Ρητορικά Κείμενα (Β Λυκείου Ανθρωπιστικών Σπουδών) - Βιβλίο Μαθητή (Εμπλουτισμένο)
§§ 8-9 §§ 13-14 Επιστροφή στην αρχική σελίδα του μαθήματος

 

ΚείμενοΕικόνα

 

  
[10] καίτοι γε ὅστις εὐτυχοῦντας ὁρῶν ἡμᾶς ἐτόλμα προδιδόναι, τί ποτε ὡς μὴ ἐβουλόμεθά γε πράττοντας ἐποίησεν ἄν; ὅσοι μὲν τοίνυν διὰ συμφορὰς ἰδίας οὐ μετέσχον τῶν τότε γενομένων τῇ πόλει κινδύνων, συγγνώμης τινὸς ἄξιοί εἰσι τυχεῖν· οὐδενὶ γὰρ οὐδὲν ἑκούσιον δυστύχημα γίγνεται· [11] ὅσοι δὲ γνώμῃ τοῦτο ἔπραξαν, οὐδεμιᾶς συγγνώμης ἄξιοί εἰσιν· οὐ γὰρ διὰ δυστυχίαν ἀλλὰ δι᾽ ἐπιβουλὴν ἐποίησαν αὐτό. καθέστηκε δέ τι ἔθος δίκαιον πᾶσιν ἀνθρώποις τῶν αὐτῶν ἀδικημάτων μάλιστα ὀργίζεσθαι τοῖς μάλιστα δυναμένοις μὴ ἀδικεῖν, τοῖς δὲ πένησιν ἢ ἀδυνάτοις τῷ σώματι συγγνώμην ἔχειν διὰ τὸ ἡγεῖσθαι ἄκοντας αὐτοὺς ἁμαρτάνειν. [12] οὗτος τοίνυν οὐδεμιᾶς συγγνώμης ἄξιός ἐστι τυχεῖν· οὔτε γὰρ τῷ σώματι ἀδύνατος ἦν ταλαιπωρεῖν, ὡς καὶ ὑμεῖς ὁρᾶτε, οὔτε τῇ οὐσίᾳ ἄπορος λῃτουργεῖν, ὡς ἐγὼ ἀποδείξω. ὅστις οὖν ὅσον δυνατὸς ἦν ὠφελεῖν, τοσοῦτον κακὸς ἦν, πῶς οὐκ ἂν εἰκότως ὑπὸ πάντων ὑμῶν μισοῖτο;
Ο Φίλων είναι ασυγχώρητος, διότι εσκεμμένα δε βοήθησε την πατρίδα
 

 

 

γλωσσικά σχόλιαΕικόνα

10 ὁρῶν χρονική μτχ.
  διὰ συμφοράς εμπρόθ. προσδ. αιτίας
  τυχεῖν απρμφ. αναφοράς στο ἄξιοι
11 γνώμῃ από πρόθεση, εσκεμμένα
  ἐπιβουλή κακή προαίρεση, κακός σκοπός
  καθίσταμαι επικρατώ
  ἔθος έθιμο, συνήθεια
  συγγνώμης γενική της αξίας από το ἄξιοι
  διὰ δυστυχίαν εμπρόθ. προσδ. της αιτίας
  δι' ἐπιβουλήν εμπρόθ. προσδ. του σκοπού
  ἀδικημάτων γενική της αιτίας από το ὀργίζεσθαι
  τοῖς πένησιν αντικείμενο στο συγγνώμην ἔχειν
  τῷ σώματι δοτική της αναφοράς στο ἀδυνάτοις
12 ταλαιπωρῶ (αμτβ.) ταλαιπωρούμαι, βασανίζομαι, δοκιμάζω λύπες
  οὐσία περιουσία
  λῃτουργέω, -ῶ εκτελώ με δικά μου χρήματα δαπανηρές δημόσιες υπηρεσίες, διαχειρίζομαι δημόσιο υπούργημα, υπηρετώ τον λαό
  ταλαιπωρεῖν απρμφ. του αποτελέσματος
  ὅσον δυνατὸς ἦν ὠφελεῖν αναφορική παραβολική πρόταση

 

 

ερμηνευτικά σχόλιαΕικόνα

 

