(1) ... Είναι (ένα σπίτι) διώροφο, όπως τα περισσότερα στην παλιά Αθήνα, με τη διαφορά ότι ο κάτω όροφος είναι χαμηλότερος στο ύψος του και τις περισσότερες φορές χωμένος λίγο στο έδαφος. Γι’ αυτό και λέγεται κατώγι. Η εξωτερική όψη προς το δρόμο είναι ένας τοίχος κατάκλειστος ή έχει μερικά μικρά παράθυρα σιδερόφρακτα. Μόνο στο ανώγι υπάρχουν παράθυρα, κλεισμένα όμως κι αυτά, σε άλλα σπίτια με πλεκτά καφάσια και σε άλλα με σιδεριές. Η μπασιά του σπιτιού είναι στο πλάι ασκέπαστη, σαν συνέχεια της αυλής. Ο ψηλός τοίχος, που την ορίζει προς τη μεριά του δρόμου, σχηματίζει στη μέση του την εξώπορτα. Όταν όμως το οικόπεδο είναι πολύ στενό και το κτίριο πιάνει πέρα ως πέρα την πρόσοψη, η εξώπορτα ανοίγεται στο κατώγι [...]. Αυτή είναι η γενική έκφραση του λαϊκού σπιτιού της Τουρκοκρατίας: απλή, κλειστή και σιωπηλή [...]. Η αυλή με τα λουλούδια της, με τη σκάλα και την άλλη αρχιτεκτονική διάταξη γύρω της, με την κίνηση της καθημερινής ζωής που συγκεντρώνει, χαρίζει το φως και τη χαρά σ’ όλο το σπίτι...

Α. Κωνσταντινίδης,
Τα παλιά Αθηναϊκά Σπίτια, 1983, σ. 36

(2) ... Το πρώτο που ένιωθες, σε κείνο το καφενείο με τους καθρέφτες, ήταν πως μπήκες άξαφνα σε διαφορετική γειτονιά, [...] ίσως και σ’ άλλη εποχή. Μια ησυχία· ένα φως, ένα πρασινωπό ημίφως, ήρεμο, αιώνιο. Οι λίγοι του πελάτες κάθονταν ανάρια, σιωπηλοί κι αθόρυβοι, ακόμα κι οι δύο συνταξιούχοι που παίζανε τάβλι. Ένας σπουδαστής από το γειτονικό Άζχαρ*, έσκυβε πάνω σε μια περγαμηνή από προβιά· την ακουμπούσε στα γόνατα και ξεσήκωνε με καλλιγραφικό κελέμι ένα κατεβατό από χρυσόδετο βιβλίο. Ένας εφένδης με μυωπικά γυαλιά διανοούμενου, ξεκούκιζε κάποιο αόρατο κομπολόι με βλέμμα γυρισμένο στο μέσα του κόσμο. Τα τρίποδα σιδερένια τραπεζάκια, που κάποτε θα ήταν πράσινα, ισορροπούσαν στο πατημένο χώμα του δρομάκου με τις μαντεμένιες¹ αποχρώσεις. Γιατί, καρέκλες και τραπέζια ξεχείλιζαν από το μαγαζί και πιάνανε το σταυροδρόμι. Δεν περνούσαν άμαξες ή καροτσάκια. Ζητιάνοι, αλήτες, νεραϊδοπαρμένοι, συλλέκτες αποτσίγαρων και πλανόδιοι πουλητές, μόλις μπαίναν κάτω από τις τέντες που σκεπάζαν τη διασταύρωση, χαμηλώνανε τη φωνή και περπατούσαν αθόρυβα. Ο χρόνος εδώ κυλούσε αλλιώς, η ταραχή του κόσμου εκόπαζε, όλα παίρνανε τη δική τους αξία, την αναπαλλοτρίωτη²: ο στοχασμός, η νοσταλγία, η ρέμβη· το πράσινο τσάι που ήτανε βρασμένος δυόσμος, σερβιρισμένος μέσα σε ποτηράκια απ’ το πιο φθηνό γυαλί, αλλά και με τα πιο γλυκά χρώματα· ο κισσός που είχε βρει τρόπο να ρίξει ρίζες και να σκαρφαλώσει πάνω από τις πόρτες· [...] Κι όλα μαζί να τα τυλίγει σα μια ύλη, κάτι το φιλντισένιο, το φεγγαρίσιο.

