276. Στα βαρύτονα ρήματα της α΄ συζυγίας, όπως είδαμε (§ 264 και § 265), ανήκουν: α) τα φωνηεντόληκτα ασυναίρετα: λύ-ω, παιδεύ-ω κ.ά.· β) τα αφωνόληκτα (δηλ. όσα έχουν χαρακτήρα κ, γ, χ - π, β, φ - τ, δ, θ): πλέκ-ω, γράφ-ω, πείθ-ω κ.ά.· γ) τα υγρόληκτα και ενρινόληκτα (δηλ. όσα έχουν χαρακτήρα λ, ρ - μ, ν): ἀγγέλλ-ω, σπείρ-ω, νέμ-ω, μέν-ω κ.ά.

Παρακάτω δίνεται ως παράδειγμα η κλίση του ρ. λύω - λύομαι (βαρύτονο ρήμα, φωνηεντόληκτο). Με βάση το ρήμα αυτό και με ορισμένες διαφορές κλίνεται καθεμιά από τις παραπάνω κατηγορίες ρημάτων.

 

277. ΒΑΡΥΤΟΝΟ ΦΩΝΗΕΝΤΟΛΗΚΤΟ ΡΗΜΑ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΦΩΝΗΣ

(λύ-ω, θ. λῡ- και λῠ-)

Χρόνοι	Αριθμοί	ΟΡΙΣΤΙΚΗ	ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ	ΕΥΚΤΙΚΗ	ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ	ΑΠΑΡ.	ΜΕΤΟΧΗ
Ενεστ.	Ενικ.	λῡ΄-ω λύ-εις λύει	λύ-ω λύ-ῃς λύ-ῃ	λύ-οιμι λύ-οις λύοι	— λῦ-ε λυ-έτω	λύ-ειν	λύ-ων
	Πληθ.	λύ-ομεν λύ-ετε λύ-ουσι(ν)	λύ-ωμεν λύ-ητε λύ-ωσι(ν)	λύ-οιμεν λύ-οιτε λύ-οιεν	— λύ-ετε λυ-όντων² ή λυ-έτωσαν		λύ-ουσα
	Δυϊκ.	— λύ-ετον λύ-ετον	— λύ-ητον λύ-ητον	— λύ-οιτον λυ-οίτην	— λύ-ετον λυ-έτων		λῦ-ον
Παρατ.	Ενικ.	ἔ-λῡ-ον ἔ-λυ-ες ἔ-λυ-ε
	Πληθ.	ἐ-λύ-ομεν ἐ-λύ-ετε ἔ-λυ-ον
	Δυϊκ.	— ἐ-λύ-ετον ἐ-λυ-έτην
Μέλλοντ.	Ενικ.	λῡ΄-σω λύ-σεις λύ-σει		λύ-σοιμι λύ-σοις λύ-σοι		λύ-σειν	λύ-σων
Πληθ.	λύ-σομεν λύ-σετε λύ-σουσι(ν)	λύ-σοιμεν λύ-σοιτε λύ-σοιεν		λύ-σουσα
Δυϊκ.	— λύ-σετον λύ-σετον	— λύ-σοιτον λυ-σοίτην		λῦ-σον
Αόριστος	Ενικ.	ἔ-λῡ-σα ἔ-λυ-σας ἔ-λυ-σε(ν)	λύ-σω λύ-σῃς λύ-σῃ	λύ-σαιμι λύ-σαις ή λύ-σει-ας λύ-σαι ή λύ-σειε(ν)¹	— λῦ-σον λυ-σάτω	λῦ-σαι	λύ-σας
Πληθ.	ἐ-λύ-σαμεν ἐ-λύ-σατε ἔ-λυ-σαν	λύ-σωμεν λύ-σητε λύ-σωσι(ν)	λύ-σαιμεν λύ-σαιτε  λύ-σαιεν ή λύ-σειαν	— λύ-σατε λυ-σάντων² ή λυ-σάτωσαν	λύ-σασα
Δυϊκ.	— ἐ-λύ-σατον ἐ-λυ-σάτην	— λύ-σητον λύ-σητον	— λύ-σαιτον λυ-σαίτην	— λύ-σατον λυ-σάτων	λῦ-σαν

1. Οι τύποι της ευκτικής του αορ. σε -ειας, -ειε(ν), -ειαν λέγονται αιολικοί και είναι πιο εύχρηστοι από τους άλλους. 2. Οι τύποι του γ΄ πληθυντικού της προστακτικής σε -ντων είναι πιο εύχρηστοι από τους τύπους σε -τωσαν.

