9. Αρχή και πορεία του κόσμου

Θεολογία, κοσμολογία και ανθρωπολογία αποτελούν το ουσιαστικό τρίπτυχο της ερευνητικής προσπάθειας του ανθρώπου για να βρει κάποιες ικανοποιητικές απαντήσεις στο τριπλούν ερώτημα Θεός - κόσμος - άνθρωπος. Στο σημερινό μάθημα θα επιχειρήσουμε να παρουσιάσουμε τη χριστιανική κοσμολογία, δηλαδή θα δοθούν απαντήσεις στα βασικά ερωτήματα της αρχής, της δημιουργίας, της σύστασης του κόσμου και του σκοπού του. Ο κόσμος είναι ένα κόσμημα, ένα στολίδι, που χαρακτηρίζεται από την ποικιλία, την τάξη και την αρμονία. Ο φυσικός κόσμος διακρίνεται σε μικρόκοσμο και μακρόκοσμο. Πριν δούμε τη χριστιανική διδασκαλία για τη δημιουργία του κόσμου αναφέρουμε περιληπτικά τις σπουδαιότερες επιστημονικές θεωρίες.

α) Επιστημονικές θεωρίες
Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα διατυπώθηκαν διάφορες θεωρίες σχετικές με τη δημιουργία του κόσμου και άλλα συναφή προβλήματα. Είναι ανάγκη να διευκρινιστεί από τώρα ότι η επιστήμη περιορίζει την έρευνά της στο πότε και πώς δημιουργήθηκε ο κόσμος. Στα ερωτήματα όμως, ποιος και γιατί δημιούργησε τον κόσμο, αρμόδιες να δώσουν απάντηση είναι η φιλοσοφία και η θεολογία. Η επιστημονική έρευνα συνεχώς παρουσιάζει νέα ευρήματα και νέες ανακαλύψεις, που καθημερινά εκπλήσσουν τον άνθρωπο. Οι επικρατέστερες επιστημονικές θεωρίες για τη δημιουργία του κόσμου είναι: α) η θεωρία της «μεγάλης

διατυπώνονται νέες θεωρίες, οι οποίες συχνά είναι αντίθετες μεταξύ τους. Εξάλλου δεν μπορεί να δοθεί απάντηση για την προέλευση της ύλης, αλλά η προσπάθεια των επιστημόνων στρέφεται στην ανακάλυψη της δομής της ύλης2. Η άποψη που μερικές φορές διατυπώνεται για τη χωρίς δημιουργό τυχαία προέλευση του κόσμου και της ζωής δεν έχει αντικειμενικά επιστημονικά στηρίγματα, αλλά με αυτήν απλώς εκφράζονται οι προσωπικές εκτιμήσεις και απόψεις κάποιων επιστημόνων, χωρίς αυτό να αποτελεί συμπέρασμα επιστημονικής έρευνας. Καμιά επιστημονική έρευνα δεν μπορεί να απορρίψει ή να υποστηρίξει την ύπαρξη δημιουργού του σύμπαντος, γιατί αυτό ξεφεύγει από τα όριά της. Επίσης απορρίπτεται ως παράλογη και αβάσιμη η άποψη της αυτόματης δημιουργίας του κόσμου και της ζωής. Είναι δυνατόν από το μηδέν να προέλθει κάτι; Μπορεί από το μηδέν να παραχθεί τυχαία και αυτόματα το απέραντο και μεγαλειώδες σύμπαν;

β) Η χριστιανική διδασκαλία για τη δημιουργία του κόσμου
Αυτή πηγάζει από την Αγ. Γραφή και συμπυκνώνεται στο πρώτο άρθρο του Συμβόλου της Πίστεως. Αναλυτική, αλλά όχι επιστημονική, χωρίς να είναι αντιεπιστημονική, παρουσίαση του θέματος γίνεται στο πρώτο κεφάλαιο της Γένεσης (1, 1-31).

