Ρητορικά Κείμενα (Β Λυκείου Ανθρωπιστικών Σπουδών) - Βιβλίο Μαθητή (Εμπλουτισμένο)
§§ 17-19 §§ 24-26 Επιστροφή στην αρχική σελίδα του μαθήματος

 

ΚείμενοΕικόνα

 

  

ΜΑΡΤΥΡΕΣ

 

  
     [20] Οὐ τοίνυν ἔγωγε οἶδα ὅ τι ὑμᾶς διαφερόντως δεῖ γιγνώσκειν περὶ αὐτοῦ ἢ οἱ οἰκεῖοι γιγνώσκουσι· τοιαῦτα γάρ ἐστιν, ὥστ᾽ εἰ καὶ μηδὲν αὐτῷ ἄλλο ἡμάρτητο, διὰ μόνα ταῦτα δίκαιον εἶναι ἀποδοκιμασθῆναι. οἷα μὲν οὖν ζῶσα ἡ μήτηρ αὐτοῦ κατηγόρει, παρήσω· ἐξ ὧν δὲ τελευτῶσα τὸν βίον διεπράξατο τεκμαιρομένοις ῥᾴδιόν ἐστιν ὑμῖν γνῶναι ὁποῖός τις ἦν περὶ αὐτήν. [21] ἐκείνη γὰρ τούτῳ μὲν ἠπίστησεν ἀποθανοῦσαν ἑαυτὴν ἐπιτρέψαι, Ἀντιφάνει δὲ οὐδὲν προσήκουσα πιστεύσασα ἔδωκεν εἰς τὴν ἑαυτῆς ταφὴν τρεῖς μνᾶς ἀργυρίου, παραλιποῦσα τοῦτον ὑὸν ὄντα ἑαυτῆς. ἆρα δῆλον ὅτι εὖ ᾔδει αὐτὸν οὐδὲ διὰ τὸ προσήκειν αὐτῇ τὰ δέοντα ἂν ποιήσαντα; [22] καίτοι εἰ μήτηρ, ἣ πέφυκε καὶ ἀδικουμένη ὑπὸ τῶν ἑαυτῆς παίδων μάλιστα ἀνέχεσθαι καὶ μίκρ᾽ ὠφελουμένη μεγάλα ἔχειν ἡγεῖσθαι διὰ τὸ εὐνοίᾳ μᾶλλον ἢ ἐλέγχῳ τὰ γιγνόμενα δοκιμάζειν, ἐνόμιζε τοῦτον κἂν ἀπὸ τεθνεώσης φέρειν ἑαυτῆς, τί χρὴ ὑμᾶς περὶ αὐτοῦ διανοηθῆναι; [23] ὅστις γὰρ περὶ τοὺς ἑαυτοῦ ἀναγκαίους τοιαῦτα ἁμαρτάνει ἁμαρτήματα, τί ἂν περί γε τοὺς ἀλλοτρίους ποιήσειεν; ὡς οὖν καὶ ταῦτ᾽ ἀληθῆ ἐστιν, ἀκούσατε αὐτοῦ τοῦ λαβόντος τὸ ἀργύριον καὶ θάψαντος αὐτήν.
Η απαράδεκτη συμπεριφορά του Φίλωνα προς τη μητέρα του
 
 

 

 

