8. Τι είναι το Άγιο Πνεύμα

Κεντρικό γεγονός στην ιστορία της Εκκλησίας είναι η Πεντηκοστή. Είναι η ημέρα που το Άγιο Πνεύμα επιφοίτησε στους αποστόλους και παραμένει στην Εκκλησία ως Παράκλητος, για να καθοδηγεί τους πιστούς η παρουσία του Αγίου Πνεύματος είναι ζωντανή στην Εκκλησία. Ας δούμε, λοιπόν, τι πιστεύουμε για το Άγιο Πνεύμα σύμφωνα και με

α)Ο ερχομός του Παρακλήτου Για την ύπαρξη του Αγίου Πνεύματος μας μαρτυρεί έμμεσα η Παλαιά Διαθήκη, που μιλάει για το Πνεύμα Θεού, το οποίο (Γεν. 1,1) κατά τη δημιουργία. Στην Καινή Διαθήκη κατά τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου πληροφορούμαστε ότι το Άγιο Πνεύμα θα την επισκεφθεί (Λουκ. 1, 35) και ότι αυτή εκ Πνεύματος Αγίου θα συλλάβει τον Ιησού. Γι' αυτό η Εκκλησία διδάσκει ότι η Ενανθρώπηση έγινε (3ο άρθρο του Συμβόλου της Πίστεως). Το Άγιο Πνεύμα εμφανίστηκε, αλλά χωρίς να σαρκωθεί, κατά τη βάπτιση του Ιησού στον Ιορδάνη «σαν περιστέρι να κατεβαίνει και να έρχεται πάνω στον Ιησού» (Ματθ. 3,16). Στο τέλος της επίγειας παρουσίας του ο Χριστός αναγγέλλει στους μαθητές Του ότι θα αποστείλει το Άγιο Πνεύμα, το οποίο θα τους φωτίσει ώστε να κατανοήσουν το κοσμοσωτήριο έργο Του οι Απόστολοι και τους δηλώνει ότι «συμφέρει σε σας να φύγω, γιατί τότε θα έρθει σε

σας ο Παράκλητος» (πρβλ. Ιω. 16, 7). Πράγματι μετά την Ανάληψη του Χριστού και σύμφωνα με την υπόσχεση Του το Άγιο Πνεύμα έρχεται κατά την Πεντηκοστή και εμφανίζεται στους μαθητές «σαν φλόγες φωτιάς που μοιράστηκαν και κάθισαν στον καθένα» (Πραξ. 2, 3). Από τότε παραμένει στην ιστορική πορεία της Εκκλησίας. Συνεχίζει το έργο της σωτηρίας, οδηγεί τους μαθητές στο έργο της ίδρυσης των Εκκλησιών, ενώ η παρουσία Του αποτελεί τον απαραίτητο όρο για την τέλεση των Μυστηρίων. Η επίκλησή του και ο φωτισμός του είναι η απαραίτητη προϋπόθεση για την αυθεντικότητα της ομολογίας ότι ο Χριστός είναι Κύριος και Θεός. «Κανένας δεν μπορεί να πει ότι ο Ιησούς είναι ο Κύριος, παρά μόνο με τη φώτιση του Αγίου Πνεύματος», έγραψε ο απόστολος Παύλος (Α' Κορ. 12, 3).
Η φώτιση είναι επίσης προϋπόθεση για να δεχθεί ο άνθρωπος τον τρόπο που το Άγιο Πνεύμα σχετίζεται με τα άλλα πρόσωπα της Αγίας Τριάδας, τρόπος που διαφορετικά είναι αδύνατο να γίνει καταληπτός από την περιορισμένη διάνοια του ανθρώπου. Συνοψίζοντας μπορούμε να πούμε ότι το Άγιο Πνεύμα είναι το τρίτο πρόσωπο της Αγίας Τριάδας. Είναι δηλαδή Θεός όπως ο Πατέρας και ο Υιός. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του τρόπου υπάρξής του είναι ότι εκπορεύεται από τον Πατέρα «αϊδίως» (χωρίς αρχή και τέλος).