Ανάλυση τον Κειμένου
Ο πρώτος στίχος είναι περιεκτικός και τονίζεται σ' αυτόν η

δημιουργία του σύμπαντος από το Θεό. Το σημαίνει ότι προηγουμένως δεν υπήρχε χρόνος. Ο χρόνος αρχίζει με τη δημιουργία του κόσμου, που θα έχει και τέλος. Η δημιουργία του κόσμου από το Θεό έγινε «εκ του μηδενός», χωρίς να προϋπάρχει ύλη, γιατί πριν από αυτή δεν υπήρχε τίποτε παρά μόνο ο Θεός. Πώς ο Θεός δημιούργησε τον κόσμο; Η απάντηση δίνεται με το ρήμα «είπεν», που έχει την έννοια του «αποφάσισε» με ελεύθερη βούληση. Δημιούργησε τον κόσμο όπως ομολογούμε στο Σύμβολο της Πίστεως αυτό που

και ο Ιωάννης ο Ευαγγελιστής γράφει:

διήγησης της Γένεσης φαίνεται ότι δε μεσολάβησε τίποτε ανάμεσα στην απόφαση και τη δημιουργία του κόσμου: «Γενηθήτω - και εγένετο»• «συναχθήτω - και εγένετο»• «βλαστησάτω - και εξήνεγκεν»• «γενηθήτωσαν - και εγένετο•» « εξαγαγέτω - και εγένετο».
Αιτία της δημιουργίας του κόσμου είναι η ελευθερία και η αγάπη του Θεού, με σκοπό τη συμμετοχή των δημιουργημάτων, και ιδιαίτερα του ανθρώπου, στη μακαριότητα του Δημιουργού. Ένας ψαλμικός στίχοςτη διήγηση της Αγίας Γραφής, έγινε διαδοχικά σε έξι ημέρες, οι οποίες είναι φάσεις που αντιστοιχούν σε μεγάλα χρονικά διαστήματα3. Ήδη ο Μέγας Βασίλειος στην Εξαήμερο τονίζει ότι «είτε ημέρα πούμε είτε αιώνα είναι το ίδιο», γιατί δεν πρόκειται κατά κυριολεξία για ημέρες της εβδομάδας, αλλά για τεράστια χρονικά διαστήματα. Αφού παρά Κυρίου ως χίλια έτη, και χίλια έτη ως ημέρα μία» (Β' Πέτρ. 3, 8 ). Η δημιουργία έχει δυναμικό χαρακτήρα και ακολούθησε μια εξέλιξη από τα ατελέστερα και απλούστερα προς τα τελειότερα και συνθετότερα.

3. Αντιστοιχία των «ημερών» της δημιουργίας με τους γεωλογικούς αιώνες της Επιστήμης:
1η ημέρα της δημιουργίας = Κοσμικός και Αζωικός αιώνας
2η ημέρα της δημιουργίας = Αρχαιοζωικός αιώνας 3η ημέρα
της δημιουργίας = Ηωζωικός αιώνας 4η ημέρα της
δημιουργίας = Παλαιοζωικός αιώνας 5η ημέρα της
δημιουργίας = Μεσοζωικός αιώνας 6η ημέρα της
δημιουργίας = Καινοζωικός αιώνας
Ο Καινοζωικός αιώνας άρχισε πριν από 60 εκατομ. έτη και υποδιαιρείται στην Τριτογενή Περίοδο και στην Τεταρτογενή Περίοδο. Η έβδομη ημέρα της δημιουργίας την οποία διανύουμε, αντιστοιχεί με την Τεταρτογενή Περίοδο του Καινοζωικού αιώνα.

Είναι καταπληκτικό ότι η ζωή εμφανίζεται πρώτα στις θάλασσες και από εκεί βγαίνουν τα ερπετά στην ξηρά και τα πτηνά στον αέρα. Έπειτα δημιουργούνται τα θηλαστικά και τέλος ο άνθρωπος. Την αλήθεια αυτή επικυρώνει μετά από αιώνες η σημερινή εξέλιξη της επιστήμης της βιολογίας. Στη δημιουργία διαπιστώνεται η κατευθυνόμενη από το Θεό εξέλιξη, η οποία εντάσσεται στα πλαίσια της πανσοφίας και της αγάπης Του γι' αυτήν. Με τη φράση επισημαίνονται η αξία και η ποιότητα του έργου Του. Μέσα στη δημιουργία διαπιστώνεται η τάξη, η αρμονία και η σκοπιμότητα. Όλα έχουν δημιουργηθεί «καλά λίαν» με κάποιο σχέδιο και κάποια σκοπιμότητα. Πρόκειται για την οικολογική ισορροπία, όπου όλα τα όντα έχουν τον προορισμό τους και τη θέση τους στη δημιουργία. Αν διαταραχθεί αυτή η ισορροπία αυτό θα έχει ολέθριες επιπτώσεις για τη ζωή στον πλανήτη μας.

