1.5 Η μεγάλη μετανάστευση των λαών. Το τέλος του Δυτικού Ρωμαϊκού κράτους.
Τα γερμανικά φύλα, όπως οι Γότθοι - Οστρογότθοι και Βησιγότθοι -, οι Αλαμανοί, οι Βουργούνδιοι, οι Φράγκοι, οι Βάνδαλοι και άλλοι, μέχρι τα μέσα περίπου του 4ου αιώνα παρέμεναν έξω από τα σύνορα της αυτοκρατορίας. Κατέφευγαν μόνο σε παροδικές εισβολές ή στην τακτική των ειρηνικών διεισδύσεων, όταν το ρωμαϊκό κράτος τους χρησιμοποιούσε σε μικρές ομάδες ως μισθοφόρους για τη φύλαξη των συνόρων ή ως καλλιεργητές στις ερημωμένες παραμεθόριες περιοχές. Οι Ούνοι. Στην αρχή δεν οργανώθηκαν σε ενιαίο κράτος, αλλά ζούσαν διεσπαρμένοι στις μεγάλες ευρωπαϊκές εκτάσεις βόρεια του Δούναβη, σε φυλές πολιτικά ασύνδετες8. Προς το τέλος της τρίτης δεκαετίας του 5ου αιώνα δημιούργησαν ισχυρό κράτος, με επίκεντρο την περιοχή της σημερινής Ουγγαρίας. Το κράτος τους οδηγήθηκε στο απόγειο της δύναμής του, όταν αρχηγός τους έγινε ο Αττίλας (434-453 μ.Χ.). Ο Θεοδόσιος Β', ο τότε αυτοκράτορας του Ανατολικού Ρωμαϊκού κράτους, υποχρεώθηκε να κλείσει πολλές φορές ταπεινωτικές συμφωνίες μαζί του, προκειμένου να |
8. Οι συνήθειες των Ούνων |
Χρυσό νόμισμα του Θεοδοσίου Β'. Το όνομα του αυτοκράτορα αυτού είναι συνδεδεμένο με αξιόλογα πολιτιστικά έργα. (Αθήνα, Νομισματικό Μουσείο) |
εξασφαλίσει την εδαφική ακεραιότητα του κράτους και να κρατήσει τους Ούνους βόρεια του Δούναβη. Παρ' όλα αυτά, αρκετές φορές παραβιάστηκαν τα σύνορα της αυτοκρατορίας και οι ληστρικές επιδρομές τους ήταν ιδιαίτερα καταστροφικές για τις βόρειες περιοχές της Βαλκανικής. Από τα μέσα του 5ου αιώνα ο Αττίλας αποφάσισε να στρέψει την πολεμική του δραστηριότητα προς τη Γαλατία. Εκεί ηττήθηκε στα Καταλανικά Πεδία από το ρωμαϊκό στρατό και τα στρατεύματα των γερμανικών λαών, των Βησιγότθων, Βουργούνδιων, Σουηβών κ.ά. (451 μ.Χ.). Στη συνέχεια στράφηκε στην Ιταλία και έφτασε μέχρι τα τείχη της Ρώμης, στην οποία όμως δεν επετέθη. Επέστρεψε στην πρωτεύουσα του κράτους του, όπου και πέθανε μετά από δύο χρόνια (453 μ.Χ.). Μετά το θάνατο του οι Ούνοι διασπάστηκαν σε μικρές ομάδες και συνέχισαν να ζουν νομαδικά στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη, έως ότου βαθμιαία αφομοιώθηκαν από άλλους λαούς. |
Οι Βησιγότθοι. Οι Βησιγότθοι ανήκουν στο δυτικό κλάδο των Γότθων.
