Η ΠΡΟΦΗΤΕΙΑ ΤΟΥ ΔΙΑ

Στο πρώτο βιβλίο της «Αινειάδας» του Βιργιλίου ο Δίας (Jupiter) καθησυχάζει τη θυγατέρα του Αφροδίτη (Venus) που εκφράζει την αγανάκτηση της για τον αδιάκοπο κατατρεγμό του γιου της Αινεία από την Ήρα (Juno). Ο Δίας τη διαβεβαιώνει ότι το πεπρωμένο του Αινεία είναι να κατακτήσει και να εκπολιτίσει την Ιταλία. Ο γιος του Ίουλος (lūlus ή Ascanius) θα κτίσει την Alba Longa. Τριακόσια χρόνια αργότερα, από τον Άρη και την ιέρεια Ρέα Σίλβια (Ilia) θα γεννηθούν οι δίδυμοι Ρώμος (Remus) και Ρωμύλος (Rōmulus), που θα τραφούν από το γάλα της θρυλικής λύκαινας. Ο Ρωμύλος θα κτίσει τη Ρώμη και θα δώσει το όνομά του στους Ρωμαίους. Ο απόγονός του Καίσαρας Αύγουστος θα κλείσει τις πύλες του ναού του Ιανού – σημάδι πως τέλειωσαν οι πόλεμοι – και θα επαναφέρει τη χρυσή εποχή του Κρόνου. Ο Αινείας και ο Αύγουστος είναι προορισμένοι από τη μοίρα (fatum) να αποθεωθούν. Η πεποίθηση ότι η ιστορική πορεία της Ρώμης ήταν προαποφασισμένη ήταν βαθιά εδραιωμένη στους Ρωμαίους και προβάλλεται ιδιαίτερα από τη λογοτεχνία των χρόνων του Αυγούστου.

Aenēas bellum ingens geret* in Italiā. Populos ferōces contundet*, mores eis impōnet* et moenia condet*. Tu Aenēam ad caelum feres*. Postea lūlus, Aenēae filius, regnum ab Lavinio transferet* et Albam Longam muniet*. Post trecentos annos Ilia duos filios, Rōmulum et Remum, pariet*, quos lupa nutriet*. Rōmulus moenia Martia condet* Romanosque de suo nomine appellābit. Rōmānis imperium sine fine erit*. Caesar Augustus, ab Iūlo ortus, Belli portas claudet* et Saturnium regnum restituet*. Hunc tu, ut Aenēam, in caelo accipies*.

Ετυμολογικά: 1. ά-μυνα 2. πρβ. σιελ << γαλλ. 3. rēgīna, rex 4. moenia 5. finālis· = τελικός· πρβ. φινάλε << ιτ. 6. > πόρτα

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

1. Η οριστική του ενεργητικού μέλλοντα της γ' και δ' συζυγίας σχηματίζεται ως εξής:

Το χαρακτηριστικό φωνήεν είναι το -ē- για όλα τα πρόσωπα εκτός από το α' ενικό. Ο μέλλοντας του sum έχει ως χαρακτηριστικό φωνήεν το -ĭ- (ο, u):

2. Κλίση του fero. To fero (θεμ. fer-) παρουσιάζει τύπους θεματικούς αλλά και α θ έ μ α τ ο υ ς. Το θεματικό φωνήεν απουσιάζει πριν από καταλήξεις που αρχίζουν από s, t και r. (βλ. και το Επίμ. για τα ρήματα)

ΟΡΙΣΤΙΚΗ

3. Οι προθέσεις ως πρώτο συνθετικό ενός ρήματος (ή ονόματος) παθαίνουν φωνητικές α λ λ ο ι ώ σ ε ι ς ανάλογα με το φθόγγο που ακολουθεί. Η cum π.χ. (com-, compello) εμφανίζεται με τη μορφή con- (contundo), co- (coopto). Ιδιαίτερα συχνή είναι η περίπτωση της αφομοίωσης π.χ. impōno < in-pōno, accipio < ad-capio, appropinquo < ad-propinquo κτλ. (πρβ. ἐμμένω, συμπλέω κτλ.). Η ύπαρξη διπλών παράλληλων τύπων είναι συνηθισμένο φαινόμενο: π.χ. conloco και colloco, conlaudo και collaudo, adfero και affero κτλ.

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1. Να συμπληρωθούν τα κενά των καταλήξεων με το ρήμα στον απλό μέλλοντα. Προσοχή στον τονισμό!
   Ego bellum ger........ . Nos populos ferōces contund...... .
   Rōmāni eis mores impōn....... .
   Tu Albam Longam muni........ .
   Iliae (δoτ.) duo filii er......... . Ego portam claud........ .
   Tu regnum restitu........ . Jupiter Aenēam in caelo accipi...... .
2. Να συμπληρωθούν οι καταλήξεις των fero και transfero:
   lūlus regnum transfer........ debet. Poēta iniuriam non fer........ (παρατ.).
   Caesar in Celtibēriam (κεντρ. Ισπανία) bellum transfer........ (ενεστ.).
   Nos castra in eum locum transfer....... (ενεστ.).
3. Bellum ingens, populus ferox να κλιθούν μαζί.
4. Να συνταχθούν οι προτάσεις: mores eis impōnet; Rōmānis imperium sine fine erit.
5. Aenēam και Aenēan: ποια από τις δύο καταλήξεις έχει ελληνική προέλευση;
6. Να μεταφραστούν στα λατινικά οι προτάσεις (βλ. το Λεξ. του μαθ. IX):
   Ο Βρούτος θα ξεσηκώσει το λαό και θα αφαιρέσει την εξουσία από τον Ταρκύνιο.
   Οι Ρωμαίοι θα αποφασίσουν να εκλέξουν δυο υπάτους.