6. Γιατί ο Ιησούς Χριστός ήταν και είναι «σημείον αντιλεγόμενον»;

Όταν ο Ιησούς έγινε σαράντα ημερών, η Θεοτόκος τον πήγε, όπως ήταν συνήθεια, στο Ναό. Εκεί ο γέροντας Συμεών, αφού τον πήρε στην αγκαλιά του, προφήτεψε ότι αυτό το παιδί «θα είναι σημείο αντιλεγόμενο, για να φανερωθούν οι πραγματικές διαθέσεις πολλών» (Λουκ. 2, 34-35). Η ιστορία τον επαλήθευσε. Ήδη από την πρώτη στιγμή της δράσης του Ιησού τα ίδια τα Ευαγγέλια μας παραδίδουν ρεαλιστικά τη διάσταση απόψεων που υπήρχε, παρά τα ολοφάνερα θαύματα: «Και μέσα στο πλήθος υπήρχε μεγάλη διχογνωμία γι' αυτόν. Άλλοι έλεγαν «Είναι καλός άνθρωπος», ενώ άλλοι έλεγαν: «όχι, παραπλανά το λαό» (Ιωάν. 7, 12) ή «Αυτός δεν είναι ο ξυλουργός, ο γιος της Μαρίας;» (Μάρκ. 6, 3). Η διχογνωμία αυτή για το πρόσωπο του συνεχίστηκε μέχρι σήμερα. Ποιοι είναι όμως οι λόγοι αυτής της στάσης των ανθρώπων απέναντι του;

α) Προβλήματα γύρω από το πρόσωπο του Ιησού Χριστού
Κατά τη διαδρομή των αιώνων από τον ερχομό του Ιησού μέχρι σήμερα αμφισβητήσεις δημιουργήθηκαν σχετικά με το πρόσωπό Του για πολλά θέματα:
1. Η ιστορική ύπαρξη του ίδιου του Ιησού. Αν και το ζήτημα αυτό φαίνεται να μην αποτελεί πλέον πρόβλημα, αφού τα γεγονότα της Καινής Διαθήκης τοποθετούνται στην εποχή της αναπτυγμένης ιστοριογραφίας και κριτικής σκέψης και σώζονται εξωχριστιανικές πηγές που μιλούν για τον Ιησού λίγα μόλις χρόνια μετά τη δράση του, ωστόσο κατά καιρούς εμφανίζονται φωνές αμφισβήτησης.
2. Η θαυματουργική σύλληψή Του από την Παρθένο Μαρία και ολόκληρο το θεϊκό σχέδιο της ενανθρώπησής Του.

3. Ο σκοπός της δράσης Του. Κατά καιρούς έχουν διατυπωθεί ερωτήματα αν ο Ιησούς ήθελε να δημιουργήσει μια θρησκεία και κατά πόσο όντως κήρυττε ότι ήταν Θεός.
4. Τα θαυματουργικά Του έργα, που αμφισβητήθηκαν ως φανταστικές αφηγήσεις των μαθητών Του ή μεταγενέστερων χριστιανών.
5. Η διδασκαλία Του. Εφ' όσον ο ίδιος ο Ιησούς προσέγγισε προσωπικά τους ανθρώπους και δεν άφησε γραπτά, πολλοί θέτουν το ερώτημα κατά πόσον η αυθεντική διδασκαλία του Ιησού είναι η ίδια μ' αυτή που παρέδωσαν οι μαθητές του.
6. Η αιτία και ο τρόπος θανάτωσης Του. Αμφισβητούνται τόσο η σταυρική Του θυσία, όσο και η αιτία της.
7. Η Ανάσταση Του. Το ζήτημα αυτό είναι το σημαντικότερο για το Χριστιανισμό, αφού η Ανάσταση ήταν η επιβεβαίωση της μεσσιανικής ιδιότητας του Ιησού και η αρχή του κηρύγματος των Αποστόλων. Ταυτόχρονα είναι και η μεγαλύτερη πρόκληση στη λογική.