Φυσικά, ήταν οι καθρέφτες. Πολλοί και μεγάλοι, από τους μεγαλύτερους που έγιναν ποτέ, κρεμασμένοι μόνιμα έξω και μέσα στο καφενείο, σκεπάζοντας τους λεπρούς τοίχους των χαμόσπιτων, μέσα στο δρόμο. Καθρέφτες με νερά καθάρια κι αστραφτερά σαν όνειρο, με χρυσωμένες, σκαλιστές κορνίζες όλων των ρυθμών, φερμένοι από τη Βενετιά, τα Γιάννενα, τη Λόντρα, το Παρίσι, τη Βιέννη· [...]

Κι ήταν κι άλλοι με χαλασμένα νερά, ή με κορνίζες ξεφτισμένες, κι αυτοί, θα ’λεγες, πως σε μαγνητίζανε περισσότερο, γιατί από τις τρύπες και τις χαρακιές τους έβλεπες πίσω από το σήμερα και το χτες, πίσω από το χρόνο, τη λάσπη που σουβάντιζε τους τοίχους, τη ματαιότητα...

Στρ. Τσίρκας, Ακυβέρνητες πολιτείες, Αριάγνη, εκδ. Κέδρος, σ. 169

• Τα Σαββατοκύριακα είναι δύσκολη η ..................
• Η αλλαγή σειράς των γραμμάτων σε μια λέξη λέγεται .....................
• Έγινε ............... 20 αξιωματικών των όπλων στην αεροπορία.
• Η εκούσια απομάκρυνση ενός ατόμου από τον τόπο διαμονής του ονομάζεται ..............., ενώ η ακούσια ..................
• Η μετακίνηση ενός υπαλλήλου σε μια άλλη οργανική θέση λέγεται ........ .
• Αντίθετα η προσωρινή μετακίνηση υπαλλήλου σε μια οργανική θέση λέγεται .................
• Προσοχή στη ..................... του αντικειμένου! Είναι εύθραυστο.
• Σε εμπόλεμη κατάσταση παρατηρείται συχνά βίαιη ........... πληθυσμών.

Α

κατεδαφίζω
.................................

έρεισμα
..................................

κλιμακοστάσιο

εξώστης
..................................

ικρίωμα

υποσκελίζω

παρεισφρέω / διεισδύω

Β

......................................
ζυγώνω

.......................................
πάτωμα

.......................................

.......................................

κρεμώ

.......................................

.......................................

.......................................

αναπαλαιώνω / αναπαλαίωση, ανακαινίζω / ανακαίνιση, αναπολώ / αναπόληση, φθείρομαι / φθορά, επισκευάζω / επισκευή, καταρρέω / κατάρρευση, ανοικοδομώ / ανοικοδόμηση, ανεγείρω / ανέγερση, συντηρώ / συντήρηση, διαβρώνομαι / διάβρωση, εκποιώ / εκποίηση.

φθοροποιός επίδραση, παρωχημένη εποχή, περίοπτη θέση, όψιμο ενδιαφέρον, επικλινής θέση, ανεγείρω οικοδομή, ερμητικά κλειστός, αναδρομή στο παρελθόν, εκμοντερνισμός

http://www.sch.gr Πανελλήνιο Σχολικό δίκτυο

http://www.filologia.gr ή http://odysseia.cti.gr

(Ελληνικά σχολεία στην Κοινωνία της Πληροφορίας).

Η παραλία της Θεσσαλονίκης, η παλιά και η σημερινή πόλη.

Μόλυβος στην Λέσβο, το 1950, και όπως είναι στην εποχή μας (δεξιά εικόνα)

Στην αριστερή εικόνα η Οία στην Σαντορίνη, στο παρελθόν, και στην δεξιά όπως είναι στις μέρες μας.