Χρόνοι		Αριθμοί	ΟΡΙΣΤΙΚΗ	ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ	ΕΥΚΤΙΚΗ	ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ	ΑΠΑΡ.	ΜΕΤΟΧΗ
Παρακείμενος	Μονολεκτ.	Ενικ.	λέ-λῡ-κα λέ-λυ-κας λέ-λυ-κε	λε-λύ-κω λε-λύ-κῃς λε-λύ-κῃ	λε-λύ-κοιμι λε-λύ-κοις  λε-λύ-κοι	(εύχρηστος ο περι- φρα­στικός)	λε-λυ-κέναι	λε-λυ-κὼς
		Πληθ.	λε-λύ-καμεν λε-λύ-κατε  λε-λύ-κασι(ν)	λε-λύ-κωμεν λε-λύ-κητε  λε-λύ-κωσι(ν)	λε-λύ-κοιμεν λε-λύ-κοιτε λε-λύ-κοιεν			λε-λυ-κυῖα
		Δυϊκ.	— λε-λύ-κατον λε-λύ-κατον	— λε-λύ-κητον λε-λύ-κητον	— λε-λύ-κοιτον λε-λυ-κοίτην			λε-λυ-κὸς
	Περιφραστ.	Ενικ.		λε-λυ-κὼς -κυῖα -κὸς ὦ ᾖς ᾖ³	λελυκὼς κτλ. εἴην εἴης  εἴη³	λελυκὼς κτλ. — ἴσθι  ἔστω
		Πληθ.		λε-λυ-κότες -κυῖαι -κότα ὦμεν  ἦτε ὦσι	λελυκότες κτλ. εἴημεν  (εἶμεν) εἴητε (εἶτε)  εἴησαν (εἶεν)	λελυκότες κτλ. — ἔστε  ἔστων
		Δυϊκ.		λε-λυ-κότε -κυία -κότε — ἦτον	λελυκότε κτλ. — εἴητον  (εἶτον) εἰήτην (εἴτην)	λελυκότε κτλ. — ἔστον  ἔστων
Υπερ- συντέλ.	Ενικ.		ἐ-λε-λύ-κειν¹ ἐ-λε-λύ-κεις¹ ἐ-λε-λύ-κει¹
	Πληθ.		ἐ-λε-λύ-κεμεν² ἐ-λε-λύ-κετε² ἐ-λε-λύ-κεσαν²
	Δυϊκ.		-- ἐ-λε-λύ-κετον ἐ-λε-λυ-κέτην
Συντελ. Μέλλοντας	Ενικ.		λε-λυ-κὼς κτλ. ἔσομαι ἔσει (-ῃ) ἔσται		λελυκὼς ἐσοίμην ἔσοιο  ἔσοιτο		λελυκὼς ἔσεσθαι	λελυκὼς ἐσόμενος
	Πληθ.		λε-λυ-κότες κτλ. ἐσόμεθα ἔσεσθε ἔσονται		λελυκότες ἐσοίμεθα  ἔσοισθε ἔσοιντο
	Δυϊκ.		λε-λυ-κότε κτλ. — ἔσεσθον ἔσεσθον		λελυκότε — ἔσοισθον  ἐσοίσθην

---

1. Αρχαιότεροι τύποι: ἐλελύκη(ν), ἐλελύκης, ἐλελύκη. 2. Μεταγενέστεροι τύποι: ἐλελύκειμεν, ἐλελύκειτε, ἐλελύκεισαν. 3. Ο περιφραστικός παρακείμ. στην υποτακτική και την ευκτική της ενεργητικής φωνής είναι πιο εύχρηστος από το μονολεκτικό· στην προστακτική της ενεργητικής φωνής κανονικά σχηματίζεται μόνο περιφραστικός παρακείμενος (σπάνια μονολεκτικός: λέ-λυ-κε, λε-λυ-κέ-τω κτλ.).

