Διαλέγω υλικά
Yπάρχουν πολλών ειδών υλικά σχεδίου. Tα κυριότερα είναι τα στεγνά (μολύβια, κάρβουνα και κραγιόνια) και τα υγρά (μελάνια, τέμπερες, μαρκαδόροι κτλ.).
Άλλα υλικά προσφέρονται για σχέδια με λεπτομέρειες (εικ.124) και άλλα για σχέδια που γίνονται με ελεύθερη χειρονομία (εικ.122).
Το χαρτί που θα δεχθεί τα στεγνά υλικά πρέπει να έχει αρκετά αδρή επιφάνεια ώστε να συγκρατεί τη γραφική ύλη.
Για τα υγρά υλικά θα χρειαστείς χαρτί ανάλογο με το είδος του κάθε χρώματος: απορροφητικό, αν πρόκειται για ακουαρέλα και τέμπερα, ενώ για τα μελάνια είναι προτιμότερο να χρησιμοποιήσεις χαρτί χωρίς μεγάλη απορροφητικότητα.
Διάλεξε το κατάλληλο υλικό, ανάλογα με τον τρόπο που θα ήθελες να σχεδιάσεις.

Μελετώ το θέμα
Παρατήρησε το θέμα σου από όλες τις πλευρές και ζωγράφισε την όψη που συγκεντρώνει τα περισσότερα χαρακτηριστικά του ή τα πιο ενδιαφέροντα στοιχεία του. Με τις γνώσεις που έχεις αποκτήσει, κοιτάζοντας το θέμα έχεις τη δυνατότητα να διακρίνεις τα χρώματα, τις φόρμες, τις διαστάσεις, τις αναλογίες, τις θέσεις και τους όγκους των αντικειμένων, τη σύνθεσή τους, καθώς και τους χώρους που τα περιβάλλουν.
Δεν χρειάζεται να προσπαθήσεις να λύσεις όλα τα εικαστικά προβλήματα μαζί. Διάλεξε ένα απ' αυτά και επικέντρωσε την προσοχή σου στη φόρμα. Μπορείς να ξεκινήσεις ζωγραφίζοντας απλά αντικείμενα.

Σχεδιάζω
Ένας ευχάριστος τρόπος σχεδίου είναι να κάνεις με μολύβι, με πινέλο ή με μαρκαδόρο πολλά, γρήγορα σχέδια προσθέτοντας συνεχώς νέα στοιχεία (εικ.123).
Η ίδια μελέτη γίνεται και με μια συνεχόμενη γραμμή, με την οποία θα σχεδιάζεις το περίγραμμα του αντικειμένου, περνώντας πολλές φορές το μολύβι σου στο ίδιο σχέδιο. Κάθε φορά θα διορθώνεις τις ατέλειες της προηγούμενης.
Αν προτιμάς τα υγρά χρώματα, κάνε μια κηλίδα με το πινέλο σου και διαμόρφωσε το περίγραμμά της.

Φωτοσκιάζω
Σχεδίασε ένα αντικείμενο προσπαθώντας με το δικό σου τρόπο ν' αποδώσεις τον όγκο του. Κοιτάζοντας το θέμα σου με μισόκλειστα μάτια παρατήρησε τις φωτεινές και τις σκιερές περιοχές. Βρες τον ανοιχτότερο, το σκουρότερο και τον ενδιάμεσο τόνο. Προσπάθησε να διακρίνεις τις φόρμες των σκοτεινών περιοχών.
Παρατήρησε μια σύνθεση με δυο-τρία αντικείμενα όπως προαναφέραμε. Έπειτα προσπάθησε να μελετήσεις τη φωτοσκίαση χωρίς προηγουμένως να φτιάξεις το περίγραμμα των αντικειμένων: Χρησιμοποιώντας μαλακό μολύβι ή κάρβουνο, με γρήγορες κινήσεις, σκούρινε τις περιοχές του χαρτιού σου που αντιστοιχούν στα φωτεινά και στα σκιερά μέρη του θέματός σου. Μελέτησε τις φόρμες τους τόνους και τους συσχετισμούς μεταξύ τους.
Αντίγραψε το περίγραμμα ενός σχεδίου σου σε μια διάφανη ζελατίνα με μαρκαδόρο οινοπνεύματος. Σ' ένα άλλο χαρτί, (παίρνοντας τα μέτρα από τη ζελατίνα) σχεδίασε το φόντο και πρόσθεσε τους τόνους του. Ακουμπώντας τη ζελατίνα με το σχέδιο στο φωτοσκιασμένο χαρτί, θα έχεις ένα πολύ ενδιαφέρον αποτέλεσμα.

