2. «Ζωγραφίζω τις κινήσεις μου» Γιάννης Α. 12 ετών.

Η αυθόρμητη κίνηση
Έχεις παρατηρήσει πόσο διαφέρουν οι γραφικοί χαρακτήρες των ανθρώπων; Είναι τόσο διαφορετικοί όσο και οι άνθρωποι. Κάθε ίχνος που αφήνουμε στο χαρτί αντιστοιχεί σε μια πλευρά του χαρακτήρα μας και καταγράφει τα συναισθήματα της στιγμής. Αυτός είναι ο λόγος που τα γράμματά μας αλλάζουν όταν είμαστε θυμωμένοι.
Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και στην Τέχνη. Σε ό,τι δημιουργήσει κανείς, ένα πρόσωπο, ένα δέντρο ή μία γραμμή, αντικατοπτρίζει τον εαυτό του.

Ανακαλύπτω το χρώμα
Yπάρχουν πολλοί τρόποι για να ζωγραφίσουμε με χρώματα. Με λίγη φαντασία μπορείς ν' ανακαλύψεις και δικούς σου. Πειραματίσου με όσους τρόπους σε ενδιαφέρουν και χρησιμοποίησε εκείνον που σου ταιριάζει.
Κοίταξε και άγγιξε τα χρώματα. Μύρισέ τα, αφουγκράσου τους ήχους που παράγουν, καθώς τα δουλεύεις πηχτά ή αραιωμένα. Ζωγράφισε με τα χέρια σου, με φαρδιά και λεπτά πινέλα, μ' ένα ξυλάκι, με σφουγγάρι κ. ά. Χρωμάτισε, στάξε, πιτσίλισε, τύπωσε.
Άφησε το χέρι σου να τρέξει στο χαρτί. Καθένας από εμάς είναι μοναδικός και εκφράζεται με τις δικές του κινήσεις.

Το κατάλληλο χαρτί
Το κάθε υλικό που θα χρησιμοποιήσεις έχει ανάγκη από διαφορετική ποιότητα χαρτιού. Όσο πιο υγρό είναι το χρώμα, τόσο πιο χοντρό και απορροφητικό χαρτί χρειάζεται. Τα παστέλ αναδεικνύονται σε χαρτιά πορώδη.
Αυτό δε σημαίνει ότι δε θα πειραματιστείς. Μπορείς να ζωγραφίσεις σε κάθε είδος χαρτιού, ακόμα και σε εφημερίδες, σε χαρτοσακούλες, σε χαρτόκουτα, ή σε φωτογραφίες.

3. Tζ. Πόλλοκ «Χωρίς τίτλο» 1942. Ζωγραφική που αποδίδει τη χειρονομία του καλλιτέχνη.

4. Τυχαίος συνδυασμός χρωμάτων που προέρχεται από τους προηγούμενους χρωματισμούς ενός σκασμένου τοίχου.

Σκέπτομαι και προγραμματίζω
Τα χοντρά πινέλα και το σφουγγάρι απλώνουν το χρώμα στις επιφάνειες με ευκολία. Πριν αρχίσεις να ζωγραφίζεις, σκέψου τι θέλεις να κάνεις και προγραμμάτισε με ποιο τρόπο θα χρησιμοποιήσεις τα υλικά σου, π. χ. δεν είναι η καλύτερη επιλογή να επιχειρήσεις να γεμίσεις μια μεγάλη επιφάνεια με λεπτούς μαρκαδόρους.

5. Η Θεοδώρα φοράει την «εκφραστική» της μπλούζα που ζωγράφισε παίζοντας με τα χρώματα.

Μπλούζα «γεμάτη αισθήματα»
Ζωγράφισε σε μια παλιά μπλούζα τα συναισθήματά σου: Πέρνα μέσα από τη μπλούζα σου ένα χαρτόνι και στερέωσέ την πάνω του, με χαρτοταινία ή με καρφίτσες. Διάλεξε τα χρώματα που προτιμάς και θεωρείς ότι σε εκφράζουν. Προτίμησε τα πλαστικά χρώματα που δεν ξεβάφουν. Ετοίμασε αρκετή ποσόστητα, ώστε να σε φθάσουν να ολοκληρώσεις το έργο σου. Χρησιμοποίησε όποιο τρόπο θέλεις για να αποτυπώσεις με εκφραστικές κινήσεις τα συναισθήματα της στιγμής.

6. «Τεχνίτης». Αιγυπτιακή τοιχογραφία 1380 π. Χ.

7. «Ο ψαράς». Ελληνική τοιχογραφία Θήρα 16Ος αι. π. Χ

8. Λεπτομέρεια από το έργο του Π. Γκωγκέν «Αγορά» 1892

6-8. Έργα διαφορετικών εποχών με πλακάτο χρώμα και πλαγιομετωπική κίνηση.

