηγόροι.
Κοιμήσου που να κάθεσαι κι η μοίρα σου να υφαίνει
και το καλό σου ριζικό να κουβαλεί να φέρνει.
Κι αν την επάρεις, ύπνε μου, πάρ’ τη σε περιβόλια
σε κυπαρίσσια σε δεντριά σε μήλα σε κυδώνια.
Ύπνε που παίρεις τα παιδιά, έλα έπαρε και τούτο,
μικρό μικρό μου τώπαρε μεγάλο φέρε μού το.
Κοιμήσου με την Παναγιά και με τον Αϊ-Γιάννη
και τον Αφέντη το Χριστό κι όπου πονεί να γειάνει.
Κοιμήσου που να κοιμηθείς στο μέλι και στο γάλα
και να σε βάλει η μοίρα σου σ’ αρχοντικά μεγάλα.

Γ. Μ. Γεωργίου, Καρπαθιακά, τόμ. Α’

Δημήτρης Δάβης, Καρπαθιώτισσα

έπαρε: πάρε *λουάρι: αμύθητα πλούτη *Αλεξάνδρα: Αλεξάνδρεια *τσεμπέρι: πλουμιστό μαντίλι για το κεφάλι *τα χάντρα (το χάντρο): οι χάντρες, το μάλαμα *λουαριάζουσι: λογαριάζουνε, υπολογίζουν ως μελλοντική νύφη *παίρεις: παίρνεις *τώπαρε: πάρε το

Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής

Ερωτήσεις

1 Τι ζητά για χάρη του βρέφους από τον ύπνο ο/η τραγουδιστής/-στρια και τι τάζει ο ίδιος να του δώσει ως ανταπόδοση;

2 Πώς προβάλλεται μέσα στο νανούρισμα η αξία της νεογέννητης κόρης;

3 Ποια προϊόντα και τρόφιμα αναφέρονται στο τραγούδι; Σε ποιες παραγωγικές δραστηριότητες των κατοίκων αντιστοιχούν;

4 Σε ποια σημεία του τραγουδιού συναντάμε θέματα από την αρχαία μυθολογία (π.χ. για τη μοίρα) και σε ποια από τη χριστιανική θρησκεία; Προσπαθήστε να εξηγήσετε πώς συνδυάζονται αυτά τα δύο στοιχεία.

Διαθεματικές εργασίες

1 Στο τραγούδι γίνεται λόγος για τέσσερις περιοχές —την Κάρπαθο, τη Ρόδο, την Κωνσταντινούπολη και την Αλεξάνδρεια—, καθεμιά από τις οποίες, όπως αναφέρεται στο κείμενο, είναι φημισμένη για κάτι (νερά, πλούτη κ.λπ.). Αφού χωριστείτε σε τέσσερις ομάδες, κάθε ομάδα να αναζητήσει πληροφορίες και άλλου είδους υλικό (π.χ. φωτογραφίες) για να επιβεβαιώσει ή όχι τη φήμη κάθε περιοχής. Τα βιβλία της Ιστορίας, της Γεωγραφίας και της Oικιακής Oικονομίας θα σας φανούν χρήσιμα.

2 Βρείτε έθιμα της γέννησης και από άλλες περιοχές της Ελλάδας και παρουσιάστε τα στην τάξη με ανάλογη μουσική επένδυση. Mπορείτε επίσης να βρείτε και τραγούδια-νανουρίσματα σύγχρονων συνθετών (π.χ. το νανούρισμα από το Ματωμένο γάμο του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα μελοποιημένο από το Μάνο Χατζιδάκι).

img2_7

Φώτης Kόντογλου, H οικογένεια του ζωγράφου