|
Ο πολίτης είναι το συστατικό στοιχείο της πόλης
Τῷ περὶ πολιτείας ἐπισκοποῦντι, καὶ τίς ἑκάστη καὶ ποία τις, σχεδὸν πρώτη σκέψις περὶ πόλεως ἰδεῖν, τί ποτέ ἐστιν ἡ πόλις. Νῦν γὰρ ἀμφισβητοῦσιν, οἱ μὲν φάσκοντες τὴν πόλιν πεπραχέναι τὴν πρᾶξιν, οἱ δ' οὐ τὴν πόλιν ἀλλὰ τὴν ὀλιγαρχίαν ἢ τὸν τύραννον· τοῦ δὲ πολιτικοῦ καὶ τοῦ νομοθέτου πᾶσαν ὁρῶμεν τὴν πραγματείαν οὖσαν περὶ πόλιν, ἡ δὲ πολιτεία τῶν τὴν πόλιν οἰκούντων ἐστὶ τάξις τις. Ἐπεὶ δ' ἡ πόλις τῶν συγκειμένων, καθάπερ ἄλλο τι τῶν ὅλων μὲν συνεστώτων δ' ἐκ πολλῶν μορίων, δῆλον ὅτι πρότερον ὁ πολίτης ζητητέος· ἡ γὰρ πόλις πολιτῶν τι πλῆθός ἐστιν. Ὥστε τίνα χρὴ καλεῖν πολίτην καὶ τίς ὁ πολίτης ἐστὶ σκεπτέον. Καὶ γὰρ ὁ πολίτης ἀμφισβητεῖται πολλάκις· οὐ γὰρ τὸν αὐτὸν ὁμολογοῦσι πάντες εἶναι πολίτην· ἔστι γάρ τις ὃς ἐν δημοκρατίᾳ πολίτης ὢν ἐν ὀλιγαρχίᾳ πολλάκις οὐκ ἔστι πολίτης.
Λεξιλόγιο
ἐπισκοπῶ: εξετάζω, πραγματεύομαι, ασχολούμαι με
πολιτεία: τρόπος, σύστημα διακυβέρνησης — σύνταγμα
τίς ἑκάστη καὶ ποία τις: ποια είναι η φύση (= η ουσία) και ποια τα χαρακτηριστικά της κάθε επιμέρους πολιτείας
πρώτη σκέψις: πρώτο θέμα για διερεύνηση
νῦν ἀμφισβητοῦσιν: σήμερα υπάρχουν διαφορετικές γνώμες πάνω σ' αυτό το θέμα
τὴν πρᾶξιν: το τάδε συγκεκριμένο πράγμα, την τάδε συγκεκριμένη πράξη (οἱ μὲν φάσκοντες... πρᾶξιν : άλλοι λένε ότι την τάδε συγκεκριμένη πράξη, το τάδε συγκεκριμένο πράγμα το έκανε η πόλις)
τὴν ὀλιγαρχίαν ἢ τὸν τύραννον· το ισχύον δηλαδή στην πόλη κατά τη συγκεκριμένη περίσταση καθεστώς, η συγκεκριμένη "κυβέρνηση"
πραγματεία: δραστηριότητα
τάξις τις: ένας τρόπος διάταξης, οργάνωσης
τῶν συγκειμένων (ενν. ἐστί): ανήκει στην κατηγορία των σύνθετων πραγμάτων
καθάπερ ἄλλο τι... ἐκ πολλῶν μορίων: όπως όλα εκείνα τα πράγματα που το καθένα τους είναι ένα ὅλον, αποτελούμενο όμως από πολλά μέρη
πρότερον ὁ πολίτης ζητητέος: πρέπει πρώτα να ψάξουμε να βρούμε τι είναι ο πολίτης
πλῆθος: σύνολο
ὁ πολίτης ἀμφισβητεῖται πολλάκις: για τη λέξη πολίτης (= για το περιεχόμενο της λέξης πολίτης) διατυπώνονται πολλές φορές διαφορετικές μεταξύ τους γνώμες
οὐ τὸν αὐτὸν ὁμολογοῦσι πάντες εἶναι πολίτην: δεν υπάρχει μια γενική συμφωνία για το περιεχόμενο της λέξης πολίτης
Ερμηνευτικά σχόλια