β) Αίτια της αμφισβήτησης
Αίτια της αμφισβήτησης του Ιησού κατά την εποχή της δράσης Του ήταν:
• η αμφισβήτηση από τον Ιησού των παραδοσιακών αξιών: ο αρχαίος κόσμος χαρακτηριζόταν από κάποιες αντιλήψεις για τη σχέση άνδρα-γυναίκας, κυρίου-δούλου, βασιλιά-υπηκόου, το ρόλο του πλούτου ή της οικογένειας, για τη σχέση Θεού και ανθρώπων, ηθικής και θρησκευτικής ζωής, τις οποίες ο Ιησούς αμφισβητεί φέρνοντας την καινούργια πραγματικότητα της Βασιλείας του Θεού.
• η κριτική του Ιησού στις πολιτικές και θρησκευτικές ηγεσίες: οι πολιτικοί και θρησκευτικοί άρχοντες των Εβραίων (Συνέδριο, Αρχιερείς, Φαρισαίοι) εκμεταλλεύονταν τη θρησκευτικότητα του λαού, τον καταπίεζαν και τον οδηγούσαν σε τυπολατρία. Ο Ιησούς αντιστάθηκε σ' αυτά χτυπώντας την τυπολατρία και την υποκρισία των θρησκευτικών αρχόντων και παρουσιάζοντας στο λαό μια καινούργια πραγματικότητα, τη Βασιλεία του Θεού.
• το άνοιγμα του Ιησού στα έθνη: ο Ιησούς αμφισβήτησε τη μοναδικότητα του λαού του Ισραήλ στην αποκάλυψη του Θεού. Το μήνυμά Του ήταν μήνυμα που απευθυνόταν σε όλους τους λαούς της γης, τους

«Άκρα Ταπείνωσις». Τοιχογραφία στο παρεκκλήσιο της Ιεράς Μονής Τιμίου Προδρόμου στη Στεμνίτσα Αρκαδίας «δια χειρός» Νικολάου Χούτου.

γ) Η βάση κάθε αμφισβήτησης: μηχανισμός άμυνας
Τελικά το ουσιαστικό πρόβλημα είναι η αδυναμία του ανθρώπου να παραδεχθεί ότι πρέπει να ξεπεράσει τον εγωισμό του και να δεχθεί το Θεό στη ζωή του. Έτσι ο άνθρωπος συνεχίζει να θεωρεί τον εαυτό του ως κέντρο του κόσμου, να αυτοδικαιώνεται και να επιζητεί να γίνει θεός, όπως ο πρώτος άνθρωπος. Όπως λέει η ψυχολογία, οι άνθρωποι για να καταπολεμήσουν ένα πρόβλημα αναπτύσσουν μηχανισμούς άμυνας, όπως η επιθετικότητα, όταν νιώθουν ανασφάλεια, και οδηγούνται σε μια πραγματική σύγχυση και νεύρωση. Οι μηχανισμοί άμυνας στο πρόβλημα της αντιδικαίωσης του ανθρώπου είναι η αμφισβήτηση και η απώθηση του Ιησού. Η λύση της ψυχοφθόρας αυτής σύγχυσης και νεύρωσης βρίσκεται στην ελεύθερη αποδοχή ότι «ο Θεός έγινε άνθρωπος για να γίνουμε εμείς θεοί» (Μ. Αθανάσιος).

Για ενημέρωση
Οι εξωχριστιανικές ιστορικές μαρτυρίες για την ιστορική ύπαρξη του Ιησού που έχουν διασταυρωθεί από την ιστορική κριτική είναι κυρίως:
• του Ιουδαίου ιστορικού Φλάβιου Ιώσηπου, που είναι σχεδόν σύγχρονος των γεγονότων (έζησε από το 37 μέχρι περίπου το 95 μ.Χ.) και αναφέρει στο ιστορικό έργο του «Ιουδαϊκή Αρχαιολογία», που εξιστορεί τα γεγονότα μέχρι το 66 μ.Χ., μια αναλυτική μαρτυρία (testimonium) αναμφισβήτητης αυθεντικότητας για τον ίδιο τον Ιησού αλλά και για πρόσωπα του περιβάλλοντος του.
• του Σαμαρείτη Θαλλού (Thallus) που σε κάποιο χρονικό που γράφτηκε στη Ρώμη περί το 52 μ. Χ. αναφέρει το σκότος κατά τη Σταύρωση και σώζεται στη Χρονογραφία του Σέξτου Ιουλίου Αφρικανού (περί το 221 μ.Χ.).
• του Σύρου στωικού φιλοσόφου Mara Bar Saraplon, ο οποίος σε επιστολή μετά το 73 μ.Χ. αναφέρει την καταδίκη του Ιησού. • του σημαντικού Ρωμαίου ιστορικού Κορνηλίου Τάκιτου που έζησε από το 55/56 έως μετά το 116 μ.Χ. και δίνει στο έργο του Annales (115-117 μ.Χ.) κάποιες ιστορικά επεξεργασμένες πληροφορίες για τον Ιησού.
• του αρχαιοδίφη Γάιου Σουητώνιου (69- μετά το 120 μ.Χ.) που περιέλαβε στα έργα του μαρτυρίες για τον Ιησού.
• του λόγιου Πλίνιου του Νεώτερου (περ. 62-113 μ.Χ.) ο οποίος σε επιστολές του που δημοσιεύθηκαν μεταξύ του 100 και 109 μ.Χ. αναφέρει πληροφορίες για τους χριστιανούς και δίνει κάποια στοιχεία για τον Ιησού.