10 ὅσοι... διὰ συμφορὰς ἰδίας οὐ μετέσχον... συγγνώμης τινὸς ἄξιοί εἰσι τυχεῖν η συμμετοχή στους κινδύνους της πόλεως αποτελεί για τον πολίτη καθήκον πρωταρχικό και απαράβατο. Γι' αυτό και η αποχή λόγω προσωπικών συμφορών μερικώς μόνο συγχωρείται.
11 ὅσοι δὲ γνώμῃ τοῦτο ἔπραξαν... δι᾽ ἐπιβουλὴν ἐποίησαν αὐτό η πρόθεση παίζει πάντοτε καθοριστικό λόγο για την αξιολόγηση της συμπεριφοράς του ατόμου. Όποιος πολίτης από πρόθεση δεν μετέχει στους κινδύνους της πόλεως είναι εχθρός της και για τον λόγο αυτό ασυγχώρητος.
  τοῖς δὲ πένησιν ἢ ἀδυνάτοις τῷ σώματι... ἄκοντας αὐτοὺς ἁμαρτάνειν έκφραση επιείκειας και φιλάνθρωπης διάθεσης των Αθηναίων και γενικότερα των Ελλήνων προς τους φτωχούς και αδυνάτους.
12 οὗτος τοίνυν οὐδεμιᾶς συγγνώμης ἄξιός ἐστι τυχεῖν η πρόταση αυτή αποτελεί το λογικό συμπέρασμα ενός παραγωγικού συλλογισμού (από τα γενικά συμπεραίνουμε για τα ειδικά) και προτάσσεται για έμφαση. Ο συλλογισμός έχει ως εξής:

Ὅσοι δὲ γνώμῃ τοῦτο ἔπραξαν (οὐ μετέσχον τῶν τότε γενομένων τῇ πόλει κινδύνων), ουδεμιᾶς συγγνώμης ἄξιοί εἰσιν (Μείζων προκειμένη).

(Φίλων) οὔτε τῷ σώματι ἀδύνατος ἦν ταλαιπωρεῖν, οὔτε τῇ οὐσίᾳ ἄπορος λῃτουργεῖν (Ελάσσων προκειμένη).

Οὗτος τοίνυν οὐδεμιᾶς συγγνώμης ἄξιός ἐστι τυχεῖν (Συμπέρασμα).
  πῶς οὐκ ἂν εἰκότως ὑπὸ πάντων ὑμῶν μισοῖτο; Ο κατήγορος εκφράζει τη βεβαιότητα ότι οι συνάδελφοί του Βουλευτές στο σύνολό τους λόγω του πατριωτισμού τους θα μισήσουν τον Φίλωνα για την εχθρική προς την πόλη στάση του, όπως αυτή περίτεχνα διατυπώνεται με την αναλογική αντίθεση: ὅστις οὖν ὅσον δυνατὸς ἦν ὠφελεῖν, τοσοῦτον κακὸς ἦν.

 

 

ΑσκήσειςΕικόνα

  1. Ο κατήγορος στην §10 αναφέρεται για πρώτη φορά σε προδοσία. Τι εννοεί; Γιατί κατά τη γνώμη του ο δοκιμαζόμενος είναι ασυγχώρητος;
  2. πῶς οὐκ ἂν εἰκότως ὑπὸ πάντων ὑμῶν μισοῖτο; Να τραπεί η παθητική σύνταξη σε ενεργητική.
  3. οὐ γὰρ διὰ δυστυχίαν ἀλλὰ δι᾽ ἐπιβουλὴν ἐποίησαν αὐτό: Να αντικαταστήσετε τους εμπρόθετους προσδιορισμούς με ισοδύναμες συντακτικά εκφράσεις.
  4. ὁρῶν, πράττοντας: Να αναλυθούν οι μετοχές.
  5. προδιδόναι, καθέστηκε: α) Να αντικατασταθούν χρονικά και β) να αντικατασταθούν εγκλιτικά στο β' ενικό και γ' πληθυντικό του Ενεστώτα.
  6. ἔθος τι: Να κλιθεί η συνεκφορά στις πλάγιες πτώσεις.

 

Αναπαράσταση κληρωτηρίου δικαστών
(Εκδοτ. Αθηνών)		 Κληρωτήριο