Τον 3ο αι. μ.Χ. τους βρίσκουμε εγκαταστημένους σε περιοχές μεταξύ του Δνείστερου και του Προύθου ποταμού. Όταν άρχισε η προέλαση των Ούνων προς το Δούναβη, τότε ένα μεγάλο μέρος των Βησιγότθων, που η γραπτή παράδοση το υπολογίζει σε διακόσιες χιλιάδες, ζήτησε από τον αυτοκράτορα του ανατολικού τμήματος να τους επιτρέψει την είσοδο και την εγκατάσταση σε εδάφη της αυτοκρατορίας (376 μ.Χ.). Το αίτημά τους έγινε δεκτό. Τους δόθηκε η άδεια να περάσουν το Δούναβη και να εγκατασταθούν στην περιοχή της σημερινής Β. Βουλγαρίας. Όμως η κακή συμπεριφορά των κρατικών υπαλλήλων της αυτοκρατορίας και οι καταχρήσεις σε βάρος τους οδήγησαν τους Βησιγότθους σε εξεγέρσεις και τους έστρεψαν σε επιδρομές που απείλησαν την ίδια την πρωτεύουσα. Ο Μ. Θεοδόσιος ανέτρεψε τα σχέδιά τους αλλά παράλληλα ακολούθησε συμφιλιωτική πολιτική. Τους επέτρεψε να εγκατασταθούν στην περιοχή της σημερινής ΒΑ Βουλγαρίας. Θεωρούνταν Ρωμαίοι υπήκοοι και είχαν αρκετά προνόμια, έπρεπε όμως σε αντάλλαγμα να συμμετέχουν στην άμυνα των συνόρων και να αποκρούουν κάθε εχθρική επιδρομή στην περιοχή τους. Η φιλογοτθική πολιτική του Μ. Θεοδοσίου, ωστόσο, είχε και αρνητικά αποτελέσματα, εφόσον άφησε το περιθώριο σε πολλούς από τους αρχηγούς των Γότθων να διεισδύσουν στην κρατική μηχανή και στο ρωμαϊκό στρατό. Μεγαλύτερο πρόβλημα προξένησαν οι συγκρούσεις μεταξύ των ηγετών τους, γιατί οδήγησαν σε λεηλασίες και σε καταστροφές περιοχών της αυτοκρατορίας. |
Τα γερμανικά κράτη στη Δύση (Αρχές 6ου αι. μ.Χ.) Ανάλογη κατάσταση διαμορφώθηκε από την επανάσταση και τις επιδρομές των Βησιγότθων με αρχηγό τον Αλάριχο στα τέλη του 4ου αιώνα. Οι επιδρομές αυτές προχώρησαν μέχρι την Πελοπόννησο και αντιμετωπίστηκαν από τον Στιλίχωνα, άλλο βάρβαρο στρατιωτικό ηγέτη που έστειλε το Δυτικό Ρωμαϊκό κράτος. Στη συνέχεια ο Αλάριχος στράφηκε στην Ιταλία, όπου προς στιγμή αποκρούστηκε από άλλα γερμανικά φύλα, που τα χρησιμοποιούσε το Δυτικό κράτος ως φύλακες των συνόρων. Έτσι, στις πρώτες δεκαετίες του 5ου αιώνα το δυτικό τμήμα της αυτοκρατορίας βρισκόταν σε συνεχή αναταραχή εξαιτίας των μετακινήσεων λαών που έρχονταν σε εξοντωτικές συγκρούσεις μεταξύ τους. Την περίοδο αυτή των μετακινήσεων αξιοσημείωτο επεισόδιο ήταν η άλωση και η λεηλασία της ίδιας της Ρώμης από τους Βησιγότθους με αρχηγό τον |
Υπατικό δίπτυχο* από ελεφαντοστό. Στη μία πλευρά του εικονίζεται ο Στιλίχων, βανδαλικής καταγωγής στρατιωτικός ηγέτης του Δυτικού Ρωμαϊκού κράτους, ο οποίος στάλθηκε στην Πελοπόννησο για την αντιμετώπιση του Αλάριχου. (Monza, Καθεδρικός ναός) 9. Η πολιτική του Ανατ. Ρωμαϊκού κράτους απέναντι στους Βησιγότθους |
Αλάριχο (410 μ.Χ.)9. Ο θάνατος του την ίδια χρονιά στάθηκε η αιτία της μετακίνησης τους αρχικά στη Ν. Γαλατία και στη συνέχεια στην Ισπανία, όπου ίδρυσαν κράτος.
Η εγκατάσταση γερμανικών λαών στη Δύση. Οι μετακινήσεις των γερμανικών φύλων στη διάρκεια του 5ου αιώνα πήραν μεγάλη έκταση.