Ο κόσμος κι εγώ
Παρατηρώντας την εξωτερική όψη των αντικειμένων θυμήσου ότι καθένα από αυτά αποτελείται από κάποιο υλικό, έχει συγκεκριμένες ιδιότητες και τη δική του λειτουργία. Έχοντας υπόψη σου αυτά, θα μπορέσεις να δώσεις ζωντάνια στο έργο σου. Η δική σου όμως δημιουργική σφραγίδα είναι η σχέση που έχεις με τα ίδια τα πράγματα.
Όπως αναπτύσσουμε σχέσεις με τους ανθρώπους, επειδή πιθανόν μας έλκουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους, έτσι και κάθε αντικείμενο εμπνέει στον καθένα μας ξεχωριστά συναισθήματα: Το υλικό, το σχήμα, η χρήση του, οι μνήμες με τις οποίες έχει συνδεθεί, ίσως αποτελούν λόγους για να πάρει αξία στη συνείδησή μας.

Aλλάζοντας τα δεδομένα
Πριν ακόμα σχεδιάσεις το θέμα σου, ψάξε να βρεις το λόγο που σε ώθησε να ασχοληθείς μ' αυτό. Έχοντας την εμπειρία της μελέτης της φύσης, μπορείς να παραβλέψεις ή ν' αλλάξεις ορισμένα στοιχεία, με σκοπό να αναδείξεις εκείνα που για σένα είναι σημαντικά.
Μερικές φορές η εντύπωση μιας μορφής είναι τόσο έντονη, που σε οδηγεί να παραβιάσεις τις αναλογίες. Αν η υπερβολή αυτή σου δώσει κάποια ιδέα και μπορέσεις να την αξιοποιήσεις, το αποτέλεσμα μπορεί να είναι ένα ωραίο και εκφραστικό έργο. Άλλοτε πάλι η ιδέα για τον τρόπο που θα χειριστείς τα πλαστικά σου μέσα μπορεί να διαμορφωθεί κατά τη διάρκεια της μελέτης του θέματός σου.

Οι καλλιτέχνες δημιουργούν
Στα έργα των καλλιτεχνών θα ανακαλύψεις υπέροχες ιδέες που θα τροφοδοτήσουν τη φαντασία σου.
Στο έργο της Mαριάλ Ράις (εικ.138), o κόσμος του κινηματογράφου, εκφράζεται με τα ίδια του τα μέσα: το φως, την οφθαλμαπάτη και τη μίμηση της πραγματικότητας. Το σχέδιο έχει αντικατασταθεί από κομμάτια επιχρωματισμένων φωτογραφιών, που απεικονίζουν κορίτσια που ποζάρουν στο φακό. Τα χρώματα περιορίζονται στα τρία βασικά και απλώνονται ακατέργαστα.

Τη σύνθεση συμπληρώνουν τρισδιάστατα πλαστικά λουλούδια και ένα φως (νέον). Το έργο δίνει την εντύπωση των εικόνων του κινηματογράφου.
Στην εικόνα 139 το γιγάντιο νατουραλιστικό δάκτυλο τοποθετημένο δίπλα σ' ένα σύγχρονο κτίριο με δυναμική φόρμα, δίνει φανταστική διάσταση σ' έναν καθημερινό χώρο.