Εξαφανίστηκε την περασμένη Δευτέρα, 18-9-1986, η Δ. Α., 69 χρόνων. Η Δ. Α. έχει γκρίζα κοντά μαλλιά, καστανά μάτια, είναι αδύνατη και έχει μέτριο ανάστημα. Πάνω από το δεξί φρύδι έχει μια κρεατοελιά. Την ημέρα που εξαφανίστηκε φορούσε μπλε φούστα, γκρι μπλούζα και καμηλό παλτό. Η Δ. Α. έχασε πρόσφατα το σύζυγό της και παρουσιάζει συμπτώματα μελαγχολίας. Το πρωί της περασμένης Δευτέρας ξεκίνησε να επισκεφτεί τη φίλη της Ι. Κ. την οποία όμως δε συνάντησε τελικά. Από τότε αγνοείται η τύχη της. Παρακαλείται όποιος είδε τη Δ. Α. ή γνωρίζει κάτι σχετικό με την υπόθεση να τηλεφωνήσει στο...

(Ανακοίνωση από το ραδιόφωνο)

Από τα κεφάλια αυτά ξεχωρίζουν δύο, τα οποία μπορούν, νομίζω, να ταυτιστούν με γνωστά ιστορικά πρόσωπα. Το πρώτο έχει ύψος 0.034 μ. και εικονίζει ένα πολύ νέο άτομο, που δεν έχει ξεπεράσει την εφηβική του ηλικία. Είναι χαρακτηριστικός ο υψηλός λαιμός που γέρνει ελαφρά προς τα αριστερά του, ενώ το κεφάλι στρέφει προς την αντίθετη κατεύθυνση· το ίδιο χαρακτηριστική είναι και η απόδοση των ματιών που υψώνουν το βλέμμα τους προς τα πάνω με δύναμη, γεμάτη όμως μιαν αδιόρατη τρυφερότητα. Η απόδοση της σάρκας του προσώπου γίνεται με πολλή δεξιοσύνη και κατορθώνει να πλάσει το νεανικό μάγουλο με την απαλή και μαζί στέρεα σύσταση. Η μύτη είναι λεπτή, αλλά ελαφρότατα γαμψή. Πιστεύω πως θα μπορούσαμε να αναγνωρίσουμε χωρίς δυσκολία στο μικρό αυτό κεφαλάκι τη μορφή του Αλεξάνδρου, έχοντας στον νου μας και μόνο τη γνωστή περιγραφή του Πλουτάρχου: «τήν τ’ ἀνάτασιν τοῦ αὐχένος εἰς εὐώνυμον ἡσυχῇ κεκλιμένου καί τήν ὑγρότητα τῶν ὀμμάτων» ( λεξ. 4 1-666ὲ) [...] «οἱ δ’ ἂλλοι τήν ἀποστροφήν μιμεῖσθαι θέλοντες οὐ διεφύλαττον αὐτοῦ τό ἀρρενωπόν καί λεοντῶδες» (Πλουτάρχου Ηθικά, 335 Β).

Μαν. Ανδρόνικος, Βεργίνα, Οι βασιλικοί τάφοι,
Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα, 1984, σ. 124, 128

Σχεδιαστική απόδοση της κεφαλής του Αλεξάνδρου (πλάγια και εμπρόσθια όψη) με συμπλήρωση της κόμης.

Η προσθήκη των μαλλιών κάνει ευκολότερη και πειστικότερη τη σύγκριση της κεφαλής της Βεργίνας με άλλα γνωστά πορτραίτα του Αλεξάνδρου.

«Πολύ νέος δεν ήταν, μα στιλπνός. Μ’ αυτή τη στίλβη τον φέρνω στη θύμησή μου. Έστιλβαν τα κατάμαυρα μαλλιά του, η κάτασπρη χωρίστρα του, τα μάτια του πίσω από τα ματογυάλια, το μελαχρινό πετσί του, τα στολίδια του, τα ρούχα του όλα. Η ομιλία του πολύ αλλιώτικη απ’ τη δική μας εδώ, μου φάνηκε λιγάκι επιτηδευμένη. Δε μιλούσε ελεύθερα. Στεκόταν, θα ’λεγες, να βρίσκει ή να διαλέγει τις λέξεις. Σύνολο ωστόσο πολύ ιδιόρρυθμο, πολύ συμπαθητικό και πολύ επιβλητικό. Τέτοιος ήταν εκείνο τον καιρό ο Καβάφης».