• στα παραπάνω πρέπει να προσθέσουμε τα ιστορικά στοιχεία (ονόματα πολιτικών και θρησκευτικών αρχόντων, τοπωνυμίων, αναφορές γεγονότων) που περιέχουν τα Ευαγγέλια και τα άλλα κείμενα της Καινής Διαθήκης και επιβεβαιώνονται από άλλα ιστορικά έργα και την αρχαιολογική σκαπάνη.
Φυσικά όλα τα παραπάνω επιβεβαιώνουν την ιστορικότητα του Ιησού αλλά δεν μπορούν να ερμηνεύσουν το νόημα και να αποφανθούν για τη θεϊκή του ταυτότητα. Αυτά προσεγγίζονται με την πίστη που είναι κατόρθωμα ελευθερίας.

ΚΕΙΜΕΝΑ
1. Ο μεγάλος ρώσος λογοτέχνης Ντοστογιέφσκυ φαντάζεται το Χριστό να έρχεται ξανά στον καιρό της Ιερής Εξέτασης στην Ισπανία. Ο κόσμος τον ακολουθεί και τότε ο Μέγας Ιεροεξεταστής διατάζει να τον συλλάβουν και να τον φυλακίσουν. Το ίδιο βράδυ τον επισκέπτεται στη φυλακή, όπου μεταξύ άλλων του θυμίζει τους τρεις πειρασμούς του Σατανά στην έρημο και του λέει:
Δες τώρα και μόνος Σον ποιος είχε δίκιο: Εσύ ή εκείνος που Σε ρωτούσε τότε; Θυμήσου το πρώτο ερώτημα. Αν και δε στο λέω κατά λέξη, μα το νόημα ήταν τούτο: «θέλεις να πας στον κόσμο και πηγαίνεις μ' αδειανά τα χέρια, με κάποια υπόσχεση ελευθερίας που οι άνθρωποι με την ηλιθιότητά τους και με την έμφυτή τους διαφθορά δεν μπορούν ούτε καν να την κατανοήσουν, που τη φοβούνται και τη σκιάζονται, γιατί τίποτα και ποτέ δεν υπήρξε για τον άνθρωπο και την ανθρώπινη κοινωνία πιο αφόρητο απ' την Ελευθερία! Ενώ, βλέπεις αυτές τις πέτρες μέσα σε τούτη τη γυμνή πυραχτωμένη έρημο; Κάνε τες ψωμιά κι η ανθρωπότητα θα τρέξει από πίσω Σου σαν κοπάδι, γεμάτη ευγνωμοσύνη κι υπακοή, αν και πάντα θα τρέμει από φόβο πως θα μπορούσες ν' αποτραβήξεις το χέρι Σου και να πάψεις να τους δίνεις τα ψωμιά Σου». Μα Συ δε θέλησες να στερήσεις απ' τον άνθρωπο την ελευθερία κι απόρριψες την προσφορά γιατί σκέφτηκες: Τι ελευθερία θα 'ναι αυτή, όταν η υπακοή θα εξαγοραστεί με ψωμιά; Πρόβαλες την αντίρρηση πως ο άνθρωπος ουκ επ' άρτω μόνον ζήσεται- μα το ξέρεις τάχα πως εν ονόματι αυτού του ίδιου του γήινου άρτου θα ξεσηκωθεί εναντίον Σου το πνεύμα της γης, θα Σε πολεμήσει και θα Σε νικήσει κι όλοι θα το

