Ρητορικά Κείμενα (Β Λυκείου Ανθρωπιστικών Σπουδών) - Βιβλίο Μαθητή (Εμπλουτισμένο)
Κείμενο: §§ 1-4 §§ 8-9 Επιστροφή στην αρχική σελίδα του μαθήματος

 

ΠΡΟΘΕΣΗ 5-7

«Τὰ μέλλοντα ἐν ταῖς ἀποδείζεσι λέγεσθαι»
Διονυσίου Αλικαρνασσέως, Λυσίας, 17

 

  

ΚείμενοΕικόνα

 

  
     [5] Ἐγὼ γὰρ οὐκ ἄλλους τινάς φημι δίκαιον εἶναι βουλεύειν περὶ ἡμῶν, ἢ τοὺς πρὸς τῷ εἶναι πολίτας καὶ ἐπιθυμοῦντας τούτου. τούτοις μὲν γὰρ μεγάλα τὰ διαφέροντά ἐστιν εὖ τε πράττειν τὴν πόλιν τήνδε καὶ ἀνεπιτηδείως διὰ τὸ ἀναγκαῖον σφίσιν αὐτοῖς ἡγεῖσθαι εἶναι μετέχειν τὸ μέρος τῶν δεινῶν, ὥσπερ καὶ τῶν ἀγαθῶν μετέχουσι· [6] ὅσοι δὲ φύσει μὲν πολῖταί εἰσι, γνώμῃ δὲ χρῶνται ὡς πᾶσα γῆ πατρὶς αὐτοῖς ἐστιν ἐν ᾗ ἂν τὰ ἐπιτήδεια ἔχωσιν, οὗτοι δῆλοί εἰσιν ὅτι κἂν παρέντες τὸ τῆς πόλεως κοινὸν ἀγαθὸν ἐπὶ τὸ ἑαυτῶν ἴδιον κέρδος ἔλθοιεν διὰ τὸ μὴ τὴν πόλιν ἀλλὰ τὴν οὐσίαν πατρίδα ἑαυτοῖς ἡγεῖσθαι. [7] ἐγὼ τοίνυν ἀποφανῶ Φίλωνα τουτονὶ περὶ πλείονος ποιησάμενον τὴν ἰδίαν ἀσφάλειαν ἢ τὸν κοινὸν τῆς πόλεως κίνδυνον, καὶ ἡγησάμενον κρεῖττον εἶναι αὐτὸν ἀκινδύνως τὸν βίον διάγειν ἢ τὴν πόλιν σώζειν ὁμοίως τοῖς ἄλλοις πολίταις κινδυνεύοντα.
Οι ενσυνείδητοι και ασυνείδητοι πολίτες
 
 

 

 

γλωσσικά σχόλιαΕικόνα

5 γάρ (βεβαιωτικός) λοιπόν, βέβαια
  πρὸς τῷ εἶναι (εμπρόθ. προσδ. προσθήκης) εκτός του ότι είναι
  τὰ διαφέροντα το ενδιαφέρον (εδώ), οι διαφορές, τα συμφέροντα
  τούτοις μεγάλα τὰ διαφέροντά ἐστιν αυτοί δείχνουν μεγάλο ενδιαφέρον
  εὖ πράττω ευτυχώ
  ἀνεπιτηδείως πράττω δυστυχώ
  τούτοις δοτική προσωπική κτητική
  διὰ τὸ ἡγεῖσθαι εμπρόθ. προσδ. της αιτίας
  σφίσιν αὐτοῖς δοτική προσωπική ηθική
  τὸ μέρος αιτιατική του κατά τι ή της αναφοράς
  τῶν δεινῶν αντικείμενο ρήμ.
6 οἱ φύσει πολῖται οι γνήσιοι πολίτες
  παρίημι αφήνω κατά μέρος, παραμελώ, αδιαφορώ
  φύσει δοτική της αιτίας
  ὡς... ἐστιν ειδική πρόταση αντικείμενο στην περίφραση γνώμῃ χρῶνται
  αὐτοῖς δοτική προσωπική κτητική
  παρέντες χρονική μτχ.
7 ἀποφαίνομαι αποδεικνύω
  περὶ πλείονος ποιοῦμαι προτιμώ, θέτω σε ανώτερη μοίρα, ενδιαφέρομαι περισσότερο
  κρεῖττον συμφερότερο
  ποιησάμενον κατηγορηματική μτχ. από το ρ. ἀποφανῶ
  ἢ τὸν κοινὸν κίνδυνον β' όρος σύγκρισης από το περὶ πλείονος ποιησάμενον
  κινδυνεύοντα τροπική μτχ.