β) Άγιο Πνεύμα και Εκκλησία
Ολόκληρη η Εκκλησία θα ήταν ένα ίδρυμα κάποιων ανθρώπων που απλά θα αποτελούσε ιστορική ανάμνηση του έργου του Ιησού Χριστού αν δεν υπήρχε το Άγιο Πνεύμα. Η παρουσία Του εγγυάται ότι η Εκκλησία δεν αποτελεί απλά ένα ανθρώπινο ίδρυμα, αλλά είναι μια ζωντανή και ουσιαστική κοινότητα Θεού-ανθρώπων με κεφαλή το Χριστό. Η ζωοποίηση των μελών ολοκλήρου του σώματος επιτυγχάνεται με την ενέργεια του Αγίου Πνεύματος μέσα σ' αυτά. Έτσι το Άγιο Πνεύμα 1.

Η διαφορά «εκπόρευσης» και «αποστολής», είναι σημαντική. Με την «αποστολή» το Άγιο Πνεύμα συνεργάζεται με τα άλλα δύο πρόσωπα της Αγίας Τριάδας χωρίς να είναι κατώτερο από αυτά, πράγμα που θα συνέβαινε αν εκπορευόταν και από τον Υιό. Αυτό θα κατέστρεφε την κοινωνία αγάπης μεταξύ των προσώπων.

«συγκροτεί όλον το θεσμόν της Εκκλησίας», όπως λέει ένας εκκλησιαστικός ύμνος, σ' όλες του τις εκφράσεις:
• στη λατρεία της Εκκλησίας: όλα τα Μυστήρια της Εκκλησίας τελούνται με την επενέργεια του Αγίου Πνεύματος. Αυτό είναι που δίνει και το μυστηριακό χαρακτήρα σ' αυτά με τη μυστική μεταβολή και τον αγιασμό που απεργάζεται,
• στη διοίκηση της Εκκλησίας: η ανάδειξη ποιμένων, παρά τα λάθη και τις ανθρώπινες αδυναμίες, επιτυγχάνεται με τη φώτιση και την επενέργεια του Αγίου Πνεύματος,
• στην ορθή διδασκαλία: αυτή διατυπώνεται μέσα στις συνόδους στην πορεία της ιστορίας με το φωτισμό του Αγίου Πνεύματος. Για παράδειγμα η απόφαση της Αποστολικής Συνόδου αρχίζει με τα λόγια: «αποφασίστηκε ως σωστό από το Άγιο Πνεύμα και από μας...» (Πρ. 15,28),
• στην ιεραποστολή: ο φωτισμός των ανθρώπων που δέχονται το μήνυμα του Χριστού και η δύναμη για το έργο της ιεραποστολής προέρχονται από το Άγιο Πνεύμα,
• στη διαμόρφωση των ύμνων και των προσευχών και στην κατάσταση της προσευχής: το Άγιο Πνεύμα διδάσκει τους ανθρώπους να προσεύχονται.
Γι' αυτό στην αρχή σχεδόν κάθε ακολουθίας της Εκκλησίας υπάρχει η προσευχή προς το Άγιο Πνεύμα «Βασιλεύ Ουράνιε...». Τέλος, η συνολική πορεία της Εκκλησίας προς τη Βασιλεία του Θεού και η προετοιμασία αυτής της Βασιλείας γίνεται με την παρουσία του Αγίου Πνεύματος, αφού, όπως λέει ο απόστολος Παύλος, ο Θεός «μας εγγυάται το μέλλον και σαν πρόγευσή του δίνει μέσα στις καρδιές μας το Άγιο Πνεύμα»(Β' Κορ. 1, 22).

