16ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ
ΚΛΙΣΗ ΤΩΝ ΜΕΤΟΧΩΝ
185. Οι μετοχές (βλ. § 251, β) κλίνονται σαν τρικατάληκτα επίθετα με τρία γένη και είναι δευτερόκλιτες ή τριτόκλιτες.
α) Μετοχές δευτερόκλιτες
186. Οι δευτερόκλιτες μετοχές λήγουν σε -μένος, -μένη, -μενον και κλίνονται όπως τα επίθετα σε -ος, -η, -ον (πβ. § 158, σοφός, -ή, -όν· ξένος, ξένη, ξένον): λυόμενος, λυομένη, λυόμενον· γεν. λυομένου, λυομένης, λυομένου κτλ. — λυσόμενος, λυσομένη, λυσόμενον· γεν. λυσομένου, λυσομένης, λυσομένου κτλ.
Έτσι και: λυσάμενος, λυσαμένη, λυσάμενον· λελυμένος, λελυμένη, λελυμένον· τιμώμενος, τιμωμένη, τιμώμενον· ποιούμενος, ποιουμένη, ποιούμεvov· δηλούμενος, δηλούμενη, δηλούμενον· δεικνύμενος, δεικνυμένη, δεικνύμενον· τιθέμενος, τιθεμένη, τιθέμενον κτλ.
β) Μετοχές τριτόκλιτες.
187. Οι τριτόκλιτες μετοχές λήγουν:
1) σε -ᾶς, -ᾶσᾰ, -ᾰν (πβ. § 172: πᾶς, πᾶσα, πᾶν — ἅπας, ἅπασα, ἅπαν):
|
Ενικ.
|
ον.
|
λύσας, λύσασα, λῦσαν
|
ἱστάς, ἱστᾰσα, ἱστὰν
|
|
γεν.
|
λύσαντος, λυσάσης, λύσαντος κτλ.
|
ἱστάντος, ἱστάσης, ἱστάντος κτλ.
|
|
κλ.
|
ὦ λύσας, λύσασα, λῦσαν
|
ἱστάς, ἱστᾰσα, ἱστὰν
|
|
Πληθ.
|
ον.
|
λύσαντες, λύσασαι, λύσαντα,
|
ἱστάντες, ἱστᾶσαι, ἱστάντα
|
|
γεν.
|
λυσάντων, λυσασῶν, λυσάντων
|
ἱστάντων, ἱστασῶν, ἱστάντων
|
|
δοτ.
|
λύσασι, λυσάσαις, λύσασι κτλ.
|
ἱστᾶσι, ἱστάσαις, ἱστᾶσι κτλ.
|
|
Δυϊκ.
|
τὼ
|
λύσαντε, λυσάσᾱ, λύσαντε
|
ἱστάντε, ἱστάσᾱ, ἱστάντε
|
|
τοῖν
|
λυσάντοιν, λυσάσαιν, λυσάντοιν
|
ἱστάντοιν, ἱστάσαιν ἱστάντοιν
|
Έτσι και: γράψας, γράψασα, γράψαν Έτσι και: ἐμπιμπλάς, -ᾶσα, -ὰν
μείνας, μείνασα, μεῖναν βάς, βᾶσα, βὰν
ἀγγείλας, ἀγγείλασα, ἀγγεῖλαν κ.ά. ἀποδράς, ἀποδρᾶσα, ἀποδρὰν
2) σε -είς, -εῖσα, -ὲν (πβ. § 173: χαρίεις, χαρίεσσα, χαρίεν):
|
Ενικ.
|
ον.
|
λυθείς, λυθεῖσα, λυθὲν
|
Πληθ.
|
ον.
|
λυθέντες, λυθεῖσαι, λυθέντα
|
|
γεν.
|
λυθέντος, λυθείσης, λυθέντος κτλ.
|
|
γεν.
|
λυθέντων, λυθεισῶν, λυθέντων
|
|
|
|
|
δοτ.
|
λυθεῖσι, λυθείσαις, λυθεῖσι κτλ.
|
|
κλ.
|
(ὦ) λυθείς, λυθεῖσα, λυθὲν
|
|
|
|
|
Δυϊκ.
|
τὼ
|
λυθέντε, λυθείσᾱ, λυθέντε
|
|
τοῖν
|
λυθέντοιν, λυθείσαιν, λυθέντοιν
|
Έτσι και: γραφείς, γραφεῖσα, γραφὲν — πληγείς, πληγεῖσα, πληγὲν
τιθείς, τιθεῖσα, τιθέν — ἱείς, ἱεῖσα, ἱὲν
ῥυείς, ῥυεῖσα, ῥυὲν κ.ά.