 

278. ΒΑΡΥΤΟΝΟ ΦΩΝΗΕΝΤΟΛΗΚΤΟ ΡΗΜΑ ΜΕΣΗΣ ΦΩΝΗΣ (§ 258, β) ΜΕ ΜΕΣΗ ΔΙΑΘΕΣΗ (§ 247, β) (λύ-ομαι = λύνω τον εαυτό μου)

Χρόνοι	Αριθμοί	ΟΡΙΣΤΙΚΗ	ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ	ΕΥΚΤΙΚΗ	ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ	ΑΠΑΡ.	ΜΕΤΟΧΗ
Ενεστ.	Ενικ.	λῡ΄-ομαι λύ-ῃ(-ει)¹ λύ-εται	λύ-ωμαι λύ-ῃ λύ-ηται	λυ-οίμην λύ-οιο λύ-οιτο	— λύ-ου λυ-έσθω	λύ-εσθαι	λυ-όμενος
	Πληθ.	λυ-όμεθα λύ-εσθε λύ-ονται	λυ-ώμεθα λύ-ησθε λύ-ωνται	λυ-οίμεθα λύ-οισθε  λύ-οιντο	— λύ-εσθε λυ-έσθων²  ή λυ-έσθωσαν		λυ-ομένη
	Δυϊκ.	— λύ-εσθον λύ-εσθον	— λύ-ησθον λύ-ησθον	— λύ-οισθον λυ-οίσθην	— λύ-εσθον λυ-έσθων		λυ-όμενον
Παρατ.	Ενικ.	ἐ-λῡ-όμην ἐ-λύ-ου ἐ-λύ-ετο
	Πληθ.	ἐ-λυ-όμεθα ἐ-λύ-εσθε ἐ-λύ-οντο
	Δυϊκ.	— ἐ-λύ-εσθον ἐ-λυ-έσθην
Μέσος Μέλλ.	Ενικ.	λύ-σομαι λύ-σῃ(-ει)¹ λύ-σεται		λυ-σοίμην λύ-σοιο  λύ-σοιτο		λύ-σεσθαι	λυ-σόμενος
	Πληθ.	λυ-σόμεθα λύ-σεσθε λύ-σονται		λυ-σοίμεθα λύ-σοισθε  λύ-σοιντο			λυ-σομένη
	Δυϊκ.	— λύ-σεσθον λύ-σεσθον		— λύ-οισθον λυ-οίσθην			λυ-σόμενον
Μέσος Αόριστος α΄	Ενικ.	ἐ-λῡ-σάμην ἐ-λύ-σω ἐ-λύ-σατο	λύ-σωμαι λύ-σῃ λύ-σηται	λυ-σαίμην λύ-σαιο  λύ-σαιτο	— λῦ-σαι λυ-σάσθω	λύ-σασθαι	λυ-σάμενος
	Πληθ.	ἐ-λυ-σάμεθα ἐ-λύ-σασθε  ἐ-λύ-σαντο	λυ-σώμεθα λύ-σησθε λύ-σωνται	λυ-σαίμεθα λύ-σαισθε  λύ-σαιντο	— λύ-σασθε λυ-σάσθων²  ή λυ-σάσθωσαν		λυ-σαμένη
	Δυϊκ.	— ἐ-λύ-σασθον ἐ-λυ-σάσθην	— λύ-σησθον λύ-σησθον	— λύ-σαισθον λυ-σαίσθην	— λύ-σασθον λυ-σάσθων		λυ-σάμενον
Παρακείμ.	Ενικ.	λέ-λῠ-μαι λέ-λυ-σαι λέ-λυ-ται	λελυμένος -η -ον ὦ ᾖς ᾖ	λελυμένος -η -ον εἴην  εἴης εἴη	— λέ-λυ-σο λε-λύ-σθω³	λε-λύ-σθαι	λε-λυ-μένος
	Πληθ.	λε-λύ-μεθα λέ-λυ-σθε  λέ-λυ-νται	λελυμένοι -αι α ὦμεν ἦτε  ὦσι(ν)	λελυμένοι -αι -α εἴημεν  (εἶμεν) εἴητε (εἶτε) εἴησαν (εἶεν)	— λέ-λυ-σθε λε-λύ-σθων²  ή -σθωσαν		λε-λυ-μένη
	Δυϊκ.	— λέ-λυ-σθον λέ-λυ-σθον	— λελυμένω -α -ω — ἦτον  ἦτον	λελυμένω -α -ω — εἴητον (εἶτον) εἰήτην (εἴτην)	— λέ-λυ-σθον λε-λύ-σθων		λε-λυ-μένον
Υπερ- συντέλ.	Ενικ.	ἐ-λε-λῠ΄-μην ἐ-λέ-λυ-σο ἐ-λέ-λυ-το
	Πληθ.	ἐ-λε-λύ-μεθα ἐ-λέ-λυ-σθε ἐ-λέ-λυ-ντο
	Δυϊκ.	— ἐ-λέ-λυ-σθον ἐ-λε-λύ-σθην