«Σε προσεκτικότερο κοίταγμα, μοιάζει με βυζαντινή μορφή. Είναι μελαχρινός, με μια γυαλάδα λιπαρή στο πεσμένο του δέρμα και με πυκνά μαύρα μαλλιά, εξαιρετικώς μαύρα για την ηλικία του. Τα γυαλιά που φορά σε μια μύτη γρυπή τού προφυλάγουν ένα βλέμμα αδικαιολόγητα φοβισμένο, αλλά και χαρακτηριστικά χαμηλωμένο, ένα βλέμμα που αποφεύγει αινιγματικά τις ματιές των άλλων, ενώ, ταυτόχρονα, κοιτάζει με περιέργεια τους γύρω του. Τα μάτια του είναι μεγάλα και τα φρύδια του πυκνά και μαύρα. Στα μάτια του βρίσκεται ολόκληρος. Μέσα απ’ αυτά μαντεύει κανείς όλο τον άνθρωπο, όλο το βίο, την πείρα του όλη. Αποφεύγουν ν’ αντικρίσουν τον απέναντί τους. Κι όμως με τα λαθραία τους κοιτάγματα, μ’ εκείνες τις μισοματιές τους, ζυγίζουν, υπολογίζουν και εννοούν.

Το σώμα του, μέτριου αναστήματος, ξερακιανό και κάποτε σαν κουρασμένο. Στο όλο του διακρίνει κανείς έναν ακοίμητο υπολογισμό, που του παραμορφώνει σταθερά κάθε του χειρονομία, κάθε του κίνηση, και που τον απομακρύνει από τη φυσικότητα, δημιουργώντας του έτσι μια τεχνητή, θα έλεγα, φυσικότητα. Γενικά, στους τρόπους του έχει κάτι το προσποιημένο, ένα δικό του τρόπο να φέρεται, να περπατά, να χαιρετά, να δίνει το χέρι, κάτι τέλος από τη γοητεία του ηθοποιού, που επιδιώκει μιλώντας ν’ αποσπάσει την προσοχή, να προκαλέσει το θαυμασμό».

Είναι αδύνατος, χλωμός, με μαλλιά γκρίζα και πυκνά, πολύ πυκνά. Μα εκείνο που σου κρατά την προσοχή σου όλη, είναι τα μάτια του τα δύο παμμέγιστα, παράξενα αινιγματικά του μάτια. Δύο τέτοια μάτια κανείς μας ποτέ δε θα τα ιδεί σ’ άλλον άνθρωπο, απλούστατα γιατί δεν είναι μάτια σημερινού ανθρώπου. Είναι μάτια που έρχονται από πολύ μακριά, από τα βάθη των αιώνων και κρατούνε μέσα τους το μυστικό μιας άλλης ζωής, άγνωστης σ’ εμάς. Η φωνή του, όσο την άκουγα, μου φαινόταν κι αυτή σαν να ερχόταν από μακριά και ο ίδιος, καθώς είχε τώρα αποτραβηχτεί σε μια σκοτεινή γωνιά και μιλούσε για τέχνη – σε μας ή στον εαυτό του; - έμοιαζε πλάσμα εξωτικό, που ζούσε σ’ άλλη από μας ατμόσφαιρα, που έπρεπε να τ’ ακούς και να το βλέπεις από μακριά και να μην παραξενευτείς καθόλου, αν άξαφνα το δεις να χαθεί ολότελα από μπροστά σου και να σωπάσει...».

«... Μέτριος το ανάστημα, απροσδιόριστος την ηλικία, αδύνατος, με τραβηγμένα τα χαρακτηριστικά, αλλά με ζωηρότατα και μεγαλότατα μάτια πίσω από τα ματογυάλια, τ’ αεικίνητα οσάκις δε βοηθούν το βλέμμα να καρφωθεί ως περόνη ατσάλινη. Όταν ομιλεί, ο κορμός πηγαινοέρχεται εις μεγάλα σκαμπανεβάσματα, ενώ τα χέρια, ως αυτόματα, πότε σηκώνονται μαζί, πότε το ένα την ώρα που κατεβαίνει το άλλο και πάντοτε διά να τονίσουν το φθεγγόμενον δόγμα. Οπότε ο Καβάφης δεν ομιλεί, δογματίζει. Ακόμη και όταν υποχρεωτικότατος συνιστά εις τον ξένο του: Τσίμπα μιαν εληάν...»