γ) Το Άγιο Πνεύμα στη ζωή του χριστιανού

Η παρουσία του Αγίου Πνεύματος στη ζωή του χριστιανού είναι η βασική προϋπόθεση για την πνευματική του πορεία. Η είσοδός του στην Εκκλησία γίνεται με το Βάπτισμα, που τελείται «εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος». Κατά το Χρίσμα, που ακολουθεί μετά το Μυστήριο του Βαπτίσματος, το Άγιο Πνεύμα σφραγίζει το χριστιανό («σφραγίς δωρεάς Πνεύματος Αγίου») καθιστώντας τον «πνευματοφόρο» και μεταδίδοντάς του τα χαρίσματα του

Αγίου Πνεύματος ως όπλα πνευματικά για τον αγώνα του κατά του κακού και των δυνάμεων του κακού. Κατά την τέλεση της Θείας Ευχαριστίας η μεταβολή του άρτου και του οίνου σε Σώμα και Αίμα του Χριστού γίνεται με την επίκληση του Αγίου Πνεύματος. Αλλά και στην καθημερινή προσευχή του πιστού η παρουσία του Αγίου Πνεύματος είναι απαραίτητη, γιατί είναι αυτό που θα τον φωτίσει και θα τον οδηγήσει στον αγιασμό και στη θέωση.

δ) Αξιοποίηση των δικών μας χαρισμάτων
Όλα τα παραπάνω σηματοδοτούν την πορεία προς τη Βασιλεία του Θεού, η οποία ήδη ανέτειλε με την ανάσταση του Χριστού και τη νίκη κατά του θανάτου. Τα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος είναι δείγματα του ότι ανέτειλε η Βασιλεία του Θεού, «τα έσχατα», αφού όπως είπε ο απόστολος Πέτρος στο κήρυγμα της Πεντηκοστής επαναλαμβάνοντας την προφητεία του Ιωήλ από την Παλαιά Διαθήκη: «αυτό θα συμβεί στις έσχατες ημέρες, λέει ο Θεός: θα χαρίσω πλουσιοπάροχα το Πνεύμα μου σε κάθε άνθρωπο• έτσι οι γιοι σας κι οι θυγατέρες σας θα κηρύξουν την αλήθεια» (Πράξ. 2, 17). Από την εποχή της αρχαίας Εκκλησίας τα χαρίσματα εκφράζονταν με πολλούς τρόπους, όπως προφητείες, γλωσσολαλιά, θαυματουργικά έργα των μεγάλων αγίων της Εκκλησίας, ή ασκητικά κατορθώματα. Στη σημερινή εποχή τα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος τα δεχόμαστε στην Εκκλησία τόσο κατά το Βάπτισμα και το Χρίσμα, όσο και κατά τα άλλα Μυστήρια και τις αγιαστικές πράξεις της Εκκλησίας (όπως ο αγιασμός). Ο καθένας μας μπορεί να τα ανακαλύψει και να τα αξιοποιήσει και ιδίως το σημαντικότερο απ' αυτά που είναι η αληθινή αγάπη προς όλους.
Από την ενεργοποίηση μερικών χαρισμάτων του Αγίου Πνεύματος στη ζωή του χριστιανού προέρχονται ο φωτισμός, για να κατανοήσουμε τι διδάσκει η Εκκλησία και για να μάθουμε να προσευχόμαστε γι' αυτό που πραγματικά μας ωφελεί, η κινητοποίηση για να διακρίνουμε και να χτίσουμε τον καινούργιο κόσμο του Θεού καθημερινά στη ζωή μας, η γενικότερη καταπολέμηση των παθών μας, η ενδυνάμωση της πίστης μας, η δυνατότητα να διακρίνουμε τα κίνητρα κάθε πράξης τόσο του εαυτού μας όσο και των άλλων.

ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗ

1. Γιατί ο Χριστός είπε ότι η βλασφημία κατά του Αγίου Πνεύματος είναι η μόνη βλασφημία που δεν πρόκειται να συγχωρηθεί (Ματθ. 12, 31-32);
2. Τι εννοούμε όταν χαρακτηρίζουμε κάτι ως «πνευματικό» μέσα στην Εκκλησία;
3. Ανάφερε μερικές περιπτώσεις στις οποίες μπορούν να αξιοποιηθούν τα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος στην καθημερινή σου ζωή.
4. Ποιο είναι το περιεχόμενο του 8ου άρθρου του Συμβόλου της Πίστεως μας;