---

1. Οι τύποι του β΄ ενικού της μέσης φωνής σε -ει έγιναν αργότερα πιο εύχρηστοι από τους αρχαιότερους τύπους σε -ῃ. Αλλά γράφεται πάντα με -ει το β΄ εν. των ρ. βούλομαι, οἴομαι, ὄψομαι: βούλει, οἴει, ὄψει.

2. Οι τύποι του γ´ πλ. της προστακτικής σε -σθων είναι πιο εύχρηστοι από τους τύπους σε -σθωσαν.

3. Στην προστακτική της μέσης φωνής ο μονολεκτικός παρακείμενος είναι πιο εύχρηστος από τον περιφραστικό (λελυμένος -η -ον ἴσθι, ἔστω κτλ.).

 

Χρόνοι		Αριθμοί	ΟΡΙΣΤΙΚΗ	ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ	ΕΥΚΤΙΚΗ	ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ	ΑΠΑΡ.	ΜΕΤΟΧΗ
Συντελεσμένος Μέλλ.	Μονολεκτ.	Ενικ.	λε-λῡ΄-σομαι -σῃ (-σει)¹ -σεται		λε-λυ-σοίμην -σοιο -σοιτο		λε-λύ-σεσθαι	λε-λυ-σόμενος
		Πληθ.	λε-λυ-σόμεθα -σεσθε -σονται		λε-λυ-σοίμεθα -σοισθε  -σοιντο			λε-λυ-σομένη
		Δυϊκ.	— λε-λύ-σεσθον -σεσθον		— λε-λύ-σοισθον  -σοίσθην			λε-λυ-σόμενον
	Περιφραστ.	Ενικ.	λελυμένος -η -ον ἔσομαι ἔσει ἔσται		λελυμένος -η -ον ἐσοίμην  ἔσοιο ἔσοιτο		λελυμένος ἔσεσθαι	λελυμένος ἐσόμενος κτλ.
		Πληθ.	λελυμένοι -αι -α ἐσόμεθα ἔσεσθε ἔσονται		λελυμένοι -αι -α ἐσοίμεθα  ἔσοισθε ἔσοιντο
		Δυϊκ.	λελυμένω -α -ω — ἔσεσθον ἔσεσθον		λελυμένω -α -ω — ἔσοισθον  ἐσοίσθην

 

---

1. Βλ. υποσ. 1 σελ. 168.

 

279. ΒΑΡΥΤΟΝΟ ΦΩΝΗΕΝΤΟΛΗΚΤΟ ΡΗΜΑ ΜΕΣΗΣ ΦΩΝΗΣ ΜΕ ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ (§ 247, γ) (§ 258, β) (λύ-ομαι = λύνομαι από άλλον)