Αποσπάσματα, από την εισαγωγή του Γιώργου Ιωάννου
στο βιβλίο της Ασπασίας Παπαδοπεράκη, Η μορφή του Κ. Π. Καβάφη,
Αθήνα 1987, εκδ. Μακέδος

Μπόι δυο πήχες,
κόψη κακή,
γένια με τρίχες
εδώ κι εκεί.

Κούτελο θείο,
λίγο πλατύ,
τρανό σημείο
του ποιητή.

Δύο μαύρα μάτια
χωρίς κακία
γεμάτα λαύρα
μα και βλακεία.

Μακρύ ρουθούνι,
πολύ σχιστό
κι ένα πηγούνι
σαν το Χριστό.

Πηγάδι στόμα,
μαλλιά χυτά,
γεμίζεις στρώμα,
μόνο μ’ αυτά.

Μούρη αγρία
και ζαρωμένη,
χλωμή και κρύα
σαν πεθαμένη.

Κανένα χρώμα
δεν της ταιριάζει
και τώρα ακόμα
βαφές αλλάζει.

Δόντια φαφούτη
όλο σχισμάδες,
ύφος τσιφούτη
για μαστραπάδες.

... Ήταν ένα κορίτσι λιγνό, μέτριο σ’ ανάστημα, με πλούσια μαλλιά ξανθοκόκκινα, φτενή μυτούλα, που στράβωνε κωμικά κατά το ένα μάγουλο. Το πρόσωπό της ήτανε γεμάτο φακίδες, τα στρογγυλά ματάκια της παιχνίδιαζαν έξυπνα και χαρούμενα. Δεν ήταν όμορφη, καθόλου. Όμως είχε μια κάποια γλύκα αισιόδοξη, που την έκανε με το πρώτο συμπαθητική. Μεγαλύτερη από το Ντόντο ένα χρόνο – είχε σφαλιστά τα δεκαεφτά της – δεν έμοιαζε ακόμα κοπέλα δεμένη. Κάτι το αδιόρατα καχεκτικό είχε στην ασυνήθιστη αδυναμία του κορμιού της, την κρυμμένη επιτήδεια από μια κομψότητα στο ντύσιμο σοφή, μιαν αφέλεια πολιτισμένη...

Έδωσε το στενό ανάλαφρο χεράκι της στο Γλαύκο, που ήτανε θερμό στην αφή κι είχε ξερό δέρμα. Το πρόσωπό της, σ’ αντίθεση με το περιποιημένο ντύσιμό της, το είχε αδέξια πουδράρει. Η στραβή μυτούλα έμοιαζε σαν αλευρωμένη, κι αυτό την έκανε κωμική.

Α. Τερζάκης, Ταξίδι με τον Έσπερο

σχήμα προσώπου: ωοειδές, τριγωνικό, στρογγυλό, οστεώδες

μάτια: αμυγδαλωτά, σχιστά, βαθουλωτά, γουρλωτά, γλαρά, τσακίρικα

βλέμμα: βλοσυρό, άγριο, απλανές, θολό, αμήχανο, ανήσυχο, εκφραστικό

μύτη: κυρτή, πλακουτσωτή, κλασική, σουβλερή, στραβή

χείλη: λεπτά, σαρκώδη, γραμμένα, σφικτά, ζαχαρένια, υγρά

δόντια: αστραφτερά, μαργαριταρένια, αραιά, γερά

χαμόγελο: αβίαστο, βεβιασμένο, ψεύτικο, ελαφρό, ειρωνικό, αδιόρατο, γοητευτικό, σαρκαστικό, σατανικό· χαμογελαστός, αγέλαστος, σκυθρωπός

πιγούνι: αγένειο, άτριχο, γενάτο, μεγάλο, μικρό, μυτερό, σουβλερό, στρογγυλό

αυτιά: πεταχτά, πλακωτά, τσιτωμένα, μυτερά

μαλλιά: ίσια, σγουρά, λυτά, χυτά, κυματιστά, στρωτά, μεταξένια, πυκνά, φουσκωτά, μπούκλες, κοτσίδα.