γλωσσικά σχόλιαΕικόνα

20 διαφερόντως γιγνώσκω τι έχω διαφορετική γνώμη
  ἡμάρτηταί τι έχει γίνει κάποιο λάθος, σφάλμα, αμάρτημα
  παρίημι παραλείπω
  ὅ τι... δεῖ γιγνώσκειν περὶ αὐτοῦ πλάγια ερωτηματική πρότ. αντικ. του ρ. οἶδα
  τοιαῦτα κατηγορούμενο στην εννοουμένη αναφορική πρότ. ἃ γιγνώσκουσιν οἱ οἰκεῖοι
  ζῶσα χρονική μτχ.
  τελευτῶσα χρονική μτχ.
  τεκμαιρομένοις τροπική μτχ. Η μετοχή παίρνει την πτώση της από τη δοτική προσωπική ὑμῖν στην οποία αναφέρεται
  περὶ αὐτήν εμπρόθ. προσδ. της αναφοράς
21 ἀπιστῶ τινι δεν εμπιστεύομαι, δεν πιστεύω κάποιον
  ἐπιτρέπω τινί τι αναθέτω, παραδίδω, εμπιστεύομαι σε κάποιον κάτι
  προσήκω τινί (επί προσώπων) είμαι συγγενής με κάποιον
  οἱ προσήκοντες οι συγγενείς, οι οικείοι
  ἀποθανοῦσαν χρονική μτχ.
  ἐπιτρέψαι απρμφ. του αποτελέσματος
  πιστεύσασα αιτιολογική μτχ.
  εἰς τὴν ταφήν εμπρόθ. προσδ. του σκοπού
  ἀργυρίου γενική της αξίας
  ὄντα εναντιωματική μτχ.
  ἂν ποιήσαντα δυνητική κατηγορηματική μτχ. εξαρτημένη από το γνωστικό ρ. εὖ ᾒδει
22 πέφυκα είμαι εκ φύσεως
  πέφυκε ἀνέχεσθαι ἐκ φύσεως ανέχεται
  μεγάλα ἔχω ωφελούμαι πολύ, έχω μεγάλες ωφέλειες
  δοκιμάζω εξετάζω, κρίνω
  φέρω αποκομίζω, κερδίζω, αποχτώ
  ἀδικουμένη η μτχ. χρονική αλλά και κατηγορηματική από το απρμφ. ἀνέχεσθαι
  ὠφελουμένη η μτχ. χρονική αλλά και εναντιωματική
  διὰ τὸ δοκιμάζειν εμπρόθ. προσδ. της αιτίας
  εὐνοίᾳ δοτική του τρόπου
  ἂν φέρειν δυνητικό απρμφ. αντικείμενο του ρ. ἐνόμιζε
23 ἀναγκαῖοι οι εξ αίματος συγγενείς

 

 

ερμηνευτικά σχόλιαΕικόνα

 

20 Οὐ τοίνυν ἔγωγε οἶδα ... οἱ οἰκεῖοι γιγνώσκουσι η γνώμη των οικείων έπαιζε πάντοτε καθοριστικό ρόλο για την τύχη του δοκιμαζομένου, διότι η συμπεριφορά του προς αυτούς εξεταζόταν κατά τη δοκιμασία και λαμβανόταν σοβαρά υπόψη από τους Βουλευτές. Ο Ξενοφών (Απομνημονεύματα II 2.13) αναφέρει σχετικά: «ἐάν τις γονέας μὴ θεραπεύῃ τούτῳ δίκην τε ἐπιτίθησι (ἡ πόλις) καὶ ἀποδοκιμάζουσα οὐκ ἐᾷ ἄρχειν τοῦτον». Λογικό λοιπόν κατά τον κατήγορο είναι η γνώμη των κριτών για τον Φίλωνα να ταυτιστεί με αυτήν των οικείων του.
  τοιαῦτα γάρ ἐστιν, ὥστ᾽... δίκαιον εἶναι ἀποδοκιμασθῆναι προσπάθεια του κατηγόρου να προϊδεάσει τους Βουλευτές για τη σοβαρότητα των αμαρτημάτων του Φίλωνα προς τους οικείους του.
  οἷα... παρήσω με το σχήμα της υποσιώπησης, γνώρισμα της ρητορικής τέχνης του Λυσία, ο ρήτορας δίνει την εντύπωση ότι πολλά θα μπορούσε να αναφέρει, αλλά χάριν συντομίας τα υποσιωπά αρκούμενος σε λίγα ενδεικτικά.
21 ἐκείνη γὰρ τούτῳ μὲν ἠπίστησεν... παραλιποῦσα τοῦτον ὑὸν ὄντα αὐτῆς η ανάθεση από τη μητέρα του Φίλωνα της ταφής της στον έμπιστό της Αντισθένη, με τον οποίο δεν είχε συγγενική σχέση, αποτελεί βαρύτατη προσβολή και ντροπή για τον υιό, δεδομένου ότι η ταφή των γονέων αποτελούσε πρωταρχικό καθήκον των παιδιών τους και βασικό στοιχείο της δοκιμασίας των αρχόντων. (Βλέπε Ξενοφώντα Απομνημονεύματα II 2.13 «καὶ ἐάν τις τῶν γονέων τελευτησάντων τοὺς τάφους μὴ κοσμῇ, καὶ τοῦτο ἐξετάζει ἡ πόλις ἐν ταῖς τῶν ἀρχόντων δοκιμασίαις»).
  τρεῖς μνᾶς ἀργυρίου επρόκειτο για μια φτωχική κηδεία. Η δαπάνη μιας συνήθους κηδείας ήταν πολύ μεγαλύτερη. Μια πλούσια κηδεία κόστιζε ένα τάλαντο.
Σημειωτέον ότι 1 τάλαντο = 60 μναι. 1 μνα = 100 δραχμές. 1 δραχμή = 6 οβολοί. Όλα αυτά τα νομίσματα ήταν αργυρά. Ο χρυσός και ο χαλκός ελάχιστα χρησιμοποιήθηκαν μέχρι της εποχής του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
22 καίτοι εἰ μήτηρ,
ἣ πέφυκε... τί χρὴ ὑμᾶς περὶ αὐτοῦ διανοηθῆναι		 ισχυρότατο το ψυχολογικό επιχείρημα του κατηγόρου. Η απαράδεκτη στάση του Φίλωνα ξεπέρασε τα όρια της ανεκτικότητας που η μητρική αγάπη υπαγορεύει, όταν αδικείται από τα παιδιά της.
  κἂν ἀπὸ τεθνεώσης φέρειν ἑαυτῆς όπως αναφέρει ο Αριστοτέλης (Ρητορική 1383b24) αποτελεί ντροπή το να ζητεί κάποιος να κερδίσει από αδυνάτους και από φτωχούς ή πεθαμένους, απ' όπου και η παροιμία «κοιτάζει να κερδίσει και από νεκρό».
23 ὅστις γὰρ περὶ τοὺς ἑαυτοῦ ἀναγκαίους τοιαῦτα ἁμαρτάνει ἁμαρτήματα τα αμαρτήματα των παιδιών προς τους γονείς ήσαν η χρήση σωματικής βίας, η μη παροχή τροφής και στέγης, όταν οι γονείς γερνούσαν και ήσαν ανήμποροι, και η μη απόδοση ταφικών τιμών. Ο περί κακώσεως γονέων νόμος που αποδίδεται στον Σόλωνα προέβλεπε για τα αμαρτήματα αυτά ως ποινή την ατιμία (στέρηση των πολιτικών δικαιωμάτων). Οι φιλάνθρωποι νόμοι των Αθηναίων υποχρέωναν τα παιδιά να τρέφουν τους γονείς και, όταν αυτοί πεθάνουν, να τους παρέχουν τα νομιζόμενα (Δημοσθένη, Κατά Τιμοκράτους 107).