τὴν ὀλιγαρχίαν ἢ τὸν τύραννον: Στο τρίτο βιβλίο των Ιστοριών του ο Θουκυδίδης, μιλώντας για μια συγκεκριμένη διένεξη των Πλαταιέων και των Θηβαίων, παρουσιάζει τους πρώτους να κατηγορούν τους δεύτερους για τον "μηδισμό" της πόλης τους κατά τους Περσικούς πολέμους και τους δεύτερους να απαντούν στη βαριά αυτή κατηγορία με τη φράση (§ 62): «δεν ήταν η ξύμπασα πόλις που έπραξε τούτο, αλλά η δυναστεία ὀλίγων ἀνδρῶν που τότε εἶχε τὰ πράγματα (=που τότε είχε την εξουσία στην πόλη)».— Η "αμφισβήτηση" γίνεται πιο φανερή και πιο απτή, όταν κάποια στιγμή αλλάζει σε έναν τόπο το καθεστώς: σε τέτοιες περιστάσεις δεν είναι καθόλου σπάνιο το νέο καθεστώς να μην αναγνωρίζει ούτε τις συμφωνίες που είχε συνάψει το προηγούμενο καθεστώς. Η δικαιολογία-εξήγηση που προβάλλεται τότε είναι ότι «τις συμφωνίες δεν τις έκανε η πόλις —εμείς θα λέγαμε: το κράτος— αλλά ο συγκεκριμένος, κατά τη συγκεκριμένη εκείνη εποχή, φορέας της εξουσίας».
τάξις τις: Είναι φανερό ότι το πράγμα λέγεται κυρίως σε σχέση με την κατανομή της πολιτικής δύναμης. Αν, επομένως, θέλουμε να καταλάβουμε τον συγκεκριμένο κάθε φορά τρόπο οργάνωσης των πολιτών, πρέπει πρώτα να καταλάβουμε τι είναι η πόλις· πιο συγκεκριμένα: να καταλάβουμε τι είναι η πόλις, το κράτος, ανάλογα με το καθεστώς, τον τρόπο διακυβέρνησης που επικρατεί κάθε φορά.
οὐ γὰρ... πολίτην: Κριτήρια για την απόδοση της ιδιότητας του πολίτη μπορεί να ήταν, κατά περίπτωση, η καταγωγή, το εισόδημα, το είδος της απασχόλησης κ.ά.
Θέματα για συζήτηση
1. Για τρεις λόγους σκέφτεται ο Αριστοτέλης πως είναι ανάγκη να διερευνηθεί το θέμα τί ἐστιν ἡ πόλις. Πες με δικά σου λόγια τους τρεις αυτούς λόγους.
2. τοῦ δὲ πολιτικοῦ καὶ τοῦ νομοθέτου πᾶσαν ὁρῶμεν τὴν πραγματείαν οὖσαν περὶ πόλιν: Είναι φανερό ότι ο Αριστοτέλης θέλει να πει ότι αν πρόκειται να καταλάβουμε και να εξηγήσουμε τον τρόπο δράσης ενός πολιτικού, τις συγκεκριμένες δηλαδή ενέργειές του, πρέπει πρώτα να ξέρουμε τι είναι η πόλις (εμείς θα λέγαμε: το κράτος). Εσύ θυμήσου τώρα ότι οι πολιτικοί στις μέρες μας διακηρύσσουν ότι όλες τις πράξεις τους τις κάνουν για τον "λαό" ή εν ονόματι του "λαού". Τι ακριβώς θέλουν να πουν με αυτό;
3. Στις ενότητες 11-14 ο Αριστοτέλης, θέλοντας να καταλάβει ο ίδιος και να διδάξει ύστερα τους άλλους τι είναι η πόλις, εφάρμοσε μια μέθοδο διερεύνησης του θέματος, που εμείς θα τη λέγαμε γενετική, αφού στην πραγματικότητα τη βάση της έρευνας την αποτελούσε το ερώτημα «Πώς γεννήθηκε η πόλις;». Στην ενότητα 15 η διερεύνηση του θέματος γίνεται με την αναλυτική μέθοδο, αυτήν δηλαδή που προσπαθεί να βρει τα συστατικά στοιχεία ενός πράγματος, με την ελπίδα ότι, αν διακρίνει καθαρά και καταλάβει εκείνα, θα μπορέσει να έχει τον ορισμό και του πράγματος που δεν είναι παρά μια σύνθεση εκείνων. Μπορείς να φέρεις και άλλα παραδείγματα εφαρμογής των δύο αυτών μεθόδων έρευνας;
|