χέρια: δυνατά, επιδέξια, κοκαλιάρικα, περιποιημένα, ροζιάρικα, τεράστια, τριχωτά

πόδια: μακριά, κοντά, χοντρά, λεπτά, καλαμένια, στραβά, τεράστια

σώμα: αθλητικό, γερό, ευκίνητο, καλοδεμένο, σκληραγωγημένο, λιπόσαρκο, μυώδες, στητό, ατροφικό, ασουλούπωτο, ασθενικό, ντελικάτο, πλαδαρό· μεγαλόσωμος, μικρόσωμος, κοντοπίθαρος, λιλιπούτειος, βεργολυγερός, νευρώδης, ευκίνητος, στητός· (κορμί) λαμπάδα, κυπαρίσσι, άγαλμα· σιλουέτα, φιγούρα, σκαρί, μπόι, σωματική διάπλαση

βάδισμα: ταχύ, γοργό, ζωηρό, αργό, λικνιστό, αποφασιστικό, ελαφρό, περήφανο, σταθερό, χαριτωμένο

ντύσιμο – εμφάνιση: απλό, απέριττο, κομψό, πολυτελές, επίσημο, ανεπίσημο· ντυμένος στην τρίχα, του κουτιού, κακοντυμένος,ατημέλητος, ρακένδυτος· κομψός, άκομψος, χαριτωμένος· (εμφάνιση) θεία, αιθέρια, εκλεπτυσμένη,αποκρουστική· Άδωνις, Κουασιμόδος, καρικατούρα, σκιάχτρο.

- Μολονότι ήταν μυώδης, δε θα μπορούσε να χαρακτηριστεί παχύς και βαρύς· ήταν ευσταλής και κομψός.

- Μικρός το δέμας, αλλά μεγάλος στην ψυχή.

- Μόλις πήγαν στο στρατό, στερήθηκαν τα πλούσια μαλλιά τους. Τους είδαμε όλους εν χρω κεκαρμένους.

- Ήταν εκπάγλου καλλονής. Η φήμη για την ομορφιά της είχε απλωθεί παντού.

- Παρόλο που η πρόσκληση όριζε ότι ήταν υποχρεωτική η επίσημη περιβολή, αυτός ήρθε με ένδυμα περιπάτου.

- Σύμφωνα με τους κανονισμούς του σχολείου, η αμφίεσή σας πρέπει να είναι ευπρεπής.

- Το κεφάλι του αγάλματος στεφάνωναν επιμελημένοι βόστρυχοι.

Στο μέσο ακριβώς όλης της παράστασης, το κέντρο προς το οποίο φέρνουν όλες οι κινήσεις και οργανώνεται όλη η σύνθεση, το σημείο με το οποίο τονίζεται και με τη μεγάλη καμάρα της οροφής, βρίσκονται οι κορυφές της φιλοσοφίας, ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης, πλαισιωμένοι από κατανυκτικούς οπαδούς των. Αριστερά ο Πλάτων, μια θαυμάσια γεροντική φυσιογνωμία, με το δάκτυλο να δείχνει τον ουρανό, την κατοικία των ιδεών, φαίνεται να συζητεί έντονα με τον Αριστοτέλη, που είναι δεξιά του σε ώριμη ανδρική ηλικία και που με το χέρι του αναφέρεται στον κόσμο των φαινομένων, και ζητά να τον ξαναφέρει στη γη. Με τον Τίμαιο, το βιβλίο που κρατά στο αριστερό του χέρι και κάτω από το βραχίονα, ο Πλάτων φαίνεται να υποδεικνύει πάλι τον ουρανό, ενώ με τα Ηθικά, το βιβλίο που έχει ο Αριστοτέλης, επιμένει στην ανάγκη του συγκεκριμένου. Η εικόνα μάς δίνει θαυμάσια την ουσία της διαφοράς των δύο συστημάτων. Ο καλλιτέχνης με ένα πραγματικά ανυπέρβλητο τρόπο μορφοποιεί το περιεχόμενο της κοσμοθεωρητικής σύγκρουσης ... Τα πρόσωπα που παρακολουθούν τη συζήτηση από τις δυο πλευρές παρουσιάζονται κυριολεκτικά απορροφημένα απ’ αυτή, δίνουν την εντύπωση ότι έχουν χάσει τον εαυτό τους, σ’ αυτή τη γιγαντομαχία στην οποία παρευρίσκονται...