3) σε -ούς, -οῦσα, -ὸν (πβ. § 122, δ: ὁ ὀδούς, τοῦ ὀδόντος):
|
Ενικ.
|
ον.
|
διδούς, διδοῦσα, διδὸν
|
Πληθ.
|
ον.
|
διδόντες, διδοῦσαι, διδόντα
|
|
γεν.
|
διδόντος, διδούσης, διδόντος κτλ.
|
|
γεν.
|
διδόντων, διδουσῶν, διδόντων
|
|
|
|
|
δοτ.
|
διδοῦσι, διδούσαις, διδοῦσι κτλ.
|
|
κλ.
|
(ὦ) διδούς, διδοῦσα, διδὸν
|
|
|
|
|
Δυϊκ.
|
τὼ
|
διδόντε, διδούσᾱ,διδόντε
|
|
τοῖν
|
διδόντοιν, διδούσαιν,διδόντοιν
|
Έτσι και: (του ἁλίσκομαι μετ. αορ. β΄) ἁλούς, ἁλοῦσα, ἁλόν
(του γιγνώσκω μετ. αορ. β΄) γνούς, γνοῦσα, γνὸν
(του ζῶ μετ. αορ. β΄) βιούς, βιοῦσα, βιὸν κ.ά.
4) σε -ύς, -ῦσα, -ὺν (πβ. § 122, δ: ἱμάς, ἱμάντος):
|
Ενικ.
|
ον.
|
δεικνύς, δεικνῦσα, δεικνὺν
|
Πληθ.
|
ον.
|
δεικνύντες, δεικνῦσαι, δεικνύντα
|
|
γεν.
|
δεικνύντος, δεικνύσης, δεικνύντος κτλ.
|
|
γεν.
|
δεικνύντων, δεικνυσῶν, δεικνύντων
|
|
|
|
|
δοτ.
|
δεικνῦσι, δεικνύσαις, δεικνῦσι κτλ.
|
|
κλ.
|
(ὦ) δεικνύς, δεικνῦσα, δεικνὺν
|
|
|
|
|
Δυϊκ.
|
τὼ
|
δεικνύντε, δεικνύσᾱ, δεικνύντε
|
|
τοῖν
|
δεικνύντοιν, δεικνύσαιν, δεικνύντοιν
|
Έτσι και: (του ἀπόλλυμι μετ. ενεστ.) ἀπολλύς, ἀπολλῦσα, ἀπολλὺν (του δύομαι μετ. αορ. β΄), δύς, δῦσα, δὺν (του φύομαι μετ. αορ. β΄), φύς, φῦσα, φὺν κ.ά.
5) σε -ων, -ουσα, -ον (πβ. § 174: ἄκων, ἄκουσα, ἆκον - ἑκών, ἑκοῦσα, ἑκόν):
|
Ενικ.
|
ον.
|
λύων, λύουσα, λῦον
|
Ενικ.
|
ον.
|
φυγών, φυγοῦσα, φυγόν
|
|
γεν.
|
λύοντος, λυούσης, λύοντος κτλ.
|
|
γεν.
|
φυγόντος, φυγούσης, φυγόντος κτλ.
|
|
κλ.
|
(ὦ) λύων, λύουσα, λῦον
|
|
κλ.
|
(ὦ) φυγών, φυγοῦσα, φυγὸν
|
|
Πληθ.
|
ον.
|
λύοντες, λύουσαι, λύοντα
|
Πληθ.
|
ον.
|
φυγόντες, φυγοῦσαι, φυγόντα
|
|
γεν.
