ΕΝΑΣ ‘ΛΑΤΡΗΣ’ ΤΟΥ ΒΙΡΓΙΛΙΟΥ

Ο Σίλιος Ιταλικός (Silius Italicus, 26-101 μ.Χ.) ήταν επικός ποιητής. Συνέθεσε το μεγαλύτερο σωζόμενο ρωμαϊκό έπος με τον τίτλο «Punica» και με θέμα τον Β' Καρχηδονιακό πόλεμο. Η ποιότητα του έργου όμως δε συμβαδίζει με την έκτασή του. Υπήρξε φανατικός θαυμαστής του Βιργιλίου, τον οποίο λάτρεψε κυριολεκτικά: συγκέντρωνε εικόνες του· αγόρασε και ανακαίνισε το μνημείο του ποιητή στη Νεάπολη και το επισκεπτόταν όπως ένα ναό· τιμούσε, τέλος, τα γενέθλιά του με θρησκευτική κατάνυξη.

Silius Italicus, poēta epicus, vir* clarus erat. XVII (septendecim) libri* eius de bello Punico secundo pulchri* sunt. Ultimis annis vitae suae* in Campaniā se* tenēbat*. Multos in illis locis* agros* possidēbat*. Silius animum tenerum* habēbat. Gloriae Vergili studēbat* ingeniumque eius fovēbat*. Eum ut puer* magistrum* honorābat. Monumentum eius, quod Neapoli iacēbat*, pro templo habēbat*.

Μικρογραφία με σκηνή από τα Γεωργικά του Βιργιλίου (από χειρόγραφο του 1450 μ.Χ.)

Ετυμολογικά: 1. < septem ≃ ἑπτά + decem ≃ δέκα 2. πρβ. λιμπρέττο << ιτ. 3. κυρ. «επόμενος»· sequor= ακολουθώ· πρβ. soc-ius· σεκόντο << ιτ. 4. campus > κάμπος· πρβ. σαμπάνια << γαλλ. 5. πρβ. τανάλια << ιτ. 6. μάλ-α, μᾶλ-λον 7. κυρ. «πνοή, φύσημα»· πρβ. άνεμος 8. πρβ. pullus = μικρό ζώο ( < υποκορ. puerulus)· > -πουλο(ς) 9. > μάστορας· πρβ. μαέστρος << ιτ. 10. κυρ. «είμαι ριγμένος»· αρχ. ἵεμαι 11. > τέμπλο

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

1. Τα αρσενικά δευτερόκλιτα ουσιαστικά σε -er κλίνονται όπως τα ουσιαστικά σε -us, με τη διαφορά ότι δεν εμφανίζουν κατάληξη στην ονομαστική και στην κλητική τον ενικού. Αρχικά ήταν ονόματα σε *-ros (= -rus) που έχασαν το -ο- και εξελίχθηκαν

Μικρογραφία όπου απεικονίζεται το ναυάγιο του Αινεία (από χειρόγραφο τον 1450 μ.Χ.)

σύμφωνα με τους φωνητικούς νόμους της λατινικής: *pueros > puer· *agros > ager (πρβ. ἀγρός). Όμοια κλίνεται και το μοναδικό ουσιαστικό vir, viri· επίσης, τα επίθετα όπως το tener -era -erum και pulcher -chra -chrum και οι κτητ. αντων. noster -tra - trum (ἡμέτερος, δικός μας), vester -tra -trum (ὑμέτερος, δικός σας)

2.   Η οριστική του παρατατικού της β' συζυγίας σχηματίζεται με την προσθήκη της κατάληξης ba-m στο ενεστωτικό θέμα (habē-):

3.    To ουσ. locus ανήκει στα ετερογενή, δηλ. σχηματίζει τον πληθ. κατά τα αρσ. (loci χωρία βιβλίου) και κατά τα ουδ. (loca τόποι).

4.   Τονίζουμε Vergĭli, αν και η παραλήγουσα είναι βραχύχρονη, γιατί έχει προηγηθεί συναίρεση στη λήγουσα ( < Vergĭlii) και η παραλήγουσα -gi- εξακολουθεί να κρατεί τον τόνο, όπως και πρώτα. Προσοχή στον τονισμό των λέξεων όπως: Campánia, Itália κτλ., που δε συμβαδίζει με τα ελληνικά. Λέξεις με ελληνική προέλευση διατηρούν την αρχική ποσότητα της παραλήγουσας: Neápolis, Cleobūlus ( < Κλεόβουλος), Euripĭdes ( < Ευριπίδης), theológia ( < θεολογία), Aenēas ( < Αινείας) κτλ.

5.    Η κτητική αντωνυμία suus -a -um και η προσωπική se (γ' προσ., ενικού και πληθυντικού) εκφράζουν κανονικά αυτοπάθεια. Αναφέρονται δηλαδή είτε στο υποκείμενο της πρότασης στην οποία βρίσκονται (ευθεία αυτοπάθεια, π.χ. ultimis annis vitae suae in Campania se   tenēbat), είτε στο υποκείμενο της κύριας πρότασης ενώ βρίσκονται σε δευτερεύουσα (πλάγια αυτοπάθεια).

Για να εκφράσουμε κτήση χωρίς αυτοπάθεια στο γ' προσ., χρησιμοποιούμε τις πλάγιες πτώσεις της αντωνυμίας is, ea, id π.χ.

pater suus = ὁ ἑαυτοῦ πατήρ=ο πατέρας του (του ίδιου)
pater eius = ὁ πατήρ αὐτοῦ =ο πατέρας του (κάποιου άλλου)

6.   Στα λατινικά δεν υπάρχει αυτοπαθής αντωνυμία για το α' και το β' πρόσωπο. Στη θέση της χρησιμοποιούμε τις πλάγιες πτώσεις της προσ. αντων. του α' και β' προσώπου, π.χ.

7.   Η απλή αφαιρετική των λέξεων που δηλώνουν χρόνο δηλώνει το πότε έγινε μια πράξη (ultimis annis· πρβ. ταύτῃ τῇ ἡμέρᾳ).

8.   Η παράθεση-επεξήγηση δε διαφέρει από τα ελληνικά (Silius Italicus, poēta epicus).

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1. Να συμπληρωθούν τα κενά των καταλήξεων με το ρήμα στον παρατατικό. Να προσέξετε τον τονισμό!
   Ego pulchr.....................  (πληθ.) libr ................ habe...................
   Nos epistulam poētae tene...................... . Illi magn ...................  (εν.)
   agr............... posside.................... . Vos pulchr ............................   (εν.)
   libr.................habē ...................
   Tu litteris pulchr................... studē...................  (litterae, πληθ., γράμματα,
   γραμματεία)
   Nos templa sacr................. honora.............. .
2. Η πρόταση ultimis... tenēbat να ξαναγραφτεί με το ρήμα στα υπόλοιπα πρόσωπα της οριστικής του παρατατικού και με τις απαραίτητες μετατροπές του suae και se π.χ.
   Ultimis annis vitae meae in Campaniā me tenēbam
3. Να τονιστούν οι παρακάτω λέξεις:
   Valeri (γεν. του Valĕrius), Aristides, philosophia
4. Ingenium eius fovēbat: να αντικατασταθεί το eius με τον
   κατάλληλο τύπο της αντων. suus -a -um. Ποια η διαφορά στη σημασία;