Στο προηγούμενο μάθημα είδαμε ότι αμφισβητήθηκαν η ιστορικότητα του προσώπου του Χριστού και η λυτρωτική αποστολή Του. Ο Ιησούς απευθυνόμενος στους μαθητές του τους θέτει το ερώτημα:
(Μάρκ. 8, 27). Ποια είναι λοιπόν η επίσημη απάντηση της Εκκλησίας στο ερώτημα του Χριστού; Η Εκκλησία πρόβαλε την ορθόδοξη θέση θεμελιωμένη αγιογραφικά. Σύμφωνα με αυτήν ο Χριστός ως ιστορικό πρόσωπο είναι ο θεάνθρωπος λυτρωτής των ανθρώπων. Με το σημερινό μάθημα θα επιχειρήσουμε μια συνοπτική παρουσίαση των διάφορων απαντήσεων που δόθηκαν στο παραπάνω ερώτημα και θα εστιάσουμε το ενδιαφέρον και την προσοχή μας στην ορθόδοξη απάντηση - άποψη.

α) Παρερμηνείες ή λαθεμένες ερμηνείες για το πρόσωπο του Χριστού
Οι μαθητές του Χριστού μεταφέροντας τις απόψεις των συγχρόνων τους Ιουδαίων, απαντούν ως εξής στην ερώτησή Του: «άλλοι λένε πως είσαι ο Ιωάννης ο Βαπτιστής, άλλοι ότι είσαι ο Ηλίας και άλλοι ότι είσαι ένας προφήτης» (Μάρκ. 8, 27-28). Την άποψη ότι είναι προφήτης την είχε διατυπώσει και η Σαμαρείτισσα στο διάλογό της με τον Κύριο (Ιωάν. 4, 19). Στην κατηγορία των ανθρώπων που σκόπιμα παρερμήνευσαν ή παρεξήγησαν το πρόσωπο και την αποστολή του Χριστού ανήκουν και οι θρησκευτικοί άρχοντες των συγχρόνων του Ιουδαίων. Οι Γραμματείς και οι Φαρισαίοι καθώς και οι Σαδδουκαίοι δε θέλησαν να γνωρίσουν και να αναγνωρίσουν το μεσσιανικό χαρακτήρα του προσώπου και του έργου Του. Γι' αυτό και τον αντιμετώπισαν ως σφετεριστή και διαστροφέα της μεσσιανικής προσδοκίας. Αρκετοί σύγχρονοι του Ιουδαίοι παρεξήγησαν το πρόσωπο και την αποστολή του Χριστού εντάσσοντάς τα στα εθνικιστικά τους πλαίσια. Κι αυτό γιατί ανέμεναν το Μεσσία ως ισχυρό ηγεμόνα που θα αποκαθιστούσε το έθνος τους στο παλιό του μεγαλείο. Σ' αυτήν την κατηγορία εντάσσεται

και η περίπτωση του Ιούδα, του οποίου η συμπεριφορά έναντι του Ιησού έχει αποτελέσει αντικείμενο επιστημονικής έρευνας (θρησκειολογικής, ψυχολογικής, ιστορικής, κοινωνιολογικής).

