ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ

• Στην Ε΄ ενότητα του βιβλίου μας παρακολουθήσαμε την εξέλιξη της νεοελληνικής λογοτεχνίας σε μια καθοριστική ιστορική περίοδο που αφετηρία της ήταν ο ελληνικός απελευθερωτικός αγώνας. Το γεγονός της Επανάστασης γίνεται αντικείμενο έμπνευσης για τους ποιητές, ενώ οι αγωνιστές επιδίδονται στην καταγραφή των εμπειριών τους στα απομνημονεύματά τους.

• Η ποίηση όμως της νέας Ελλάδας γεννιέται ουσιαστικά στα Επτάνησα. Ο Ανδρέας Κάλβος, που για δεκαετίες αγνοήθηκε ως ποιητής, συνδυάζει στις Ωδές του την ιταλική του παιδεία με το ρομαντισμό. Από την άλλη ο εθνικός ποιητής μας Διονύσιος Σολωμός, σε έναν αδιάκοπο αγώνα με την έκφραση, γίνεται ο δημιουργικότερος εκφραστής των ιδεών του Διαφωτισμού, της προσήλωσης στη λαϊκή γλώσσα, της αγάπης στο δημοτικό τραγούδι. Γύρω του ο κύκλος των Επτανήσιων λογοτεχνών αφομοιώνει τα διδάγματά του και συμβάλλει καθοριστικά στην πολιτισμική ανανέωση που συντελείται στον ελληνικό χώρο αυτή την εποχή.

• Το δρόμο για την Αθηναϊκή Σχολή ανοίγουν οι Φαναριώτες που μετά την απελευθέρωση εγκαθίστανται στην Αθήνα. Επηρεασμένοι από το ρομαντισμό γίνονται άλλοτε εθνικοί βάρδοι και άλλοτε πολιτικοί ρήτορες.

• Την ίδια εποχή αναπτύσσεται στην Ελλάδα για πρώτη φορά το μυθιστορηματικό είδος. Η πεζογραφία στρέφεται προς την κοινωνική πραγματικότητα της εποχής, με πρώτο μυθιστόρημα το Θάνο Βλέκα του Καλλιγά και κορύφωση την Πάπισσα Ιωάννα του Ροΐδη. Τα μυθιστορήματα της εποχής ανοίγουν το δρόμο για τις μελλοντικές εξελίξεις στο νεοελληνικό μυθιστόρημα.

Ασκήσεις – Θέματα για συζήτηση

1. Σήμερα ένα μεγάλο μέρος των Απομνημονευμάτων των αγωνιστών μαζί με πολλά επίσημα έγγραφα που αφορούν την Ελληνική Επανάσταση βρίσκονται στο Διαδίκτυο (Εθνικό Κέντρο Βιβλίου: http://book.culture.gr, Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού:www.snell.gr). Αφού διαβάσετε τέτοια κείμενα να παρουσιάσετε στην τάξη σας τη σκέψη, το χαρακτήρα και το λόγο των αγωνιστών.

2. Το θέμα της «επιστροφής των Μουσών», στο οποίο αναφερθήκαμε μιλώντας για την Ελισάβετ Μουτζάν-Μαρτινέγκου, το συναντούμε στην ωδή του Ανδρέα Κάλβου Εις Μούσας. Να παρουσιάσετε την ωδή αυτή στην τάξη σας αναφερόμενοι στο θέμα αυτό.

Βιβλιογραφία

1. Βάρναλης, Κ. (1952). Σολωμικά. Αθήνα: Κέδρος.

2. Γαραντούδης, Ευρ. (2001). Οι Επτανήσιοι και ο Σολωμός. Όψεις μιας σύνθετης σχέσης (1820-1950). Αθήνα: Καστανιώτης.

3. Δάλλας, Γ. (2002). Σκαπτή ύλη από τα σολωμικά μεταλλεία. Αθήνα: Άγρα.

4. Δημαράς, Κ. Θ. (1975). Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας. ΣΤ΄ έκδοση. Αθήνα: Ίκαρος, 191-350.

5. Ζώρας, Θ. Γ. (1960). Επτανησιακά μελετήματα Α′, Εισαγωγή εις την Επτανησιακήν Σχολήν — Οι εκπρόσωποι της Επτανησιακής Σχολής — Επτανησίων δοκίμια περί γλώσσης. Αθήνα.

6. Καλαματιανός, Γ. Ν. (χ.χ.). Σύντομη Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας. Ι΄ έκδοση. Αθήνα: Εστία, 50-81.

7. Κεχαγιόγλου, Γ. (επιμ.) (1999). Εισαγωγή στην ποίηση του Σολωμού. Επιλογή κριτικών κειμένων. Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης.

8. Λορεντζάτος, Ζ. (1974). Για το Σολωμό — τη λύρα τη δίκαιη. Αθήνα: Ίκαρος.

9. Μάκριτζ, Π. (1995). Διονύσιος Σολωμός. Μετάφραση Κ. Αγγελάκη-Ρουκ. Αθήνα: Καστανιώτης.

10. Πολίτης, Λ. (1978). Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας. Αθήνα: Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, 123-199.

11. Πολίτης, Λ. (1985). Γύρω στον Σολωμό, μελέτες και άρθρα. Αθήνα: Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης.

12. Tonnet, Η. (2001). Ιστορία του Ελληνικού μυθιστορήματος. Μετάφραση Μ. Καραμάνου. Αθήνα: Πατάκης.

13. Τσαντσάνογλου, Ε. (1982). Μια λανθάνουσα ποιητική σύνθεση του Σολωμού. Αθήνα: Ερμής.

14. Vitti, M. (2003). Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας. Μετάφραση Μ. Ζορμπά, θεώρηση του συγγραφέα, απόδοση Ε. Ι. Μοσχονά. Αναθεωρημένη έκδοση. Αθήνα: Οδυσσέας, 145-240.

15. Χατζηγιακουμής, Εμμ. (1968). Νεοελληνικαί πηγαί του Σολωμού. Αθήνα.

❅