Ψηφιδωτό που απεικονίζει θεατρικές μάσκες (2ος αι. μ.Χ.).

ΜΑΘΗΜΑ XXVII

LECTIO SEPTIMA ET VICESIMA

ΤΟ ΠΝΕΥΜΑ ΩΡΙΜΑΖΕΙ ΟΠΩΣ ΟΙ ΚΑΡΠΟΙ

Σε μεγάλη ηλικία και άρρωστος ο Ρωμαίος τραγικός ποιητής Πακούβιος (Marcus Pacuvius· 220-130; π.Χ.) αποσύρθηκε στον Τάραντα (όπου και πέθανε). Εκεί τον επισκέφτηκε ο κατά 50 χρόνια νεότερός του ποιητής Άκκιος (Lucius Accius), το καινούριο αστέρι της τραγικής ποίησης, και του διάβασε την τραγωδία του «Ατρέας» (Atreus) -πολύ φημισμένη στην αρχαιότητα. Στην παρατήρηση του Πακουβίου ότι του φαινόταν «κάπως τραχιά και στυφή» ο Άκκιος αντέταξε πως «τα φρούτα που είναι μαλακά από την αρχή, αργότερα σαπίζουν». Το περιστατικό αυτό ίσως δείχνει την έπαρση του Ακκίου- στοιχείο του χαρακτήρα του γνωστό από διάφορες μαρτυρίες. Κυρίως όμως προβάλλει την αναμενόμενη αντίθεση ως προς το γούστο και την ευαισθησία ανάμεσα στην παλιότερη και στη νεότερη ποιητική γενιά.

Cum Accius ex urbe Rōmā Tarentum venisset, ubi Pacuvius grandi iam aetāte recesserat, devertit ad eum. Accius, qui multo* minor* natu erat, tragoediam suam, cui «Atreus» nomen est, ei desideranti lēgit. Tum Pacuvius dixit sonōra quidem esse et grandia quae scripsisset, sed vidēri tamen ea sibi duriōra* et acerbiōra. «Ita est» inquit Accius «ut dicis; neque id me sane paenitet; meliōra* enim fore spero, quae deinceps scribam. Nam quod in pomis est, idem esse aiunt in ingeniis: quae dura et acerba nascuntur, post fiunt mitia et iucunda; sed quae gignuntur statim viēta et mollia, non matūra mox fiunt sed putria».

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ

Ετυμολογικά: 1. > lectito 2. < sonus = ήχος· πρβ. σονάτα, σονέτο << ιτ. 3. πρβ. ντούρος << ιτ. 4. πρβ. πόμολο << ιτ. (από το σχήμα) 5. ἠμί, ἦν = λέγω, είπα 6. < * gnascor· natus -ί· γί-γνο-μαι, gi-gno 7. > re-mollesco

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

1. Ορισμένα επίθετα σχηματίζουν τα παραθετικά τους από διαφορετικά θέματα (πρβ. τα επίθ. ἀγαθός, μικρός κτλ. της ελληνικής).

Άλλα επίθετα δεν έχουν θετικό βαθμό (στη θέση του σώζεται κάποιο επίρρημα ή πρόθεση)· π.χ. (ultra) ulterior -ius, ultimus· (prope) propior -ius, proximus. Τα επίθετα novus, sacer κτλ. δεν έχουν συγκριτικό· στη θέση του χρησιμοποιούνται οι συγκριτικοί του recens (recentior) και του sanctus (sanctior).

Το επίρρημα του bonus είναι bene, του malus, male και του magnus, magnopere (βλ. τη Γραμματική για άλλες εξαιρέσεις και ανωμαλίες).

2. Οι εκφράσεις māior natu και minor natu σημαίνουν «μεγαλύτερος» και «μικρότερος» (στην ηλικία) αντίστοιχα.

3. Όταν έχουμε απόλυτη σύγκριση, δηλ. χωρίς το β' όρο της σύγκρισης, ο συγκριτικός εκφράζει βαθμό μεγαλύτερο από το λογικό μέτρο· στην περίπτωση αυτή μεταφράζουμε με τον θετικό συνοδευόμενο από το «κάπως» ή το «μάλλον» π.χ. duriōra ei videbantur του φαινόντουσαν κάπως τραχιά (πρβ. εἰ καὶ γελοιότερον εἰπεῖν). Ο συγκριτικός ενισχύεται με το multo (* = πολλῷ) και το paulo ( = ὀλίγῳ): paulo minor natu, multo grandior.

4. Η αναφορική πρόταση quae scripsisset εκφέρεται με υποτακτική, γιατί στον πλάγιο λόγο (όπως ήδη αναφέραμε και θα δούμε στο μάθ. XLVIII με λεπτομέρειες) η οριστική κανονικά δεν απαντάει. Προσέξτε τη διαφορά:

sonōra erant, quae Accius scripserat;
Pacuvius dixit sonōra esse, quae Accius scripsisset.

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1. Να αναγνωριστούν όλα τα επίθετα συγκριτικού βαθμού του κειμένου.
2. poma acerbiōra: να κλιθούν μαζί και στους δύο αριθμούς.
3. Να συμπληρωθούν τα κενά με τον κατάλληλο τύπο του παραθετικού ή του επιρρήματος από τα επίθετα που βρίσκονται σε παρένθεση:
   Apud antīquos Rōmānos concordia.......... sed........... avaritia erat (magnus, parvus) (μάθ. IV)
   Puer.......... quiēvit, libenter cibum sumpsit (bonus, επίρρ.) (μάθ. XXIII)
   Catilīna fuit......... generis vir sed ingenii.......... (nobilis, pravus) (μάθ. XIX)
   Id esse........... putēmus, quod est......... (bonus, rectus) (μάθ. XXII)
   Claudius prorepsit ad solārium .......... (prope) (μάθ. XX)
   Eā puellā nihil erat ..........., nihil ........... (festīvus, amabilis) (μάθ. XXVI)
4. Να αναγνωριστούν οι γραμματικοί τύποι lēgit (διαφορά από το lĕgit;) και idem·
5. Να μεταφραστούν στα λατινικά οι προτάσεις:
   Ο Πακούβιος ήταν μεγαλύτερος στην ηλικία από τον Άκκιο.
   Οι τραγωδίες μου θα είναι καλύτερες από αυτήν (haec).