 

 

ΑσκήσειςΕικόνα

  1. Γιατί στη δοκιμασία ενός εκλεγμένου άρχοντα δινόταν ιδιαίτερη σημασία στις υποχρεώσεις του προς τους γονείς του;
  2. Γιατί ο κατήγορος επιλέγει να αναφερθεί στο περιστατικό της ταφής;
  3. Τοιαῦτα ἁμαρτάνει ἁμαρτήματα: Να σχολιάσετε τη φράση από αισθητική και νοηματική άποψη.
  4. Να συμπληρωθούν τα κενά με λέξεις του κειμένου:
    α. Ἓν οἶδα ὅτι οὐδέν ................... β. Οὐκ ἐν τῷ πολλῷ τὸ ............. ἀλλ' ἐν τῷ ............... τὸ πολύ. γ. Ὁ ....................... δεδικαίωται τῆς ἁμαρτίας. δ. Φύσιν πονηρὰν μεταβαλεῖν οὐ ........................ ε. Οὐχ ἂν ..................παρὰ τοῦ μὴ ἔχοντος. στ. Ὁ ἔχων ὦτα ...............
  5. Ἀντιφάνει: Να χαρακτηρισθεί συντακτικά.
  6. τελευτῶσα, ἂν ποιήσαντα, τοῦ λαβόντος: Να αναλυθούν οι μετοχές.
  7. Να υπογραμμίσετε τη σωστή απάντηση αιτιολογώντας την: Η πρόταση ὡς οὖν καὶ ταῦτ' ἀληθῆ ἐστιν (παρ. 23) είναι:
    α. αναφορική, β. τελική, γ. ειδική, δ. χρονική, ε. συμπερασματική, στ. πλάγια ερωτηματική.
  8. υἱόν, Ἀντιφάνει, ἑαυτῆς, ἀληθῆ: Να κλιθούν.