|
λυόντων, λυουσῶν, λυόντων
|
|
γεν.
|
φυγόντων, φυγουσῶν, φυγόντων
|
|
δοτ.
|
λύουσι, λυούσαις, λύουσι κτλ.
|
|
δοτ.
|
φυγοῦσι, φυγούσαις, φυγοῦσι κτλ.
|
|
Δυϊκ.
|
τὼ
|
λύοντε, λυούσᾱ λύοντε
|
Δυϊκ.
|
τὼ
|
φυγόντε, φυγούσᾱ, φυγόντε
|
|
τοῖν
|
λυόντοιν, λυούσαιν, λυόντοιν
|
|
τοῖν
|
φυγόντοιν, φυγούσαιν, φυγόντοιν
|
Έτσι και: λύσων, λύσουσα, λῦσον Έτσι και: (εἰμὶ) ὤν, οὖσα, ὂν
γράφων, γράφουσα, γράφον (αἱρῶ) ἑλών, ἑλοῦσα, ἑλὸν
γράψων, γράφουσα, γράψον κ.ά. (ὁρῶ) ἰδών, ἰδοῦσα, ἰδὸν κ.ά.
6) σε -ῶν, -ῶσα, -ῶν (πβ. § 122, ε: Ξενοφών -ῶντος):
|
Ενικ.
|
ον.
|
τιμῶν, τιμῶσα, τιμῶν
|
Πληθ.
|
ον.
|
τιμῶντες, τιμῶσαι, τιμῶντα
|
|
γεν.
|
τιμῶντος, τιμώσης, τιμῶντος κτλ.
|
|
γεν.
|
τιμώντων, τιμωσῶν, τιμώντων
|
|
|
|
|
δοτ.
|
τιμῶσι, τιμώσαις, τιμῶσι κτλ.
|
|
κλ.
|
(ὦ) τιμῶν, τιμῶσα, τιμῶν
|
|
|
|
|
Δυϊκ.
|
τὼ
|
τιμῶντε, τιμώσᾱ, τιμῶντε
|
|
τοῖν
|
τιμώντοιν, τιμώσαιν, τιμώντοιν
|
Έτσι και: ὁρῶν, ὁρῶσα, ὁρῶν – φοιτῶν, φοιτῶσα, φοιτῶν κ.ά.
όμοια και (του ἐλαύνω μετ. μέλλ.) ἐλῶν, ἐλῶσα, ἐλῶν κ.ά.
7) σε -ῶν, -οῦσα, -οῦν (πβ. § 122, δ: πλακοῦς -οῦντος):
|
Ενικ.
|
ον.
|
δηλῶν, δηλοῦσα, δηλοῦν
|
Πληθ.
|
ον.
|
δηλοῦντες, δηλοῦσαι, δηλοῦντα
|
|
γεν.
|
δηλοῦντος, δηλούσης, δηλοῦντος κτλ.
|
|
γεν.
|
δηλούντων, δηλουσῶν, δηλούντων
|
|
|
|
|
δοτ.
|
δηλοῦσι, δηλούσαις, δηλοῦσι κτλ.
|
|
κλ.
|
(ὦ) δηλῶν, δηλοῦσα, δηλοῦν
|
|
|
|
|
Δυϊκ.
|
τὼ
|
δηλοῦντε, δηλούσα, δηλοῦντε
|
|
τοῖν
|
δηλούντοιν, δηλούσαιν, δηλούντοιν
|
Έτσι και: ποιῶν, ποιοῦσα, ποιοῦν — ἐλευθερῶν, ἐλευθεροῦσα, ἐλευθεροῦν — ἀγγελῶν, ἀγγελοῦσα, ἀγγελοῦν — μενῶν, μενοῦσα, μενοῦν κ.ά.