Απόσπασμα από την περιγραφή της τοιχογραφίας του Ραφαήλ, Η Σχολή των Αθηνών. (1511)
Χρύσανθος Χρήστου, Η ιταλική ζωγραφική κατά τον 16ο αιώνα,
τ. Α΄ Εκδόσεις Νέας Πορείας, Θεσσαλονίκη, 1971

4. Ειδικά θέματα

Εκτός από την εξωτερική περιγραφή ενός αντικειμένου, μπορεί επίσης να περιγραφεί και η λειτουργία του, καθώς και η διαδικασία για την κατασκευή ή τη χρήση του.

α) Περιγραφή της λειτουργίας ενός αντικειμένου

Να διαβάσετε το παρακάτω κείμενο και να δώσετε έναν πλαγιότιτλο σε κάθε παράγραφο, για να παρατηρήσετε την οργάνωση της περιγραφής.

Η ανατομία της φωτογραφικής μηχανής

Όλες οι φωτογραφικές μηχανές είναι βασικά όμοιες: αποτελούνται από ένα απλό κουτί με ένα φιλμ στη μια του πλευρά και μια τρύπα στην αντίθετη. Η τρύπα χρησιμεύει για να περνά το φως που θα πέσει πάνω στη χημικά φωτοευαίσθητη επιφάνεια του φιλμ, που θα σχηματίσει έτσι το είδωλο. Όλες οι μηχανές, από την πρωτόγονη ως την πιο πολύπλοκη, λειτουργούν με τον ίδιο τρόπο: αφήνουν το φως να αποτυπώσει το είδωλο στο φιλμ. Διαφέρουν μόνο στο πόσο εύκολη και επιτυχημένη θα είναι η φωτογράφηση.

Για μια σωστή λειτουργία χρειάζονται ορισμένα μέσα, που απεικονίζονται στο σχέδιο μιας φωτογραφικής μηχανής. Βασικά, υπάρχει ένα σύστημα για τη σκόπευση, ένας οπτικός μηχανισμός, που επιτρέπει στο φως να μπαίνει στο θάλαμο, δηλαδή το διάφραγμα που ρυθμίζεται για να ελέγχει την ποσότητα του φωτός που περνά· ένας φακός που συγκεντρώνει το φως και προβάλλει το είδωλο πάνω στο φιλμ· ένα κινητό προπέτασμα, το κλείστρο, που αποκλείει εντελώς την είσοδο του φωτός στη μηχανή ως τη στιγμή της φωτογράφισης. Όταν πιέσουμε το κουμπί, τότε το κλείστρο ανοίγει για μια στιγμή μόνο, για να επιτρέψει να περάσει τόσο φως, όσο είναι αρκετό για να σχηματίσει ικανοποιητικό είδωλο στο φιλμ. Η μηχανή έχει ακόμα ένα σύστημα για την κίνηση του φιλμ, ώστε έπειτα από κάθε λήψη να υπάρχει ένα νέο τμήμα του απέναντι από το φακό, καθώς και ένα μηχανισμό για την εστίαση, ο οποίος κινεί το φακό μπροστά ή πίσω, ως τη στιγμή που το είδωλο θα είναι εντελώς καθαρό.

Όλες οι μηχανές, εκτός από τις πιο φτηνές, είναι εφοδιασμένες με τα συστήματα που αναφέραμε. Υπάρχει μεγάλη ποικιλία από μηχανές. Κι αυτό γιατί η καθεμιά τους ανταποκρίνεται σε ειδικές απαιτήσεις. Έτσι η ογκώδης μηχανή – στούντιο είναι μοναδική για αρχιτεκτονικά σχέδια, μια μικρότερη είναι ιδανική για απλές φωτογραφίες ανθρώπων σ’ ένα δρόμο με μεγάλη κίνηση.