Χρόνοι	Αριθμοί	ΟΡΙΣΤΙΚΗ	ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ	ΕΥΚΤΙΚΗ	ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ	ΑΠΑΡ.	ΜΕΤΟΧΗ
Ενεστ.	Ενικ.	λύ-ομαι λύῃ(-ει) λύ-εται κτλ. (όπως στη μέση διάθεση)	λύ-ωμαι λύ-ῃ λύ-ηται κτλ.	λυ-οίμην λύ-οιο λύ-οιτο κτλ. (όπως στη μέση διάθεση)	λύ-ου λυ-έσθω κτλ.	λύ-εσθαι	λυόμενος
Παρατ.	Ενικ.	ἐ-λυ-όμην ἐ-λύ-ου ἐ-λύ-ετο κτλ. (όπως στη μέση διάθεση)
Παθητ. Μέλλοντας ά	Ενικ.	λυ-θήσομαι λυ-θήσῃ(-σει) λυ-θήσεται		λυ-θησοίμην λυ-θήσοιο  λυ-θήσοιτο		λυ-θήσεσθαι	λυ-θησόμενος λυ-θησομένη λυ-θησόμενον
	Πληθ.	λυ-θησόμεθα λυ-θήσεσθε λυ-θήσονται		λυ-θησοίμεθα λυ-θήσοισθε  λυ-θήσοιντο
	Δυϊκ.	— λυ-θήσεσθον λυ-θήσεσθον		—  λυ-θήσοισθον  λυ-θησοίσθην
Παθητ. Αόριστος ά	Ενικ.	ἐ-λύ-θην ἐ-λύ-θης ἐ-λύ-θη	λυ-θῶ λυθῇς λυθῇ	λυ-θείην² λυ-θείης λυ-θείη	—  λύ-θητι⁴ λυ-θήτω	λυ-θῆναι5	λυ-θεὶς  λυ-θεῖσα  λυ-θὲν6
	Πληθ.	ἐ-λύ-θημεν ἐ-λύ-θητε  ἐ-λύ-θησαν	λυθῶμεν λυθῆτε λυθῶσι(ν)	λυ-θείημεν (-θεῖμεν) λυ-θείητε (-θεῖτε) λυ-θείησαν (-θεῖεν)³	—  λύ-θητε λυ-θέντων ή λυ-θήτωσαν
	Δυϊκ.	— ἐ-λύ-θητον ἐ-λυ-θήτην	— λυ-θῆτον λυ-θῆτον¹	— λυ-θεῖτον λυ-θείτην	— λύ-θητον λυ-θήτων
Παρακ.	Ενικ.	λέ-λυ-μαι λέ-λυ-σαι λέ-λυ-ται  κτλ. (όπως στη μέση διάθεση)	λελυμένος ὦ ᾖς ᾖ κτλ.	λελυμένος -η -ον εἴην εἴης  εἴη κτλ.	— λέ-λυ-σο λε-λύ-σθω  κτλ.	λε-λύ-σθαι	λε-λυ-μένος
Υπερσ.	Ενικ.	ἐ-λε-λύ-μην ἐ-λέ-λυ-σο  ἐ-λέ-λυ-το κτλ. (όπως στη μέση διάθεση)
Συντελ. Μέλλοντας	Ενικ.	λε-λύ-σομαι λε-λύ-σῃ(-ει)  λε-λύ-σεται κτλ.		λε-λυ-σοίμην λε-λύ-σοιο λε-λύ-σοιτο (όπως στη μέση διάθεση)		λε-λύ-σεσθαι	λε-λυ-σόμενος

---

1. Οι τύποι αυτοί σχηματίστηκαν με συναίρεση από τους τύπους λυ-θή-ω, λυ-θή-ῃς, λυ-θή-ῃ κτλ.

2. Από τους τύπους λυ-θε-ίη-ν, λυ-θε-ίη-ς, λυ-θε-ίη, λυ-θε-ίη-μεν ή λυ-θε-ῖ-μεν κτλ. (βλ. § 283).

3. Οι τύποι λυθεῖμεν, λυθεῖτε, λυθεῖεν είναι πιο εύχρηστοι από τους τύπους λυθείημεν, λυθείητε, λυθείησαν. 4. Από αρχικό τύπο λύθηθι. 5. Με συναίρεση από αρχικό τύπο λυ-θη-έναι. 6. Από αρχικούς τύπους λυ-θέ-ντ-ς, λυ-θέ-ντ-ια, λυ-θὲ-ντ (βλ. § 64, 6, § 67, 2 γ και § 64, 7).

 

Γενικές παρατηρήσεις στο σχηματισμό των ρηματικών τύπων της α΄ συζυγίας

1. Συστατικά μέρη των μονολεκτικών τύπων

280. Οι διάφοροι μονολεκτικοί τύποι των ρημάτων της α΄ συζυγίας δε σχηματίζονται μόνο από ένα γυμνό θέμα και μια κατάληξη, παρά και από άλλα στοιχεία. Έτσι συστατικά μέρη των μονολεκτικών τύπων στα ρήματα της α΄ συζυγίας είναι: η προσωπική κατάληξη, το θεματικό φωνήεν, το εγκλιτικό φωνήεν, ο χρονικός χαρακτήρας και το χρονικό πρόσφυμα. Αυτά μαζί με το αρχικό θέμα και την αύξηση και τον αναδιπλασιασμό (όπου υπάρχουν) απαρτίζουν κανονικά τον κάθε ρηματικό τύπο.