β) Αιρετικές και ουμανιστικές θεωρήσεις του προσώπου του Χριστού
Σε προηγούμενες τάξεις έχει γίνει εκτενής λόγος για τις αιρέσεις, οι οποίες δημιούργησαν σοβαρά προβλήματα στη ζωή της Εκκλησίας. Οι οπαδοί τους αμφισβήτησαν ή και αρνήθηκαν τη θεανθρώπινη υπόσταση του Χριστού, γιατί προσπάθησαν με το λογικό να κατανοήσουν το υπέρλογο δόγμα της υποστατικής ένωσης. Είναι γνωστές οι λεγόμενες χριστολογικές αιρέσεις (Αρειανισμός, Δοκητισμός, Νεστοριανισμός, Μονοφυσιτισμός κ.ά.). Όλες τις αντιμετώπισε η Εκκλησία αφενός μεν με τα συγγράμματα των εκκλησιαστικοί συγγραφέων και Πατέρων, αφετέρου δε με τις Συνόδους και μάλιστα τις Οικουμενικές.
Στους νεότερους χρόνους τη σκυτάλη της άρνησης της θεανθρώπινης υπόστασης του Χριστού παρέλαβαν οι θεμελιωτές και οι οπαδοί του Διαφωτισμού. Αυτοί χρησιμοποιώντας ως μοναδικό και αλάνθαστο όργανο επιστημονικής έρευνας και φιλοσοφικής ανάλυσης το λογικό, απέρριπταν ό,τι δε χωρούσε στα πλαίσιά του. Επόμενο ήταν να τηρήσουν αρνητική και απορριπτική στάση έναντι του θεανθρώπινου προσώπου του Χριστού. Ποικίλες είναι και οι σύγχρονες απόψεις - απαντήσεις στο ερώτημα του τίτλου του μαθήματος, οι οποίες εξαρτώνται από την οπτική γωνία από την οποία βλέπουν το πρόσωπο του Χριστού οι εισηγητές τους. Μερικοί από αυτούς τοποθέτησαν το ιστορικό πρόσωπο του Χριστού στο χώρο του μύθου, όπως λ.χ. ο David Strauss (1808-1874). Επηρεασμένος από τις φιλοσοφικές θέσεις του δασκάλου του Εγέλου* ο Strauss απέρριπτε και τα θαύματα του Χριστού, εκτιμούσε όμως την ανωτερότητα της διδασκαλίας Του. Αντίθετα ο Ερνέστος Ρενάν (τέλη περασμένου αιώνα) κυρίως με το έργο του «Ο βίος του Ιησού» δέχεται μεν την ιστορικότητα του προσώπου του, αλλά θεωρεί ότι ο Χριστός παρουσίασε τον εαυτό του ως Υιό του Θεού και είχε ως κέντρο της διδασκαλίας του την αγάπη.
Οι οπαδοί του ρομαντισμού (λογοτέχνες, καλλιτέχνες, ανθρωπιστές)

είδαν το Χριστό σαν φορέα της καλοσύνης και της ανθρωπιάς. Γι' αυτούς είναι ο «γλυκύς Ιησούς».
Οι κοινωνιστές (σοσιαλιστές) είδαν στο πρόσωπο του Χριστού ένα μεγάλο κοινωνικό επαναστάτη. Του αφαίρεσαν τη θεανθρώπινη υπόσταση και κράτησαν μόνο τις κοινωνικές του ιδέες και ενέργειες, τις οποίες προσάρμοσαν στις δικές τους θεωρίες. Ιδιαίτερα οι οπαδοί του επαναστατικού σοσιαλισμού θεώρησαν το Χριστό ως ένα δυνατό προλετάριο που καταφέρθηκε εναντίον των Ρωμαίων κατακτητών και εκείνων που συνεργάστηκαν μαζί τους. Απευθύνθηκε, λέγουν, στο εξαθλιωμένο προλεταριάτο της εποχής του κηρύσσοντας την ανατροπή του κατεστημένου και την επικράτηση της κοινωνικής δικαιοσύνης. Στις παραπάνω θεωρήσεις θα μπορούσαμε να προσθέσουμε και την ψυχαναλυτική άποψη. Σύμφωνα με αυτήν η παρουσία του Χριστού στη γη ισούται με την προσπάθεια του ανθρώπου να απελευθερωθεί από το σύνδρομο του «σαδιστή πατέρα», κατά το Φρόυντ, δηλαδή από τον αυστηρό Θεό της Π. Διαθήκης.

γ) Η άποψη της Εκκλησίας
Στην ερώτηση του Χριστού προς τους μαθητές Του: «σεις ποιος λέτε ότι είμαι;» δίνεται η απάντηση δια στόματος του Απ. Πέτρου:
(Ματθ. 16, 15-16). Η απάντηση αυτή έχει ιδιαίτερη σημασία, γιατί συνοψίζει την επίσημη άποψη της Εκκλησίας. Σύμφωνα με αυτή -και σε αντίθεση με τις αιρετικές θεωρήσεις σεις που είδαμε- στο πρόσωπο του Χριστού ενώθηκαν οι δύο τέλειες φύσεις, η θεία και η ανθρώπινη. Την πίστη της αυτή η Εκκλησία διατύπωσε οριστικά και επίσημα στον όρο της Δ' Οικουμενικής Συνόδου

σωτηρία του ανθρώπου. Αυτό σημαίνει ότι ο Χριστός ως Θεάνθρωπος λυτρωτής προσφέρει στον άνθρωπο τα μέσα της απαλλαγής του από τις συνέπειες του προπατορικού αμαρτήματος. Μ' αυτόν τον τρόπο αποκαθίστανται οι αρμονικές σχέσεις με το Θεό, τη φύση, το συνάνθρωπο και τον εαυτό του. Η θεανθρώπινη φύση του Χριστού προβάλλει ως μια πρόσκληση και πρόκληση για το σύγχρονο άνθρωπο να συμμετάσχει ενεργά στον αγώνα για την πραγματοποίηση της θέωσης.