8) σε -ώς, -υῖα, -ός: λελυκώς, λελυκυῖα, λελυκὸς που κλίνεται έτσι:
|
|
(θ. λελυκοτ-)
|
(θ. λελυκυσ-)
|
(θ. λελυκοτ-)
|
|
Ενικός αριθμός
|
|
ον.
|
λελυκὼς
|
λελυκυῖα
|
λελυκὸς
|
|
γεν.
|
λελυκότος
|
λελυκυίας
|
λελυκότος
|
|
δοτ.
|
λελυκότι
|
λελυκυίᾳ
|
λελυκότι
|
|
αιτ.
|
λελυκότα
|
λελυκυῖαν
|
λελυκὸς
|
|
κλ.
|
λελυκὼς
|
λελυκυῖα
|
λελυκὸς
|
|
Πληθυντικός αριθμός
|
|
ον.
|
λελυκότες
|
λελυκυῖαι
|
λελυκότα
|
|
γεν.
|
λελυκότων
|
λελυκυιῶν
|
λελυκότων
|
|
δοτ.
|
λελυκόσι κτλ.
|
λελυκυίαις κτλ.
|
λελυκόσι κτλ.
|
|
Δυϊκός αριθμός
|
|
ον., αιτ., κλ.
|
λελυκότε
|
λελυκυίᾱ
|
λελυκότε
|
|
γεν., δοτ.
|
λελοκότοιν
|
λελυκυίαιν
|
λελυκότοιν
|
Έτσι και: ἠγγελκώς, -κυῖα, -κός· γεγραφώς, γεγραφυῖα, γεγραφός·
(του άχρ. ρ. εἴκω = μοιάζω· παρακ. ἔοικα) εἰκώς, εἰκυῖα, εἰκός·
(του ἀποθνῄσκω, παρακ. τέθνηκα) τεθνηκώς -κυῖα, -κός·
(του άχρ. ρ. δείδω = φοβούμαι, παρακ. δέδοικα) δεδοικώς, -κυῖα, -κός ή δεδιώς, δεδιυῖα, δεδιός· (του ρ. οἶδα = γνωρίζω) εἰδώς, εἰδυῖα, εἰδός·
(του ρ. γίγνομαι) γεγονώς, γεγονυῖα, γεγονὸς κ.ά.
9) σε -ώς, -ῶσα, -ὼς (ή -ός): ἑστώς, ἑστῶσα, ἑστὼς (βλ. § 39, 4) που κλίνεται έτσι:
|
Εν.
|
ον.
|
ὁ
|
ἑστὼς
|
ἡ
|
ἑστῶσα
|
τὸ
|
ἑστὼς (ή ἑστὸς)
|
|
γεν.
|
τοῦ
|
ἑστῶτος κτλ.
|
τῆς
|
ἑστώσης κτλ.
|
τοῦ
|
ἑστῶτος κτλ.
|
|
κλ.
|
(ὦ)
|
ἑστώς
|
(ὦ)
|
ἑστῶσα
|
(ὦ)
|
ἑστὼς (ή ἑστὸς)
|
|
Πληθ.
|
ον.
|
οἱ
|
ἑστῶτες
|
αἱ
|
ἑστῶσαι
|
τὰ
|
ἑστῶτα
|
|
γεν.
|
τῶν
|
ἑστώτων
|
τῶν
|
ἑστωσῶν
|
τῶν
|
ἑστώτων
|
|
δοτ.
|
τοῖς
|
ἑστῶσι κτλ.
|
ταῖς
|
ἑστώσαις κτλ.
|
τοῖς
|
ἑστῶσι κτλ.
|
|
Δυϊκ.
|
|
τὼ
|
ἑστῶτε
|
τὼ
|
ἑστώσᾱ
|
τὼ
|
ἑστῶτε
|
|
|
τοῖν
|
ἑστώτοιν
|
τοῖν
|
ἑστώσαιν
|
τοῖν
|
ἑστώτοιν
|
Έτσι και: (του ἀποθνῄσκω, παρακ. τέθνηκα) β΄ τύπος: τεθνεώς, τεθνεῶσα, τεθνεὼς ή τεθνεός.
188. Η κλητ. του ενικού των τριτόκλιτων μετοχών στο αρσεν. (όπως και στο θηλ. και στο ουδ.) σχηματίζεται όμοια με την ονομαστική: ὦ λύσας, ὦ λυθείς, ὦ διδούς, ὦ δεικνύς, ὦ λύων, ὦ τιμῶν κτλ.
|