 

α) Προσωπική κατάληξη

281. Προσωπική κατάληξη είναι η αρχική κατάληξη του ρηματικού τύπου που φανερώνει το πρόσωπο κάθε αριθμού σε κάθε φωνή. Έτσι π.χ. στους τύπους της ενεργ. φωνής λύει-ς, λύο-μεν, λύε-τε, ἔ-λυο-ν, λύοι-μι κτλ. προσωπικές καταλήξεις είναι το -ς, -μεν, -τε, -ν, -μι κτλ.· επίσης οι τύποι της μέσης φωνής έχουν προσωπικές καταλήξεις -μαι, -σαι, -ται, -μεθα, -σθε, -νται (στους αρχικούς χρόνους της οριστικής και στην υποτακτική) και -μην, -σο, -το, -μεθα, -σθε, -ντο (στους ιστορικούς χρόνους της οριστικής και στην ευκτική). Πολλές προσωπικές καταλήξεις στους διάφορους ρηματικούς τύπους είναι συγχωνευμένες με άλλα στοιχεία που βρίσκονται πριν από αυτές. Οι προσωπικές καταλήξεις που μένουν ασυγχώνευτες στα ρήματα της α΄ συζυγίας είναι:

 

I. ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΦΩΝΗΣ

Αριθμ.	Πρόσ.	Οριστ. αρχ. χρ. και υποτ.	Οριστ. ιστ. χρόνοι	Ευκτ.	Προστακτ.
Ενικ.	α΄	(συγχων.) ή -α	-ν ή -α	-μι ή -ν	—
	β΄	(-σι), -ς	-ς	-ς	—
	γ΄	(συγχων.)	—	—	-τω
Πληθ.	α΄	-μεν	-μεν	-μεν	—
	β΄	-τε	-τε	-τε	-τε
	γ΄	(-ντι, -νσι)	-ν ή -σαν	-εν ή -σαν	-ντων ή -τωσαν
Δυϊκ.	β΄	-τον	-τον	-τον	-τον
	γ΄	-τον	-την	-την	-των

Απαρέμφατο		Μετοχή
κατάλ.  »  »	-εν (λύ-ε-εν = λύ-ειν) -ι (λῦ-σα-ι = λῦσαι) -έναι (λε-λυκ-έναι)	χωρίς   κατάλ.  »	κατ. (λύ-ωντ = λύων και λύ-οντ- = λῦ-ον) -ς (λύσ-αντ-ς = λύσας) -ς (λε-λυ-κ-ὼτ-ς = λελυκώς)

 

II. ΜΕΣΗΣ ΦΩΝΗΣ

Αριθμ.	Προσ.		Οριστ. αρχ. χρ. και Υποτακτ.	Οριστ. ιστ. χρ. και ευκτ.		Προστακτική
Ενικ.     Πληθ.     Δυϊκ.	α΄ β΄ γ΄ α΄ β΄ γ΄ β΄ γ΄		-μαι -σαι -ται -μεθα -σθε -νται -σθον -σθον	-μην -σο -το -μεθα -σθε -ντο -σθον -σθην		— -σο ή -ι -σθω — -σθε -σθων ή -σθωσαν -σθον -σθων
Απαρέμφ.				Μετοχή
κατάλ. »		-σθαι (λύ-ε-σθαι) -ναι (λυ-θῆ-ναι)		κατάλ. »	-ς (λυ-ό-μενος) -ς (λυ-θὲντ-ς = λυθείς)

 

β) Θεματικό φωνήεν

282. Θεματικό φωνήεν είναι το φωνήεν που έχουν ορισμένοι ρηματικοί τύποι ανάμεσα στο χρονικό θέμα (βλ. § 262, β) και την προσωπική κατάληξη. Στους τύπους λ.χ. λύ-ο-μεν, βλάπτ-ε-τε, λύσ-ο-μεν, βλάψ-ε-τε θεματικά φωνήεντα είναι το ο και το ε.