γ) Η πρόνοια του Θεού για τον κόσμο

Κατά τη χριστιανική διδασκαλία ο Θεός ενδιαφέρεται για τα δημιουργήματά Του. Το ενδιαφέρον αυτό, που είναι έκφραση και απόδειξη

της αγάπης Του γι' αυτά, εκδηλώνεται ως συντήρηση του κόσμου, η πορεία του οποίου κατευθύνεται από τους φυσικούς νόμους και ως κυβέρνηση του προς επιτυχία του γενικού σκοπού του. Αυτό ονομάζεται θεία Πρόνοια. Η έκτακτη επέμβαση του Θεού στον κόσμο που γίνεται για χάρη του ανθρώπου ονομάζεται θαύμα. Στην περίπτωση αυτή αναστέλλεται προσωρινά η λειτουργία των φυσικών νόμων εξαιτίας της επέμβασης του παντοδύναμου θελήματος του Θεού. Από ορθόδοξη άποψη είναι απαράδεκτη η διδασκαλία του Deismus, σύμφωνα με την οποία ο δημιουργός Θεός δεν επεμβαίνει στη δημιουργία του. Ο Χριστός στην επί του Όρους Ομιλία Του παρουσιάζει τη θεία Πρόνοια που φροντίζει για τα δημιουργήματά της (Ματθ. 6, 25-34• 10, 30).
Ο χριστιανός και κάθε καλόπιστος άνθρωπος μπορεί να διαπιστώσει τα ίχνη της παρουσίας του Θεού μέσα στη φύση, της οποίας απολαμβάνει τα αγαθά και γι' αυτό έχει χρέος να την προστατεύει. Θαυμάζοντας το μεγαλείο της δημιουργίας υμνεί και δοξολογεί το δημιουργό της μαζί με τον ψαλμωδό:

Αυτός που έγραψε για τη δημιουργία του κόσμου, αμέσως από τα πρώτα λόγια μάς φώτισε έντονα το νου με το όνομα του Θεού λέγοντας Πόσο καλή είναι η τάξη; Πρώτα έβαλε τη λέξη «αρχή» για να μη τον θεωρήσουν (τον κόσμο) χωρίς αρχή. Κατόπιν έβαλε τη λέξη «εποίησεν» για να δειχτεί ότι αυτό που δημιουργήθηκε είναι ελάχιστο μέρος από τη δύναμη του δημιουργού. Εάν λοιπόν και αρχή έχει ο κόσμος και έχει δημιουργηθεί, αναζήτησε αυτόν που του έδωσε την αρχή και το δημιουργό του... Η μακάρια φύση, η άφθονη αγαθότητα, αυτό που είναι αγαπητό από όλα που έχουν λογική, το πολυπόθητο κάλλος, η αρχή των όντων, η πηγή της ζωής, το νοερό φως, η απρόσιτη σοφία, αυτός δημιούργησε στην αρχή τον ουρανό και τη γη.... Αυτά που άρχισαν να υπάρχουν μαζί με το χρόνο, είναι ανάγκη να συντελεστούν μέσα στο χρόνο.

ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗ
1. Ποιες είναι οι σπουδαιότερες επιστημονικές θεωρίες για τη δημιουργία του κόσμου;
2. Πώς εξηγείται η μη σύγκρουση θρησκείας και Επιστήμης στο ζήτημα της δημιουργίας του κόσμου;
3. Πότε και πώς δημιουργήθηκε ο κόσμος σύμφωνα με τη χριστιανική διδασκαλία;
4. Ποια είναι η αιτία και ποιος ο σκοπός της δημιουργίας του κόσμου;
5. Ποια η σχέση Θεού και κόσμου μετά τη δημιουργία του;