Αρχαία Ελληνικά (Γ Γενικού Λυκείου – Ομ.Προσ/σμού Ανθρωπιστικών Σπουδών): Ηλεκτρονικό Βιβλίο

ΕΝΟΤΗΤΑ 6η
(324A-C)

Η παιδευτική σημασία της τιμωρίας ως απόδειξη
του διδακτού της αρετής

Ἔνθα δὴ πᾶς παντὶ θυμοῦται καὶ νουθετεῖ, δῆλον ὅτι ὡς ἐξ ἐπιμελείας καὶ μαθήσεως κτητῆς οὔσης. Εἰ γὰρ ἐθέλεις ἐννοῆσαι τὸ κολάζειν, ὦ Σώκρατες, τοὺς ἀδικοῦντας τί ποτε δύναται, αὐτό σε διδάξει ὅτι οἵ γε ἄνθρωποι ἡγοῦνται παρασκευαστὸν εἶναι ἀρετήν. Οὐδεὶς γὰρ κολάζει τοὺς ἀδικοῦντας πρὸς τούτῳ τὸν νοῦν ἔχων καὶ τούτου ἕνεκα, ὅτι ἠδίκησεν, ὅστις μὴ ὥσπερ θηρίον ἀλογίστως τιμωρεῖται· ὁ δὲ μετὰ λόγου ἐπιχειρῶν κολάζειν οὐ τοῦ παρεληλυθότος ἕνεκα ἀδικήματος τιμωρεῖται—οὐ γὰρ ἂν τό γε πραχθὲν ἀγένητον θείη—ἀλλὰ τοῦ μέλλοντος χάριν, ἵνα μὴ αὖθις ἀδικήσῃ μήτε αὐτὸς οὗτος μήτε ἄλλος ὁ τοῦτον ἰδὼν κολασθέντα. Καὶ τοιαύτην διάνοιαν ἔχων διανοεῖται παιδευτὴν εἶναι ἀρετήν· ἀποτροπῆς γοῦν ἕνεκα κολάζει. Ταύτην οὖν τὴν δόξαν πάντες ἔχουσιν ὅσοιπερ τιμωροῦνται καὶ ἰδίᾳ καὶ δημοσίᾳ. Τιμωροῦνται δὲ καὶ κολάζονται οἵ τε ἄλλοι ἄνθρωποι οὓς ἂν οἴωνται ἀδικεῖν, καὶ οὐχ ἥκιστα Ἀθηναῖοι οἱ σοὶ πολῖται· ὥστε κατὰ τοῦτον τὸν λόγον καὶ Ἀθηναῖοί εἰσι τῶν ἡγουμένων παρασκευαστὸν εἶναι καὶ διδακτὸν ἀρετήν. Ὡς μὲν οὖν εἰκότως ἀποδέχονται οἱ σοὶ πολῖται καὶ χαλκέως καὶ σκυτοτόμου συμβουλεύοντος τὰ πολιτικά, καὶ ὅτι διδακτὸν καὶ παρασκευαστὸν ἡγοῦνται ἀρετήν, ἀποδέδεικταί σοι, ὦ Σώκρατες, ἱκανῶς, ὥς γέ μοι φαίνεται.

Λεξιλόγιο

ἀλογίστως: χωρίς λόγον, δηλαδή χωρίς σκέψη, αστόχαστα, απερίσκεπτα
τιμωρέομαι-οῦμαι: παίρνω εκδίκηση τιμωρώντας κάποιον, εκδικούμαι
μετά λόγου: σύμφωνα προς τον λόγο, σύμφωνα προς τη λογική· αντίθετα: παρὰ λόγον: παράλογα, αντίθετα προς τον ορθό λόγο.
ἀγένητον (<γενέσθαι): αυτό που δεν έχει ακόμα δημιουργηθεί, που δεν έχει αρχίσει να υπάρχει· το πράγμα που δεν έχει ακόμα γίνει, που δεν έχει ακόμα συμβεί
ἀποτροπή (<ἀποτρέπω): η απομάκρυνση, η απόκρουση, η αποσόβηση· ο τρόπος που χρησιμοποιεί κανείς για να αποτρέψει, να εμποδίσει κάποια ενέργεια
δόξα (<δοκέω-ῶ): η γνώμη την οποία έχει κανείς για κάποιο θέμα, είτε πρόκειται για αληθινή είτε για ψευδή· η δοξασία, η εικασία
ἰδίᾳ (ως επίρρημα): κατ' ιδίαν, ιδιαιτέρως, χωριστά
οὐχ ἥκιστα [σχήμα λιτότητας]: πάρα πολύ, προπάντων
ὁ χαλκεύς: ο τεχνίτης που δουλεύει τον χαλκό, ο χαλκουργός, ο μεταλλουργός
ὁ σκυτοτόμος: ο τεχνίτης που κόβει δέρματα για να κατασκευάσει με αυτά υποδήματα, ο υποδηματοποιός, ο παπουτσής, ο τσαγγάρης

Ερμηνευτικά σχόλια

μετὰ λόγου· λόγος: α) ο έναρθρος λόγος (από αυτήν την έννοια προέρχονται και οι εξής σημασίες της λέξης: το λεγόμενο, η λέξη, η γλώσσα, η ομιλία, το όνομα, ο ισχυρισμός, η απόφαση, η απάντηση, η διαταγή, η εντολή, η συνδιάλεξη, ο έπαινος, η κακή φήμη, το διήγημα, η διήγηση, ο μύθος, ο πεζός λόγος, η πεζογραφία)·β) η διάνοια, η σκέψη που εκφράζεται με τον έναρθρο λόγο, την ομιλία, το λογικό, ο ορθός λόγος (από αυτήν την έννοια προέρχονται και οι εξής σημασίες: η βάση της λογικής, η δικαιολογία, ο συλλογισμός, η θεωρία, η εκτίμηση, ο λογαριασμός, η λογοδοσία, η συμμετρία, η αναλογία).

Θέματα για συζήτηση

1. Πώς παρουσιάζει εδώ την έννοια της τιμωρίας ο Πρωταγόρας; Αναλύστε τη θέση του όπως παρουσιάζεται στον λόγο του, στις δύο τελευταίες ενότητες.
2. Με ποιο πνεύμα νομίζετε ότι θα πρέπει μια κοινωνία να εφαρμόζει τον νόμο και τις ποινές στους παραβάτες;

Εικόνα