Νεοελληνική Λογοτεχνία (Γ Λυκείου Ανθρωπιστικών Σπουδών) - Βιβλίο Μαθητή
Μ. Σαχτούρης , «Ο Ελεγκτής» Ν. Εγγονόπουλος, «Ποίηση 1948» Επιστροφή στην αρχική σελίδα του μαθήματος

Μανόλης Ἀναγνωστάκης (γεν. 1925)

Ἐπίλογος
Κι ὄχι αὐταπάτες προπαντός.
Τό πολύ-πολύ νά τούς1 ἐκλάβεις σά δυό θαμπούς
προβολεῖς μές στήν ὁμίχλη
Σάν ἕνα δελτάριο σέ φίλους πού λείπουν μέ τή μοναδική λέξη: ζῶ.
«Γιατί», ὅπως πολύ σωστά εἶπε κάποτε κι ὁ φίλος μου ὁ Τίτος,2
«Κανένας στίχος σήμερα δέν κινητοποιεῖ τίς μάζες
Κανένας στίχος σήμερα δέν ἀνατρέπει καθεστῶτα»
Ἔστω.
Ἀνάπηρος, δεῖξε τά χέρια σου. Κρίνε γιά νά κριθεῖς.3
(Ὁ στόχος, 1970)

 

  1. τους· εννοεί τους στίχους.
  2. Τίτος· Πρόκειται για τον ποιητή Τίτο Πατρίκιο, ομότεχνο και φίλο του Μανόλη Αναγνωστάκη.
  3. Αντιστροφή της βιβλικής ρήσης, Μή κρίνετε ἵνα μή κριθῆτε.

redline   Σχόλιο   redline

Πρόκειται για το τελευταίο ποίημα της συλλογής Ο στόχος, η οποία συμπεριελήφθη στη συλλογική έκδοση Δεκαοχτώ κείμενα, Κέδρος 1970, που εκδόθηκε κατά τη διάρκεια της δικτατορίας (1967-1974). Το ποίημα, με τον χαρακτηριστικό του τίτλο Επίλογος, θα μπορούσε να θεωρηθεί ως μία ποιητική υποθήκη του Αναγνωστάκη δεδομένου ότι ουσιαστικά είναι και το τελευταίο μέχρι στιγμής ποίημά του. Ο Επίλογος του Αναγνωστάκη συνδιαλέγεται με το Στίχοι - 2 του Τίτου Πατρικίου.
Η αποδοχή από τον Αναγνωστάκη της πικρής διαπίστωσης του Πατρίκιου για την αδυναμία της ποίησης να ανατρέψει καθεστώτα και να κινητοποιήσει τις μάζες, δεν απαλλάσσει τον ποιητή από το χρέος του· αντιθέτως, όπως και στα ποιήματα Ο ελεγκτής του Μίλτου Σαχτούρη και Στίχοι - 2 του Πατρίκιου, οφείλει και μέσα στις πιο αντίξοες συνθήκες να υπερασπίζεται το φως και να βρίσκεται σε διαρκή αντινομία με το σκοτάδι. Ανάλογη είναι η στάση στο ποίημα του Άρη Αλεξάνδρου με τον εύγλωττο τίτλο Η αναμμένη λάμπα (βλ. Παράλληλα Κείμενα).

 

pinkline  Ερωτήσεις   pinkline
  1. Ποιος είναι, σύμφωνα με το κείμενο, ο ρόλος της ποίησης και ποια η ευθύνη του ποιητή;
  2. Το ποίημα είναι γραμμένο σε δεύτερο πρόσωπο. Ποιος είναι ο πραγματικός αποδέκτης του;
  3. Ένα γενικό χαρακτηριστικό της ποιητικής του Μανόλη Αναγνωστάκη είναι η χρησιμοποίηση στοιχείων του προφορικού λόγου. Να τα εντοπίσετε και να αξιολογήσετε τη λειτουργία τους (Να επισημάνετε ανάλογα στοιχεία στους Νέους της Σιδώνος 1970, ΚΝΛ Β' Λυκείου).

 

pinkline  Εργασία   pinkline

     Να εξετάσετε συγκριτικά τον Επίλογο του Αναγνωστάκη με το Στίχοι - 2 του Τίτου Πατρίκιου:

Τίτος Πατρίκιος (γεν. 1928)
Στίχοι - 2
Στίχοι πού κραυγάζουν
στίχοι πού ὀρθώνονται τάχα σάν ξιφολόγχες
στίχοι πού ἀπειλοῦν τήν καθεστηκυῖα τάξη
καί μέσα στούς λίγους πόδες τους
κάνουν ἤ ἀνατρέπουν τήν ἐπανάσταση,
ἄχρηστοι, ψεύτικοι, κομπαστικοί,
γιατί κανένας στίχος σήμερα δέν ἀνατρέπει καθεστῶτα
κανένας στίχος δέν κινητοποιεῖ τίς μάζες...
(Π ο ι έ ς μ ά ζ ε ς ;... Μεταξύ μας τώρα
π ο ι ο ί σκέφτονται τίς μάζες;...
Τό πολύ: μιά λύτρωση ἀτομική —ἄν ὄχι ἀνάδειξη!...)
Γι' αὐτό κι ἐγώ δέν γράφω πιά
γιά νά προσφέρω χάρτινα ντουφέκια,
ὅπλα ἀπό λόγια φλύαρα καί κούφια!
Μόνο μιάν ἄκρη τῆς ἀλήθειας νά σηκώσω
νά ρίξω λίγο φῶς στήν πλαστογραφημένη μας ζωή—
ὅσο μπορῶ, κι ὅσο κρατήσω!...
(Μαθητεία 1952-1962, 1963)

 

img26
«Ο τρελός» (1942), Ξυλογραφία του Α. Τάσσου.