Ι. ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ
1. Η απεραντοσύνη της
Διαβάστε τα κείμενα α και β.
| |
Γλώσσα είναι ολόκληρος ο λαός. |
|
α.
Γλώσσα είμαι εγώ.
Γλώσσα είσαι εσύ.
Γλώσσα είναι ο κόσμος.
Γλώσσα είναι ό,τι κάνει ο κόσμος.
Γλώσσα είναι η αγάπη και ο πόνος.
Γλώσσα είναι το ντύσιμο, η έκφραση του προσώπου,οι χειρονομίες,
η ανταπόκριση.
Γλώσσα είναι να φαντάζεσαι, να σχεδιάζεις, να δημιουργείς,
να καταστρέφεις.
Γλώσσα είναι ο έλεγχος και η πειθώ.
Γλώσσα είναι η επικοινωνία.
Γλώσσα είναι το γέλιο.
Γλώσσα είναι το μεγάλωμα.
Γλώσσα είμαι εγώ.
Goldenberg, S., P. Griffiths, J. Lee. Μ. Sandra,
The English Programme Language, Great Britain, 1979
|
| |
β.
«Γλώσσα δεν είναι, καθώς φαντάζονται κάποιοι, αράδιασμα από λέξεις, τύπους και κανόνες, όπως αναγράφονται σε λεξικά και γραμματικές... παρά η έκφραση του εσωτερικού μας κόσμου, κύμα ζωής, άνοιγμα και επαφή ψυχών, ανταλλαγή αισθημάτων και σκέψεων μέσα σε συνομιλία, ερώτηση και απόκριση, άρνηση και κατάφαση, προσταγή, απαγόρευση και παράκληση, μικροεπεισόδια, πεζότητες και ταπεινότητες της καθημερινής ζωής και έξαρση και κατάνυξη, τραγούδι και κλάμα, χαρά και καημός, τρικυμία και γαλήνη, αγάπη και πάθος, αγωνία και κατάρα, επιστήμη και ζωή, σκέψη, ενατένιση της μοίρας και φιλοσοφία - όλα αυτά. Είναι γλώσσα ατομική και εθνική. Γλώσσα είναι ολόκληρος ο λαός, λέει ένα φλαμανδικό ρητό».
Μ. Τριανταφυλλίδης
|
Προσπαθήστε να ανιχνεύσετε στο κείμενο β φράσεις παρόμοιες με εκείνες του κειμένου α. Δημιουργήστε και άλλες δικές σας. Αν, μάλιστα, σχεδιάζετε να εκδώσετε ένα περιοδικό της τάξης σας, συγκεντρώστε τέτοιες φράσεις, από τα κείμενα και από αυτές που δημιουργήσατε, για να τις χρησιμοποιήσετε ως μηνύματα στην πρώτη σελίδα αλλά και σε άλλες σελίδες του περιοδικού σας.
2. Η πολυμορφία της
Η γλώσσα είναι πρωτεϊκή
Θα καταλάβατε τώρα ότι η γλώσσα είναι πολύμορφη, γιατί πολύμορφη και πολύπλοκη είναι και η κοινωνική ζωή που την παράγει. Έτσι οι απεριόριστες δυνατότητές της ανταποκρίνονται στις ποικίλες ανάγκες της κοινωνικής ζωής και τις υπηρετούν. Γι' αυτό και μπορούμε:
| |
άλλοτε να ρωτούμε
άλλοτε να απορούμε
άλλοτε να κρίνουμε
άλλοτε να διατάζουμε
άλλοτε να σχεδιάζουμε το μέλλον
άλλοτε να περιγράφουμε το παρελθόν
άλλοτε...
|
Χρήσιμη πληροφορία
Οι μορφές (τα «άλλοτε») με τις οποίες παρουσιάζεται η γλώσσα είναι κωδικοποιημένες στο Συντακτικό και στη Γραμματική. Τα βιβλία αυτά περιέχουν τα συντακτικά και γραμματικά φαινόμενα της γλώσσας. Δεν περιέχουν όμως τη γλώσσα. Αυτή δε χωράει σε κανένα βιβλίο. Είναι απέραντη.
Μετασχηματίστε τη φράση:
| |
Η φιλία ενώνει τους λαούς.
Παράδειγμα:
- Ενώνει η φιλία τους λαούς;
- Δεν ενώνει η φιλία τους λαούς;
(Συνεχίστε μετασχηματίζοντας την ίδια φράση)
|
Οι ειδικοί λένε ότι ο άνθρωπος μαθαίνει τη γλώσσα κατά τα πέντε πρώτα χρόνια της ζωής του. Κι αυτό είναι το εκπληκτικό. Από εκεί κι εκεί οι γλωσσικοί μηχανισμοί του αντιδρούν σε κάθε είδους γλωσσικό ερέθισμα, ακόμη και σ' εκείνο που δέχεται για πρώτη φορά. Έτσι καταλαβαίνει και χρησιμοποιεί χιλιάδες από διαφορετικά είδη ομιλίας – χωρίς ποτέ να συνειδητοποιεί την ικανότητα του αυτή – ή μεταβάλλει και προσαρμόζει την ομιλία του στα εκάστοτε νέα δεδομένα.
3. Η παντοδυναμία της
Η γλώσσα κόκαλα δεν έχει και κόκαλα τσακίζει
Η γλώσσα, γι' αυτόν που ξέρει να τη χρησιμοποιεί σωστά, είναι δύναμη. Η δύναμή της αυτή γίνεται μεγαλύτερη, όταν συνδυάζεται με πνευματική καλλιέργεια και κοινωνική καταξίωση. Πολλοί βέβαια εκμεταλλεύονται την κοινωνική τους δύναμη, για να επιβάλλουν τις απόψεις τους.
Διάβασε τα κείμενα και τις φράσεις που ακολουθούν και προσπάθησε να αναγνωρίσεις τρόπους επιβολής και συμπεριφοράς. Σκέψου ακόμη με ποιον τρόπο συμβάλλουν στην προσέγγιση ή στην απομάκρυνση των συνδιαλεγομένων:
 |
- Στρατιωτικός νόμος. Η χώρα κηρύσσεται εις κατάστασιν πολιορκίας. Αναστέλλεται η λειτουργία του Συντάγματος επί 6 μήνας. Η κυκλοφορία πεζών και οχημάτων απαγορεύεται μετά την δύσιν του ηλίου εις τας πόλεις και εις την ύπαιθρον. Οι παραβάται θα πυροβολούνται άνευ προειδοποιήσεως. Ζήτω το Έθνος.
- Αν τύχει και αργήσω, να περιμένεις λίγο.
- Περίμενέ με, αν αργήσω.
- Παρακαλώ, μην καπνίζετε.
- Ευχαριστούμε που δεν καπνίζετε.
-
Άκουσε, μικρέ, κάνε ό,τι σου λέω και μην ψιλορωτάς. Πάρε το ποδήλατό σου από εδώ και ξεκουμπίσου.
-
Θα σε πείραζε, παιδί μου, να μετακινήσεις το ποδήλατο σου από αυτή τη θέση;
- Κάθισε.
- Δε θα ήθελες να καθίσεις;
- Γυναίκα, τα παπούτσια μου.
- Θα σε συμβούλευα να δεις αυτό το έργο.
- Πού είσαι, Πέτρο, να πήγαινες μια στιγμή να έβλεπες το παιδί.
(βλ. και ΝΕ.Σ., σ. 76-78)
|
|