 

ερμηνευτικά σχόλιαΕικόνα

5 Ἐγὼ γὰρ... ἢ τοὺς πρὸς τῷ εἶναι πολίτας καὶ ἐπιθυμοῦντας τούτου ο ισχυρισμός του κατηγόρου έχει καθολικό χαρακτήρα και απο­τελεί διαχρονικό πολιτικό αξίωμα. Ο Βουλευτής δεν αρκεί να έχει μόνον τυπικά προσόντα, να είναι δηλ. γνήσιος ως προς την καταγωγή Αθηναίος πολίτης, αλλά και ουσιαστικά, να έχει δηλ. επίγνωση της ιδιότητας του πολίτη και των υποχρεώσεων προς την πατρίδα, που απορρέουν από την ιδιότητα αυτή και από το βουλευτικό του αξίωμα.
  τούτοις μέν... ὥσπερ καὶ τῶν ἀγαθῶν μετέχουσι πραγματικός πολίτης είναι αυτός που ταυτίζει το προσωπικό του συμφέρον με το συμφέρον της πόλεως, συμμετέχοντας όχι μόνον στην ευτυχία της αλλά και στη δυστυχία της.
6 ὅσοι δὲ φύσει μὲν πολῖταί εἰσι, γνώμῃ δὲ χρῶνται... ἑαυτοῖς ἡγεῖσθαι η παράγραφος αυτή αντιτίθεται ως προς το περιεχόμενο με την προηγούμενή της τούτοις μέν... μετέχουσι <...> ὅσοι δέ... ἡγεῖσθαι. Αξιοσημείωτη είναι η αντίθεση φύσει μέν... <...> γνώμῃ δὲ... με την οποία εκφράζεται η απαράδεκτη στάση όσων γνήσιων Αθηναίων πολιτών θέτουν το προσωπικό τους συμφέρον πάνω από το κοινό αγαθό της πόλεως θεωρώντας πατρίδα όχι την πόλη αλλά την περιουσία τους.
7 Ἐγὼ τοίνυν ἀποφανῶ Φίλωνα... κινδυνεύοντα ο κατήγορος θα αποδείξει ότι ο Φίλων δεν έχει συνείδηση πολίτη, επειδή προτίμησε αντίθετα προς τους άλλους πολίτες την προσωπική του ασφάλεια από τη σωτηρία της πατρίδας.

 

 

ΑσκήσειςΕικόνα

  1. Ποιες βασικές προϋποθέσεις πρέπει να πληροί ο πολίτης προκειμένου να ασκήσει το βουλευτικό αξίωμα;
  2. Ποια σύγχρονη νοοτροπία προβάλλεται με τη φράση πᾶσα γῆ πατρὶς αὐτοῖς ἐστιν και πώς δημιουργείται;
  3. Να συμπληρώσετε τον ακόλουθο παραγωγικό συλλογισμό, όπως αυτός προκύπτει από τη συλλογιστική του κατηγόρου στις §§5-7. (Βλέπε σχόλια §§12 και 27).
    α. Οι Βουλευτές πρέπει να έχουν συνείδηση πολίτη.
    β. Ο Φίλων θα αποδειχθεί ότι δεν έχει συνείδηση πολίτη.
    άρα...................................................................................
  4. Να συμπληρώσετε τα κενά με λέξεις του κειμένου.
           α. Ἀνδρῶν ἐπιφανῶν ................................ τάφος.
           β. Οἱ Ἀθηναῖοι βούλονται .............................. περὶ αὐτῶν τοὺς πρὸς τῷ εἶναι ......... καὶ .........................  τούτου.
           γ. Φίλων .............. ................. ............. τὴν .......... ἀσφάλειαν ἢ τὸν κοινόν ................ ................ ................     .
  5. Να μεταφέρετε στην αρχαία ελληνική τη φράση:
           Οι αγαθοί πολίτες νομίζουν ότι πρέπει να μετέχουν στις συμφορές της πόλεως.
           ......................................................................................................................................................
  6. Να χαρακτηρισθούν οι ονοματικές προτάσεις του κειμένου και να δηλωθεί η συντακτική των λειτουργία.
  7. μετέχειν, διάγειν, παρέντες: α) να γίνει χρονική αντικατάσταση και β) να γίνει εγκλιτική αντικατάσταση στο β' πρόσωπο ενικού-πληθυντικού του αορίστου β'.