Παρατηρώ και συγκρίνω
Παρατήρησε τα έργα 6, 7, 8. Αν και ανήκουν σε διαφορετικούς αιώνες, έχουν ωστόσο πολλά κοινά στοιχεία: Οι φιγούρες βρίσκονται σε ανάλογη στάση, που είναι αρκετά αφύσικη. Το κεφάλι φαίνεται από το πλάι (προφίλ), ενώ το σώμα φαίνεται από μπροστά (ανφάς). To xρώμα τους είναι πλακάτο (ομοιόμορφο). Στα έργα 9-12 διακρίνουμε καθαρά γεωμετρικά στοιχεία, όπως ημικύκλια, ευθείες κ.ά., που κάνουν φανερή την πρόθεση των δημιουργών να αποδώσουν γεωμετρικά την πραγματικότητα. Όλες αυτές οι διαφοροποιήσεις από το φυσικό σχήμα και το χρώμα που επισημάναμε, αποτελούν μερικά από τα αφαιρετικά στοιχεία των έργων.
Αφαιρετικό χαρακτηρίζεται το έργο που δεν προσπαθεί ν' αναπαραστήσει την εξωτερική πραγματικότητα με κάθε λεπτομέρεια, αλλά παίρνει απ' τη φύση τα στοιχεία που θεωρεί σημαντικά και τα αναδεικνύει ή παραμορφώνει τη φυσική εικόνα, ώστε να επικεντρωθεί το ενδιαφέρον του θεατή εκεί που θέλει ο καλλιτέχνης.
Όλα τα έργα τέχνης έχουν κάποιο βαθμό αφαίρεσης.

9-12. Έργα διαφορετικών εποχών με γεωμετρική αφαίρεση.

Οι καλλιτέχνες επεξεργάζονται τη φυσική πραγματικότητα, ανάλογα με τα αισθήματα και τις εμπειρίες τους και ξαναφτιάχνουν νέες εικόνες. Στη διαδικασία αυτή, ανανεώνουν συνεχώς τους τρόπους έκφρασής τους. Στη σειρά έργων του Μόραλη ( εικ.14-16) παρακολουθούμε τρία στάδια αφαίρεσης.
Όπως αποδεικνύουν τα παραδείγματα (εικ 6-12), η αφαίρεση στην Τέχνη δεν είναι σύγχρονο φαινόμενο.

Η συνέχεια της τέχνης και η πορεία της αφαίρεσης

17. Σειρήνες Εριθρόμορφη στάμνος 475 π.χ.

18. Γ. Γαϊτης "Σειρήνες" 1980

Tι θυμάμαι

• Περίγραψε τη σκηνή στις «Σειρήνες», όπως παριστάνεται στο ερυθρόμορφο αγγείο (εικ. 17).
• Τι κράτησε ο Γαΐτης από την εικόνα και τι άλλαξε (εικ.18); Γιατί πιστεύεις ότι έκανε αυτές τις αλλαγές;
• Γιατί οι καλλιτέχνες χρησιμοποιούν στο έργο τους την αφαίρεση;
• Βρες στο βιβλίο σου αφαιρετικά και αφηρημένα έργα.
• Τι σημαίνει αφηρημένος καλλιτέχνης;
• Έχουν αλλάξει οι απόψεις σου για το «ωραίο» από την εποχή που ήσουν μικρό παιδί;

29. Χατζηκυριάκος-Γκίκας «Νικηφόρος» 1938

Γλωσσάρι
Αισθητική: Κλάδος της φιλοσοφίας που ασχολείται με τα κριτήρια αξιολόγησης στη φύση και κυρίως στην τέχνη.
Εικαστικές τέχνες: Το σύνολο των τεχνών που δημιουργούν εικόνα και απευθύνονται κυρίως στην αίσθηση της όρασης. Ο όρος παράγεται από το ρήμα εικάζω απ' όπου προέρχεται και η λέξη εικόνα, που σημαίνει αυτό που βλέπω. Οι αρχαιότερες και πιο γνωστές μορφές εικαστικών τεχνών είναι η ζωγραφική, η γλυπτική και η αρχιτεκτονική. Σήμερα η έννοια των εικαστικών τεχνών έχει διευρυνθεί συμπεριλαμβάνοντας πλήθος μορφών που εκτείνονται από τη χαρακτική έως τα κόμικς και την κινούμενη εικόνα.
Πρωτοπορία: (Avant-garde): Ο όρος υποδηλώνει κάθε είδους καλλιτέχνες των οποίων η τεχνοτροπία θεωρείται πιο προχωρημένη απ' την εποχή τους.

Μόραλης Γιάννης (1916): Σύγχρονος Έλληνας ζωγράφος. Εμπνεύστηκε από την κλασική τέχνη, ενσωματώνοντας σύγχρονα στοιχεία. Διέσχισε μια πορεία σταδιακής αφαίρεσης για να καταλήξει σε γεωμετρικές μορφές.
Χατζηκυριάκος-Γκίκας Νίκος (1906-1995): Ζωγράφος, γλύπτης, χαράκτης, ποιητής και συγγραφέας. Ένας απ' τους κυριότερους εκπροσώπους της κυβιστικής γενιάς των Ελλήνων καλλιτεχνών. Το έργο του συνδυάζει το ευρωπαïκό με το ελληνικό στοιχείο. Με την παραμόρφωση της πραγματικότητας επιχειρεί να κατακτήσει τη βαθύτερη ουσία των πραγμάτων διαπερνώντας την ορατή πραγματικότητα (εικ. 29).
Πόλλοκ Τζάκσον (Pollok Jakson 1912-56): Αμερικανός ζωγράφος. Κύριος εκπρόσωπος της Χειρονομιακής Τέχνης (Αction Painting). H εικόνα της τεχνοτροπίας αυτής δεν είναι προαποφασισμένη, αλλά προκύπτει από τον τρόπο που δημιουργείται. Ο Πόλλοκ άπλωνε το μουσαμά στο πάτωμα και περνούσε πάνω του στάζοντας χρώματα, καθώς προσπαθούσε να καταγράψει την κίνησή του.