το ναό Σου. Στη θέση του ναού Σου θα υψωθεί ένα νέο οικοδόμημα, ένας καινούργιος φοβερός πύργος της Βαβέλ και, μόλο που κι αυτός δε θα τελειώνει όπως κι ο προηγούμενος, όμως παρ' όλ' αυτά θα μπορούσες να τον αποφύγεις αυτόν το νέο πύργο και να συντομέψεις κατά χίλια χρόνια τα βάσανα των ανθρώπων -γιατί σε μας θα 'ρθουν πάλι, αφού καταβασανιστούν με τον πύργο τους!...
Και να που αντί να βάλεις σταθερές βάσεις για τον ησυχασμό της ανθρώπινης συνείδησης μια για πάντα, τους πρόσφερες ό,τι πιο ασυνήθιστο, ενδεχόμενο και αόριστο, όλα κείνα που ήταν ανώτερα απ' τις δυνάμεις των ανθρώπων. Φέρθηκες λοιπόν σαν να μην τους αγαπούσες καθόλου. Και ποιος το 'κανε αυτό; Κείνος που ήρθε να θυσιάσει τη ζωή Τον για χάρη τους! Αντί να κυριέψεις την ανθρώπινη ελευθερία Εσύ την πολλαπλασίασες και βάρυνες την ψυχή τους για τον αιώνα τον άπαντα με τα βάσανα τούτης της ελευθερίας. Θέλησες την ελεύθερη αγάπη του ανθρώπου, θέλησες να Σε ακολουθήσει ελεύθερα. Αντί να υπακούει στον παλιό αυστηρό νόμο, ο άνθρωπος έπρεπε με ελεύθερη καρδιά ν' αποφασίζει από δω και μπρος ποιο είναι το καλό και ποιο το κακό, έχοντας μοναδικό τον οδηγό τη μορφή Σον. Μα είναι δυνατό λοιπόν να μη σκέφτηκες πως τελικά θ' απαρνηθεί ακόμα και τη μορφή Σον και την αλήθεια Σον, συντριμμένος κάτω απ' το τρομερό βάρος: την ελευθερία της εκλογής; Θα φωνάξουν στο τέλος πως η αλήθεια δε βρίσκεται σε Σένα, γιατί θα 'ταν αδύνατο να τους αφήσει κανείς σε μεγαλύτερη σύγχυση και αγωνία απ' όσο τους άφησες Εσύ, αφήνοντάς τους τόσες φροντίδες και τόσα άλυτα προβλήματα.
Ώστε λοιπόν Εσύ ο ίδιος έβαλες τις βάσεις για την καταστροφή της βασιλείας Σον και μην κατηγορείς γι' αυτό κανέναν άλλο. Κι όμως τι Σου είχε προσφερθεί! Υπάρχουν τρεις δυνάμεις στον κόσμο που θα μπορούσαν να νικήσουν και να υποτάξουν για πάντα τη συνείδηση αυτών των αδύναμων στασιαστών, κι αυτό για τη δική τους την ευτυχία. Αυτές οι δυνάμεις είναι: το θαύμα, το μυστήριο και το κύρος: Εσύ απέρριψες και το 'να και τ' άλλο και το τρίτο, κι έδωσες μονάχος Σου το παράδειγμα για να κάνουν όλοι το ίδιο.
Μάθε πως δε Σε φοβάμαι. Μάθε πως και ‘γω ήμουνα στην έρημο, πως και ‘γω έζησα με ακρίδες κι αγριόριζες, πως και ‘γω ευλογούσα την ελευθερία που μ' αυτήν Εσύ ευλόγησες τους ανθρώπους, πως και ‘γω ετοιμαζόμουν

να γίνω ένας απ' τους εκλεκτούς Σου, να γίνω ένας απ' τους ισχυρούς και μεγάλους, διψώντας να «συμπληρώσω τον αριθμό». Μα συνήλθα και δε θέλησα να υπηρετήσω την αφροσύνη. Γύρισα και προσχώρησα στην ομάδα εκείνων που διορθώσανε το έργο Σου. Εγκατέλειψα τους περήφανους και επέστρεψα στους ταπεινούς για να τους κάνω ευτυχισμένους. Όλα όσα Σου λέω θα γίνουν και η βασιλεία μας θα οικοδομηθεί: Σου ξαναλέω πως αύριο κιόλας θα δεις αυτήν την υπάκουη αγέλη να τρέχει με το πρώτο μου νεύμα και να συδαυλίζει την πυρά όπου θα Σε κάψω, γιατί ήρθες να μας ενοχλήσεις. Γιατί, αν υπάρχει κανένας που αξίζει περισσότερο από κάθε άλλον την πυρά μας, αυτός είσαι Εσύ.

Αύριο θα Σε κάψω.

Dixi (Τελείωσα).

(Φ. Ντοστογιέφσκι), Αδελφοί Καραμαζώφ, κεφ. 5ο, απόσπασμα από το «Μεγάλο Ιεροεξεταστή»)

ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗ

1. Ποια σημεία αμφισβητήθηκαν σχετικά με τον Ιησού;
2. Πώς κρίνετε την άρνηση κάποιων ανθρώπων να δεχτούν την ιστορικότητα του Ιησού;
3. Είναι για σας και ως ποιο σημείο σκάνδαλο η ενανθρώπηση ή η σταύρωση του Ιησού;
4. Ποια τα αίτια των αμφισβητήσεων;
5. Σήμερα τι αμφισβητούν οι άνθρωποι σχετικά με το πρόσωπο του Χριστού;
6. Αναλύστε το κείμενο του Ντοστογιέφσκυ απαντώντας στα ερωτήματα: α) Πώς φαντάζεται τον Ιησού ο Μέγας Ιεροεξεταστής, β) σε ποια σημεία η εξουσία που εκπροσωπεί ο Μέγας Ιεροεξεταστής έρχεται να «διορθώσει» το έργο του Ιησού;