Ο Μαγκρίτ πλάθει το θέμα του μ' ένα λεπτομερές σχέδιο και με αυστηρή, γεωμετρική προοπτική. Το προοπτικό σχέδιο επενδύεται με ετερόκλιτα θέματα και οι συσχετισμοί των μεγεθών ανατρέπονται, o εσωτερικός με τον εξωτερικό χώρο εναλλάσσονται δημιουργώντας ονειρική ατμόσφαιρα (εικ. 140).

Μετασχηματισμοί
Σχεδίασε συνδυασμούς ετερόκλητων πραγμάτων, χώρους μαγικούς με παράξενες διαστάσεις, αλλοιωμένα σχήματα και φανταστικά χρώματα.
Κάνε ένα σχέδιο τριών-τεσσάρων αντικειμένων σε φυσικό μέγεθος. Αντίγραψε σε ένα διαφανές χαρτί τα περιγράμματα, κατόπιν αντίγραψε το κάθε αντικείμενο σε υλικά με διαφορετικά πάχη: χαρτόνια, οντουλέ χαρτί, φελιζόλ κ.ά. Κόψε τα και κόλλησέ τα σ' ένα κομμάτι φελιζόλ οργανώνοντας παράλληλα το χώρο με τα ίδια υλικά. Μπορείς να προσθέσεις κουτάκια, υλικά συσκευασίας, πλαστικά ποτήρια και άλλα. Χρωμάτισε το έργο σου με δύο χρώματα (εικ.141).
Αντίγραψε με καρμπόν κάθε φόρμα ενός σχεδίου σου πάνω σε φωτογραφίες που απεικονίζουν διαφορετικές ποιότητες υλικών: χώμα, πανί, δέρμα κ.ά. Στη συνέχεια, κόψε τις φόρμες από τις φωτογραφίες και κόλλησέ τις πάνω στο σχέδιό σου. Συμπλήρωσε τα κενά με χρώμα, προσέχοντας τους συνδυασμούς στο σύνολο του έργου σου.

Σχεδιάζω ανθρώπους
Ονομάτισε τα μέρη του σώματος και περίγραψε τις φόρμες τους. Προσπάθησε να τις παρομοιάσεις με γεωμετρικές φόρμες. Σύγκρινε τα μεγέθη τους και συσχέτισέ τα με τις συνολικές διαστάσεις του ανθρώπινου σώματος.
Ζωγράφισε το άθλημα που αγαπάς: Κάνε ένα απλό σχέδιο με τους άξονες ενός αθλητή σε διαφορετικές στάσεις (εικ. 146). Στη συνέχεια σχεδίασε γύρω από τους άξονες αυτούς τους όγκους του σώματός του και πρόσθεσε τις λεπτομέρειες.
Σχεδίασε μια οικογενειακή σκηνή: Μελέτησε τις αναλογίες κεφαλιού-σώματος σε μικρή και μεγάλη ηλικία (εικ. 143 και 147). Σχεδίασε παιδιά και ενήλικες σε κινήσεις που φανερώνουν κάποιου είδους επικοινωνία.

Ο χαρακτήρας
Με βάση ένα προσχέδιο που ορίζει τις γενικές αναλογίες ενός κεφαλιού, μπορείς να διαμορφώσεις τις ατομικές διαφορές του συγκεκριμένου προσώπου που σχεδιάζεις: Παρατήρησε τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της φόρμας του προσώπου, των ματιών, της μύτης και του στόματος όπως και τις φόρμες του μετώπου, των μάγουλων, του σαγονιού και του κρανίου. Yπολόγισε τον όγκο των μαλλιών. Πρόσεξε το είδος και την κίνησή τους. Συσχέτισε τη φόρμα του λαιμού με το κεφάλι.

Η προσωπογραφία στους αιώνες
Η ανθρώπινη μορφή στο πέρασμα των αιώνων έγινε πηγή έμπνευσης για πολλούς καλλιτέχνες. Επηρεασμένοι κάθε φορά από τις ιδέες της εποχής τους επιχείρησαν να φωτίσουν την ανθρώπινη ύπαρξη με προσωπογραφίες, ποιήματα και τραγούδια, που έδιναν στο πρόσωπο τη διάσταση του συμβόλου.