Αρχαία Ελληνικά (Γ Γενικού Λυκείου – Ομ.Προσ/σμού Ανθρωπιστικών Σπουδών): Ηλεκτρονικό Βιβλίο

ΕΝΟΤΗΤΑ 11η
(A 1, 1)

Η πόλη είναι η τελειότερη μορφή κοινωνίας

Ἐπειδὴ πᾶσαν πόλιν ὁρῶμεν κοινωνίαν τινὰ οὖσαν καὶ πᾶσαν κοινωνίαν ἀγαθοῦ τινος ἕνεκεν συνεστηκυῖαν (τοῦ γὰρ εἶναι δοκοῦντος ἀγαθοῦ χάριν πάντα πράττουσι πάντες), δῆλον ὡς πᾶσαι μὲν ἀγαθοῦ τινος στοχάζονται, μάλιστα δὲ καὶ τοῦ κυριωτάτου πάντων ἡ πασῶν κυριωτάτη καὶ πάσας περιέχουσα τὰς ἄλλας. Αὕτη δ' ἐστὶν ἡ καλουμένη πόλις καὶ ἡ κοινωνία ἡ πολιτική.

Λεξιλόγιο

κοινωνία: κοινότητα, συνύπαρξη (κοινωνίαν τινά: ένα είδος κοινότητας, ένα είδος συνύπαρξης)
ἕνεκεν: για χάρη, για
συνεστηκυῖα: αυτή που έχει συσταθεί, έχει συγκροτηθεί
στοχάζονται: έχουν για στόχο τους, στοχεύουν σε, αποβλέπουν σε, επιδιώκουν
κυριώτατος: ο ύψιστος, ο υπέρτατος, ο ανώτερος
τοῦ κυριωτάτου πάντων (ενν.: τῶν ἀγαθῶν)
ἡ πασῶν (ενν.: τῶν κοινωνιῶν) κυριωτάτη
περιέχουσα: αυτή που περικλείει, που κλείνει μέσα της
ἡ κοινωνία ἡ πολιτική· έκφραση ταυτόσημη με τη λέξη πόλις

Ερμηνευτικά σχόλια

πᾶσαν πόλιν: Ο Αριστοτέλης συνήθιζε να αρχίζει την έκθεσή του με μια γενική πρόταση και να προχωρεί ύστερα στην εξέταση των επιμέρους περιπτώσεων. Κατά βάθος πίστευε ότι είναι κατὰ φύσιν να αναφερόμαστε πρώτα στα κοινά, στα γενικά θέματα και ύστερα να περνούμε στα ειδικά, στα επιμέρους ζητήματα (τὰ περὶ ἕκαστον ἴδια).
κοινωνίαν: Πρόσεξε ότι η λέξη αυτή γεννήθηκε από το ρήμα κοινωνῶ, που σήμαινε "συμμετέχω σε κάτι", "παίρνω μέρος σε κάτι μαζί με κάποιον άλλο (ή με κάποιους άλλους)". Όταν το σκεφτούμε έτσι, κατανοούμε καλύτερα τη σημασία της πολιτικῆς κοινωνίας.
ἡ πασῶν κυριωτάτη καὶ πάσας περιέχουσα τάς ἄλλας: Στα Ηθικά Νικομάχεια ο Αριστοτέλης κάνει λόγο για διάφορες κοινωνίες, που η καθεμιά τους έχει ένα επιμέρους συμφέρον· αυτοί π.χ. που πολεμούν μαζί επιδιώκουν τον πλούτο, τη νίκη ή την κατάκτηση μιας πόλης, οι ναυτικοί έχουν στόχο την απόκτηση χρημάτων, και κάτι ανάλογο συμβαίνει σε όσους ανήκουν σε μια φυλή ή σε έναν δήμο. Αυτές τις κοινωνίες ο Αριστοτέλης τις θεωρεί μόρια της πολιτικής κοινωνίας και τις τοποθετεί σε υποδεέστερη από αυτήν θέση, αφού η πολιτική κοινωνία δεν στοχεύει στο ειδικό κατά περίπτωση συμφέρον, στο συμφέρον της στιγμής, αλλά σ' αυτό που αφορά ἅπαντα τὸν βίον.

Θέματα για συζήτηση

1. ἐπειδὴ... ὁρῶμεν: Χρησιμοποιώντας τη λέξη ὁρῶμεν ο Αριστοτέλης δηλώνει, στην πραγματικότητα, ότι τα (λογικά) επιχειρήματά του συχνά τα συλλέγει προσέχοντας τη γύρω του πραγματικότητα. Και όχι, βέβαια, μόνο αυτό, αφού στη συνέχεια τα επιχειρήματα αυτά ο Αριστοτέλης τα χρησιμοποιεί κιόλας για την προώθηση της σκέψης του και για εξαγωγή συμπερασμάτων (θυμήσου π.χ. όσα διάβασες στην 1η ενότητα, όπου ο Αριστοτέλης συνήγαγε συμπεράσματα προσέχοντας τη "συμπεριφορά" της πέτρας ή της φωτιάς). Με ποιο επίθετο θα χαρακτήριζες έναν τέτοιο στοχαστή, έναν τέτοιο φιλόσοφο; Ποιο επίθετο θα δήλωνε τότε το αντίθετο;
2. τοῦ κυριωτάτου πάντων: Στα Ηθικά Νικομάχεια το υπέρτατο αυτό αγαθό ο Αριστοτέλης το είχε χαρακτηρίσει με την έκφραση τὸ ἀκρότατον πάντων τῶν πρακτῶν ἀγαθῶν. Ποιο ήταν αυτό (:με ποια λέξη το δήλωνε); Γράψε ένα μικρό δοκίμιο (μιας ή δύο σελίδων) για τη σύμπτωση ή μη του υπέρτατου για το άτομο αγαθού με το υπέρτατο για την πολιτεία αγαθό.

Εικόνα