Εκατοντάδες είναι τα είδη των μηχανών, βασικά όμως κατατάσσονται σε τέσσερις κατηγορίες, ανάλογα με το σύστημα που έχουν για τη σκόπευση. Οι μηχανές με σκόπευτρο και οι μικρές μονοοπτικές ρεφλέξ μηχανές φωτογραφίζουν από το ύψος του ματιού και σκοπεύουν το θέμα σαν να ήταν η προέκτασή του. Όταν φωτογραφίζουμε με διοπτικές ρεφλέξ μηχανές, κοιτάζουμε το θέμα μέσα στο θαμπόγυαλο. Οι μηχανές – στούντιο έχουν τη μεγαλύτερη ακρίβεια στο σύστημα για τη σκόπευση και για τη σύνθεση της φωτογραφίας...

Η φωτογραφία και η τεχνική της (Άρθρο στο περιοδικό «Life»)

Το ταχύμετρο

Το ταχύμετρο (ή κοντέρ) είναι όργανο που μετράει την ταχύτητα των αυτοκινήτων. Αποτελείται από ένα δίσκο αλουμινίου, πάνω στον οποίο είναι στερεωμένος ο δείκτης ταχυτήτων, και από ένα μαγνήτη που παίρνει κίνηση από τον άξονα των τροχών του αυτοκινήτου. Καθώς περιστρέφεται ο μαγνήτης, δημιουργούνται επαγωγικά ρεύματα στο δίσκο, τα οποία αναγκάζουν το δίσκο να στραφεί. Όσο πιο γρήγορα περιστρέφεται ο μαγνήτης, τόσο ισχυρότερα ρεύματα αναπτύσσονται και τόσο περισσότερο στρέφεται ο δίσκος. Ένα ελατήριο κατάλληλα στερεωμένο, συγκρατεί το δίσκο και τον επαναφέρει στην αρχική του θέση. Με τον τρόπο αυτό μετράει την ταχύτητα των αυτοκινήτων...

Φυσική Γ΄ Γυμνασίου, εκδ. ΟΕΔΒ 1984 σελ. 143-144

1) Κόψτε αρκετά τετράγωνα κομμάτια γάζας, επιφάνειας 3 τετραγωνικών εκατοστών.

2) Καλύψτε εντελώς το πρόσωπο / πρότυπο για την εκτύπωση της μάσκας μάσκας με άφθονη βαζελίνη· μην την τρίβετε, αλλά αφήστε τη στην επιφάνεια του δέρματος. Βάλτε ένα παχύ στρώμα πάνω στα φρύδια, αλλά αφήστε ανέπαφα τα μάτια, τα ρουθούνια και το στόμα.

3) Βυθίστε ένα κομμάτι γάζας στο νερό για μερικά δευτερόλεπτα μόνο· θα μαλακώσει.

4) Απλώστε τα κομμάτια της γάζας, αρχίζοντας από το πάνω μέρος του μετώπου.

5) Συνεχίστε να καλύπτετε το πρόσωπο, προχωρώντας προς τα κάτω, αφήνοντας με μεγάλη προσοχή ανέπαφα τα μάτια, τα τα ρουθούνια και τα χείλη.

6) Ύστερα από 10-15 λεπτά η μάσκα θα έχει σχηματιστεί. Με μερικές μικρές κινήσεις του προσώπου θα αρχίσει να ξεχωρίζει από το δέρμα. Τραβήξτε την απαλά από τις άκρες και θα βγει μονοκόμματη.

1) Καλύψτε τη γύψινη μάσκα με βαζελίνη.

2) Σε μια μικρή λεκάνη κάνετε ένα μίγμα: 1:1 από νερό και ATLACOLL.

3) Kόψτε μικρά τετράγωνα κομμάτια από εφημερίδα (2 εκ. Χ 3 εκ.), βυθίστε τα στο μείγμα της κόλλας, και απλώστε τα πάνω στη γύψινη μάσκα. Καλύψτε την τουλάχιστον με 3 στρώματα από χαρτιά.

4) Ύστερα από 12-16 λεπτά σε θερμή ατμόσφαιρα, η χάρτινη μάσκα θα είναι σκληρή, ξερή και θα ξεχωρίζει από τη γύψινη.