Συνέπεια των μετακινήσεων ήταν η δημιουργία νέων κρατών στα εδάφη της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. |
Το τέλος του Δυτικού Ρωμαϊκού κράτους. Από τα μέσα του 5ου αιώνα η Ιταλία ήταν σε κατάσταση συνεχούς αναταραχής, αφού η κρατική μηχανή είχε αποδιοργανωθεί και τη στρατιωτική ηγεσία είχαν στα χέρια τους Γερμανοί μισθοφόροι. Στο θρόνο ανέβηκαν για μικρό διάστημα αυτοκράτορες ανίκανοι, που υποστηρίζονταν από τους Γερμανούς ή είχαν τη συγκατάθεση της Κωνσταντινούπολης. Ουσιαστικά, τον αυτοκρατορικό θρόνο διατήρησε ο σεβασμός που έτρεφαν οι βάρβαροι προς το θεσμό του Ρωμαίου αυτοκράτορα. Οι Οστρογότθοι. Οι Οστρογότθοι είναι ο ανατολικός κλάδος των Γότθων. Μέχρι τις αρχές του 4ου αιώνα ήταν εγκαταστημένοι στην περιοχή του Δνείπερου ποταμού. Αυτοί πρώτοι υπέστησαν τις συνέπειες της μετακίνησης των Ούνων στους οποίους και υποτάχθηκαν. Η φιλογοτθική Χρυσό νόμισμα του Θευδέριχου, βασιλιά των Οστρογότθων (474-526). Παρά το βασιλικό τίτλο που του αποδίδει η επιγραφή στο νόμισμα, εντούτοις δεν έχει διάδημα στο κεφάλι, σε ένδειξη της αναγνώρισης της επικυριαρχίας του αυτοκράτορα στην Κωνσταντινούπολη. (Ρώμη, Μουσείο Θερμών) |
της βησιγοτθικής μετανάστευσης. Η πολεμική αριστοκρατία των Βησιγότθων «αφομοιώθηκε» με την προσφορά θέσεων στη στρατιωτική ηγεσία ή με την ανάθεση αποστολών προς όφελος της ανατολικής ρωμαϊκής διπλωματίας. Όταν όμως ο Αλάριχος κινήθηκε από τα Βαλκάνια προς τη Δύση, αντιμετώπισε μια κοινωνία που της έλειπε η αντίστοιχη δύναμη και επιτηδειότητα. Οι συγκλητικοί είχαν αφήσει απλήρωτους τους φόρους τους και είχαν παραμελήσει την επάνδρωση του ρωμαϊκού στρατού-ωστόσο όταν τους ζητήθηκε, το 408, να πληρώσουν τον Αλάριχο για να καλύψουν τις στρατιωτικές αδυναμίες τους, η σύγκλητος απέρριψε την πρόταση ως πολύ ενδοτική προς τον μισητό βάρβαρο: «Αυτό είναι δουλικό συμβόλαιο, όχι εισφορά». Περήφανα λόγια, αλλά δύο χρόνια αργότερα αυτοί οι πατριώτες θα εξαναγκάζονταν σε τριπλάσια εισφορά απ' αυτήν που τους είχε ζητηθεί αρχικά, για να λυτρώσουν την ίδια την πόλη τους από το βασιλιά των Βησιγότθων. Ο στείρος σοβινισμός και η άρνηση να διαπραγματευτούν με τους βαρβάρους οδήγησαν στην άλωση της Ρώμης από τον Αλάριχο το 410. Ήταν ένα δυσοίωνο ξεκίνημα για τις ρωμαιοβαρβαρικές σχέσεις του ερχόμενου αιώνα.
|
Μαυσωλείο* του Θευδέριχου έξω από τα τείχη της Ραβέννας. Πρόκειται για ένα κυκλικό οικοδόμημα που θυμίζει αρχαίο ηρώο. Στο κάτω μέρος ήταν τοποθετημένη η σαρκοφάγος, ενώ το επάνω μέρος ήταν χώρος για τελετουργικούς σκοπούς. |
πολιτική όμως του Μ. Θεοδοσίου επέτρεψε την εγκατάσταση των Οστρογότθων στις περιοχές της σημερινής Ουγγαρίας με αντάλλαγμα τη φύλαξη των συνόρων. Το τελευταίο τέταρτο του 5ου αιώνα, όταν αυτοκράτορας στην Κωνσταντινούπολη ήταν ο Ζήνων, οι βόρειες περιοχές της Βαλκανικής δεινοπάθησαν από τις επιδρομές τους. Για να προστατεύσει ο Ζήνων το ανατολικό τμήμα της αυτοκρατορίας, έστρεψε τον ηγεμόνα των Οστρογότθων Θευδέριχο προς την Ιταλία, με σκοπό να απομακρύνει τον Οδόακρο. Μετά από σκληρούς αγώνες ο Θευδέριχος κατέλαβε τη Ραβέννα, την πρωτεύουσα του Οδόακρου, και την έκανε έδρα του Οστρογοτθικου βασίλειου της Ιταλίας (493 μ.Χ.), παίρνοντας παράλληλα από τον αυτοκράτορα της Κωνσταντινούπολης τον τίτλο του ρήγα (rex). |
|
|