Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας (Β Γυμνασίου): Ηλεκτρονικό Βιβλίο

ΜΙΛΤΙΑΔΗΣ ΜΑΛΑΚΑΣΗΣ

O Τάκη-Πλούμας

Το ποίημα, που δημοσιεύτηκε το 1926 στη δεύτερη έκδοση της συλλογής Συντρίμματα, αναφέρεται στο λεβέντη του Μεσολογγίου Τάκη-Πλούμα, μία από τις ζωηρότερες αναμνήσεις της παιδικής ηλικίας του ποιητή που γεννήθηκε στο Μεσολόγγι το 1869. O Μαλακάσης έγραψε το ποίημα πολλά χρόνια μετά το θάνατο του Τάκη-Πλούμα. Η λαμπερή του όμως ανάμνηση από το πανηγύρι του Αγίου Συμεών (Αϊ-Συμιού), που γίνεται ανήμερα της γιορτής του Αγίου Πνεύματος, παραμένει ζωντανή, καθώς ο ποιητής αναβιώνει την πανηγυριώτικη ατμόσφαιρα του παρελθόντος, μέσα στην οποία δέσποζε κάποτε ο μεγάλος του ξάδερφος, το πρότυπο «στην ομορφιά και στην ορμή».

Θεόφιλος, O ήρως
Μιλτιάδης Γιαταγάνας

Στα παιδικά μου χρόνια, ο πιο μεγάλος
αξάδερφός μου μ' έπαιρνε μαζί
στα πανηγύρια, που ήτανε, παρ' άλλος,
πρώτος στην ομορφιά και στην ορμή.

Τι ωραίος! Τον θυμούμαι, αστροβολούσε*
καβάλα στο φαρί* του, βυσσινιά
φέρμελη* χρυσοκέντητη εφορούσε,
γιουρντάνια* από βενέτικα φλουριά.*

Του Καπετάν πασά φόραε την πάλα*
και το χαρμπί* του Μπότσαρη, και δυο,
στου σελαχιού* του ανάμεσα τη σπάλα,
πιστόλια από τ' Αλή το θησαυρό.

Φουστανελίτσα φόραε ζυγιασμένη*
και κάλτσες και τσαρούχια φουντωτά,
παραγγελιά απ' τα Γιάννενα φερμένη,
γαντζούδια* πρεβεζάνικα, ασημιά.

Έτσι σιαγμένος, κι έχοντας στον ώμο
το καριοφίλι,* χαίτη και λουριά
στο χέρι του, ελαμπάδιζε* το δρόμο,
χιμώντας* απ' την Πύλη* την πλατιά.

Κ' εγώ, λίγο ξοπίσω του, όλο θάμπος,
στο γλήγορο αλογάκι μου κι εγώ,
δυνόμουν* ναν τον φτάνω, κι ήμουν σάμπως*
να 'χα φτερά, κορμάκι αερινό.

Κι ως τρέχαμε, θυμάμαι, τα κλεισμένα
στο τουνεζί* φεσάκι του, σγουρά,
σκόρπια τριγύρα, φέγγανε, σαν ένα
γνεφάκι* απ' αναμμένη αθημωνιά.*

Κι ως πύρωνεν ακόμα στη φευγάλα,
τρικυμισμένος κι όλος μες στο φως,
χρυσόχυτος μου εφάνταζε καβάλα,
σαν τον Αϊ-Γιώργη, λίγο πιο μικρός...

Ω! το λεβέντη του Μεσολογγιού μας,
τον ήλιο της αυγούλας μου ζωής!
Και να μετρώ, και να 'ναι, ο Τάκη-Πλούμας,
τριάντα τρία χρόνια μες στη γης...

Μ. Μαλακάσης, Τα Μεσολογγίτικα, Ερμής

* αστροβολούσε: έλαμπε σαν άστρο * φαρί: άλογο * φέρμελη: γιλέκο χρυσοποίκιλτο * γιουρντάνια: γιορντάνια, περιδέραια από χρυσά νομίσματα * φλουριά: χρυσά νομίσματα * πάλα: δρεπανοειδές σπαθί * χαρμπί: διακοσμητικό μαχαίρι * σελάχι: δερμάτινη ζώνη * ζυγιασμένη: φτιαγμένη καλά * γαντζούδια: κοσμήματα με πόρπες ή αλυσίδες * καριοφίλι: μακρύκαννο τουφέκι * ελαμπάδιζε: περνούσε το δρόμο σαν λαμπάδα * χιμώντας: βγαίνοντας ορμητικά * Πύλη: στο βόρειο τμήμα του Μεσολογγίου * δυνόμουν: προσπαθούσα * σάμπως: σαν * τουνεζί: τυνησιακό, κόκκινο * γνεφάκι: συννεφάκι (εδώ μεταφορικά τα μαλλιά) * αθημωνιά: θημωνιά, σωρός από στάχυα

Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής

ΕΡΓΑΣΙΕΣ
1	Ποια σχέση έχει ο αφηγητής με το πρόσωπο που περιγράφει και ποια συναισθήματά του αποκαλύπτονται με την περιγραφή αυτή; Να απαντήσετε κάνοντας αναφορά σε συγκεκριμένα σημεία του ποιήματος.

2	Καταγράψτε τις ενδυματολογικές λεπτομέρειες της στολής του Τάκη-Πλούμα, οι οποίες εντυπωσίαζαν τον αφηγητή όταν ήταν μικρό παιδί.

3	Ποιες είναι οι ιστορικές και θρησκευτικές μορφές με τις οποίες συνδέεται ο Τάκη-Πλούμας; Γιατί συνδέεται με αυτές τις μορφές;

4	Διαβάστε πάλι την τελευταία στροφή. Ποια αντίθεση υπάρχει ανάμεσα στους δύο πρώτους και στους δύο τελευταίους στίχους; Ποιο είναι τελικά το κυρίαρχο συναίσθημα του ποιητή;


ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
♦	Αφού πρώτα καταγράψετε ποιες είναι οι πόλεις ή οι περιοχές απ' όπου προέρχονται τα εξαρτήματα της στολής του Τάκη-Πλούμα, σχολιάστε την προέλευση των εξαρτημάτων, βασιζόμενοι και στις γνώσεις που έχετε γι' αυτές τις περιοχές από την Ιστορία και τη Γεωγραφία.

♦	Με τη Βοήθεια του καθηγητή των Καλλιτεχνικών μπορείτε να δημιουργήσετε τη μορφή του Τάκη-Πλούμα με την τεχνική που φτιάχνονται οι φιγούρες του Καραγκιόζη. Σε μια άλλη ομαδική δραστηριότητα μπορεί κάθε μαθητής να αναλάβει την κατασκευή ενός εξαρτήματος της στολής, στη συνέχεια να τοποθετήσετε όλα τα εξαρτήματα σε μια αντρική φιγούρα σε φυσικό μέγεθος και να την αναρτήσετε στην τάξη σας.