1)   Όλοι σχεδόν οι τύποι του ενεστώτα, του παρατατικού και του μέλλοντα (ενεργ. και μέσης φωνής) σε όλες τις εγκλίσεις, εκτός από την υποτακτική, καθώς και στο απαρέμφατο και τη μετοχή, έχουν το θεματικό φωνήεν ε και ο: λύ-ο-μεν, λύ-ο-νται, ἔ-λυ-ο-ν, ἐ-λύ-ο-ντο, λύ-ο-ι-μεν, λυ-ό-μενος, λύσ-ο-μεν, λύ-ε-τε, λύ-ε-σθε, λύσ-ε-τε, λύσ-ε-σθε κτλ.

2)   Ο ενεργητικός και μέσος αόριστος α΄ σε όλες τις εγκλίσεις, εκτός από την υποτακτική, και το απαρέμφατο και τη μετοχή, καθώς και ο ενεργ. παρακείμενος στην οριστική έχουν θεματικό φωνήεν α: ἐ-λύσ-α-τε, ἐ-λύσ-α-σθε, λύσ-α-ι-τε, λύσ-α-ι-σθε, λύσ-α-τε, λύσ-α-σθε, λύσ-α-σθαι, λύ-σ-α-ς, λυσ-ά-μενος, λε-λύκ-α-μεν κτλ.

3)   Ο ενεργ. υπερσυντέλικος έχει θεματικό φωνήεν στον ενικό ει και στον πληθυντικό (και δυϊκό) ε: ἐ-λε-λύκ-ει-ν, ἐ-λε-λύκ-ε-μεν (ἐ-λε-λύκ-ε-τον, ἐ-λε-λυκ-έ-την).

4)   Η υποτακτική όλων των χρόνων της ενεργητικής και μέσης φωνής στους μονολεκτικούς τύπους έχει θεματικά φωνήεντα η και ω: λύ-ω-μεν, λύσ-ω-μεν, λυσ-ώ-μεθα, λύ-η-τε, λύσ-η-τε, λύσ-η-σθε κτλ.

 

γ) Εγκλιτικό φωνήεν

283. Μερικοί ρηματικοί τύποι έχουν ιδιαίτερα φωνήεντα που φανερώνουν την έγκλιση και λέγονται εγκλιτικά φωνήεντα. Έτσι η ευκτική έχει εγκλιτικά φωνήεντα ιη και ι. Από αυτά το ι συναιρείται με το προηγούμενο φωνήεν και σχηματίζει μαζί του δίφθογγο ει, οι ή αι: (λυ-θε-ίη-μεν =) λυθείημεν, (λυθέ-ι-μεν =) λυθεῖμεν, (λύ-ο-ι-μεν =) λύοιμεν, (λύσ-α-ι-τε =) λύσαιτε κτλ.

 

δ) Χρονικός χαρακτήρας (βλ. § 263, β)

284. 1) Ο απλός μέλλοντας (ενεργητικός και μέσος), καθώς και ο μονολεκτικός συντελεσμένος μέλλοντας, σε όλες τις εγκλίσεις και το απαρέμφατο και τη μετοχή παίρνουν στο θέμα το χρονικό χαρακτήρα σ (και έχουν τις ίδιες καταλήξεις με τον ενεστώτα): λύ-σ-ω, λύ-σ-εις, λύ-σ-ει, λύ-σ-ομεν κτλ., λύ-σ-ομαι κτλ., λελύ-σ-ομαι κτλ.

2)   Ο παθητ. μέλλοντας παίρνει το χρον. χαρακτ. σ μετά το χρονικό πρόσφυμα -θη- (βλ. § 286) και έχει επίσης τις καταλήξεις του ενεστώτα: λυ-θή-σ-ομαι, λυ-θή-σ-ῃ (-ει), λυ-θή-σ-εται κτλ., λυ-θη-σ-οί-μην, λυ-θή-σ-εσθαι κτλ.

3)   Ο ενεργητικός και μέσος αόρ. α΄ παίρνει επίσης παντού το χρονικό χαρακτήρα σ: ἔ-λυ-σ-α, ἐ-λυ-σ-άμην, λύ-σ-αιμι, λύ-σ-ασθαι, λυ-σ-άμενος κτλ.