ΚΕΙΜΕΝΑ

(Απόφαση της ΣΤ' Οικουμ. Συνόδου, 680).

Να ομολογούμε (να πιστεύουμε) ότι στον ένα και τον ίδιο Χριστό υπάρχουν δύο φύσεις (η θεϊκή και η ανθρώπινη) και δύο φυσικές ενέργειες αδιαιρέτως, χωρίς να τρέπεται η μία προς την άλλη, ούτε να επιμερίζονται ή να συγχέονται• επίσης δεχόμαστε ότι υπάρχουν δύο φυσικά θελήματα όχι αντίπαλα, αλλά να έπεται του θείου το ανθρώπινο θέλημά του, το οποίο δεν αντιτίθεται ούτε αντιστρατεύεται, αλλά μάλλον και να υποτάσσεται στο θεϊκό και παντοδύναμο θέλημά του.

«Είναι εκπληκτική η προσοχή της Εκκλησίας στην προσπάθεια να επισημάνει με όση γίνεται ακρίβεια λόγου τα όρια του γεγονότος που συντελέστηκε στο πρόσωπο του Χριστού. Όχι να εξαντλήσει με το λόγο ή να επαληθεύσει με κατηγορίες της συμβατικής λογικής την ένωση του Θεού με τον άνθρωπο. Αλλά να προφυλάξει τη διατύπωση αυτής της αλήθειας από κάθε παρερμηνεία που θα αλλοίωνε τη δυνατότητα μετοχής τον ανθρώπου στη συντελούμενη με τη σάρκωση του Λόγου αφθαρτοποίηση τον θνητού.

Προσλαμβάνοντας την ανθρώπινη φύση ο Θεός παρεμβαίνει στο χρόνο, εντάσσεται στην ανθρώπινη ιστορία. Ο Ιησούς Χριστός είναι ένα πρόσωπο ιστορικό: γεννιέται σε συγκεκριμένο χρόνο και τόπο, από μητέρα που το γενεαλογικό της δέντρο ριζώνει και διακλαδίζεται σε συγκεκριμένη φυλή του Ισραήλ, τη βασιλική γενιά του Δαβίδ. Έτσι και ο ίδιος είναι Εβραίος το γένος, ενταγμένος στις κοινωνικές συνθήκες του εξελληνισμένου κόσμου της ρωμαϊκής

αυτοκρατορίας, υποταγμένος και αυτός στις πολιτικές και εξουσιαστικές δομές της κατεχόμενης από τους Ρωμαίους γης των Εβραίων... Οι χριστιανοί αποτυπώνουν πάνω στο σώμα τους το σημείο του σταυρού, δηλώνοντας την εκούσια αυτοπαραίτηση από την ατομική αυτοτέλεια, τη θυσιαστική αναφορά της ζωής τους στο θέλημα του Πατρός... Κάθε φάση και κάθε πτυχή της καθημερινότητας σφραγίζεται με το σημάδι του ζωοποιού θανάτου, της υπακοής στο θέλημα του Πατρός. Γιατί ο Σταυρός δεν είναι ένα σημείο ανάμνησης και συναισθηματικής ή ηθικοδιδακτικής αναφοράς, αλλά σύμβολο και δήλωση συσχηματισμού με τον τρόπο υπάρξεως του Χριστού, τον τρόπο της ζωής...» .

(Χρήστου Γιανναρά, Αλφαβητάρι της πίστης, Αθήνα 1984, σελ. 145, 147, 148, 153, 171, 172).

ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗ
1. Πού οφείλεται η παρερμηνεία του προσώπου του Χριστού; Σήμερα παρουσιάζεται αυτό το φαινόμενο;
2. Θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί η διατύπωση ποικίλων απόψεων για το πρόσωπο και το έργο του Χριστού; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
3. Γιατί η Εκκλησία αντιμετώπισε με Οικουμενικές Συνόδους τις χριστολογικές αιρέσεις;
4. Ποια είναι η άποψη της Εκκλησίας για το πρόσωπο του Χριστού;
5. Πώς μπορούμε να αποδείξουμε ότι συμφωνούμε με την άποψη της Εκκλησίας;