285. Ο ενεργητ. παρακείμενος και υπερσυντέλικος όλων των ρημάτων, εκτός από τα ουρανικόληκτα και χειλικόληκτα, έχουν χρον. χαρακτήρα κ, και έτσι ο ενεργητ. παρακείμενος σχηματίζεται σε -κα και ο υπερσυντέλικος σε -κειν: (παιδεύω) πε-παίδευ-κα, ἐ-πε-παιδεύ-κειν· (πείθω) πέ-πει-κα, ἐ-πε-πεί-κειν· (ἀγγέλλω) ἤγγελ-κα, ἠγγέλ-κειν· (καθαίρω, θ. καθαρ-) κε-κάθαρ-κα, ἐ-κε-καθάρ-κειν κτλ.

 

ε) Χρονικό πρόσφυμα

286. Ο παθητ. μέλλοντας α΄ και ο παθητ. αόρ. α΄ σε όλες τις εγκλίσεις και στο απαρέμφατο και τη μετοχή παίρνουν στο θέμα τους τη συλλαβή -θη-, που λέγεται χρονικό πρόσφυμα: λυ-θή-σομαι, λυ-θη-σοίμην, λυ-θή-σεσθαι, λυ-θη-σόμενος· ἐ-λύ-θην, ἐ-λύ-θη-μεν, λύ-θη-τι, λυ-θῆ-ναι κτλ.

 

2. Σχηματισμός περιφραστικών χρόνων

287. Μερικοί τύποι των ρημάτων είναι περιφραστικοί, εκφέρονται δηλ. με δύο λέξεις (βλ. § 256, γ και § 274). Έτσι:

1)   Ο ενεργ. παρακείμενος στην υποτακτική και στην ευκτική σχηματίζεται και μονολεκτικά (λελύκω, λελύκοιμι), αλλά συχνότερα περιφραστικά με τη μετοχή του και με την αντίστοιχη έγκλιση του ενεστώτα του ρ. εἰμὶ (υποτ. λελυκὼς ὦ, ευκτ. λελυκὼς εἴην)· στην προστακτική σχηματίζεται σχεδόν πάντοτε περιφραστικά με τη μετοχή του και την προστακτική του ρ. εἰμί: λελυκὼς ἴσθι, λελυκὼς ἔστω κτλ., εκτός από το γ΄ ενικό που σπάνια σχηματίζεται μονολεκτικά: λελυκέτω.

2)   Ο μέσος και παθητ. παρακείμενος στην υποτακτική και την ευκτική σχηματίζεται πάντοτε περιφραστικά με τη μετοχή του και με την αντίστοιχη έγκλιση του ενεστώτα του ρ. εἰμί: υποτ. λελυμένος ὦ, ᾖς, ᾖ κτλ. - ευκτ. λελυμένος εἴην, εἴης, εἴη κτλ.· απεναντίας στην προστακτική σχηματίζεται σχεδόν πάντοτε μονολεκτικά (λέλυσο, λελύσθω κτλ.) και σπάνια περιφραστικά (λελυμένος ἴσθι, λελυμένος ἔστω κτλ.).

3)   Ο συντελεσμένος μέλλοντας στην ενεργητ. φωνή σχηματίζεται περιφραστικά με τη μετοχή του ενεργ. παρακειμένου και το μέλλοντα του ρ. εἰμί: λελυκὼς ἔσομαι (= θα έχω λύσει)· αλλά στη μέση φωνή σχηματίζεται και μονολεκτικά και περιφραστικά: λελύσομαι και λελυμένος ἔσομαι (= θα έχω λυθεί ή θα είμαι λυμένος).

 

Ολικές ή φαινομενικές καταλήξεις

288. Οι ρηματικοί τύποι, όπως είδαμε παραπάνω, απαρτίζονται από διάφορα συστατικά μέρη. Αλλά για πιο εύκολη απομνημόνευση, ολόκληρο το τελικό τμήμα του τύπου που βρίσκεται μετά το ρηματικό θέμα το λογαριάζομε ως κατάληξη (ιδίως στα φωνηεντόληκτα ρήματα). Οι τέτοιες καταλήξεις λέγονται ολικές ή φαινομενικές (πβ. § 87 και § 95). Έτσι π.χ. φαινομενική κατάληξη του ἐλελύ-κειν είναι το -κειν, του λυ-θησοίμην είναι το -θησοίμην κτλ.