8. Χριστούγεννα, η γιορτή της ενανθρώπησης του Θεού

α) Ο πανηγυρισμός των Χριστουγέννων και της Βάπτισης

Στις 25 Δεκεμβρίου και στις 6 Ιανουαρίου πανηγυρίζουμε δύο κοσμοσωτήρια γεγονότα: τη Γέννηση και τη Βάπτιση του Κυρίου. Ως τα μέσα του 4ου αιώνα οι δύο γιορτές γιορτάζονταν μαζί στις 6 Ιανουαρίου με το όνομα Επιφάνια (φανέρωση του Θεού). Αργότερα, ορίστηκε να γιορτάζονται τα Χριστούγεννα στις 25 Δεκεμβρίου. Η ημέρα αυτή ήταν αφιερωμένη από τους εθνικούς στο Θεό ήλιο. Ταίριαζε λοιπόν για τη γιορτή του Χριστού, του Ήλιου της δικαιοσύνης, που χάρισε το πνευματικό φως του σε κείνους που κατοικούσαν στο σκοτάδι και τους σκίαζε ο θάνατος (Ματθ. 4, 16). Τα Χριστούγεννα ξεχώρισαν ως η δεύτερη -μετά το Πάσχα- μεγάλη γιορτή της Χριστιανοσύνης. Είναι πραγματικά «τα σωτήρια (=η σωτηρία) του κόσμου, η γενέθλια ημέρα της ανθρωπότητας». Αλλά και τα Θεοφάνια έχουν τη λαμπρότητά τους γιατί, όπως λέει το απολυτίκιο, «ἡ τῆς Τριάδος ἐφανερώθη προσκύνησις». Έγινε δηλαδή η φανέρωση της Αγίας Τριάδος και επιπλέον εγκαινιάστηκε και το δικό μας Βάπτισμα.

Σε κάθε γιορτή μιας επετείου ή ενός γεγονότος έχουμε τρία στάδια: προπαρασκευή, γιορτή και τα μετά από αυτή, δηλαδή τον απόηχό της. Στη γλώσσα της Εκκλησίας τα στάδια ονομάζονται: προεόρτια, εορτή, μεθεόρτια. Έτσι πριν από τα Χριστούγεννα έχουμε το «Σαρανταήμερο», που είναι περίοδος νηστείας, αφιερωμένη στους προφήτες και στους προπάτορες του Χριστού. Ακολουθεί η γιορτή της Γέννησης και ύστερα από αυτήν έχουμε το «Δωδεκαήμερo» με την Περιτομή του Χριστού και τα Θεοφάνια, για να κλείσει ο κύκλος σαράντα ημέρες μετά, με τη γιορτή της Υπαπαντής*. Για να ακούσει ο άνθρωπος το Θεό να μιλάει στην καρδιά του, για να μπορέσει να εκφράσει τη χαρά και την ευγνωμοσύνη του χρειάζεται χρόνο. Γι’ αυτό τόσο ο εορτασμός όσο και οι ακολουθίες μιας γιορτής έχουν διάρκεια.

Η Βάπτιση του Χριστού
Εικόνα στη μονή Διονυσίου, Άγιο Όρος, 16ος αι.

β) Το γεγονός της ενανθρώπησης

Τη σάρκωση του Κυρίου η Εκκλησία μας ονομάζει μυστήριο. Μυστήριο παράξενο και παράδοξο, που δεν ερευνάται, αλλά φανερώνεται, κατά το δυνατόν, σ’ αυτούς που με πίστη το δέχονται και το προσκυνούν.

Η σάρκωση του Ιησού είναι ιστορικό γεγονός, το οποίο δεν αμφισβητείται από την ιστορική έρευνα. Ο Ιησούς είναι ιστορικό πρόσωπο που έδρασε στην εποχή του αυτοκράτορα Οκταβιανού Αυγούστου (27 π.Χ.-14 μ.Χ.), όταν βασιλιάς των Ιουδαίων ήταν ο Ηρώδης (37 π.Χ.-4 μ.Χ). Έχουν διασωθεί μαρτυρίες ιστορικών της εποχής που αναφέρονται στην ιστορική του παρουσία και στους οπαδούς του.

Το γεγονός αυτό ομολογούμε στο Σύμβολο της Πίστεως: «Τόν δι’ ἡμᾶς τούς ἀνθρώπους καί διά τήν ἡμετέραν σωτηρίαν κατελθόντα ἐκ τῶν ουρανῶν καί

ἐκ Πνεύματος Ἁγίου καί Μαρίας τῆς Παρθένου καί ἐνανθρωπήσαντα». Κατέβηκε ο Κύριος από τους ουρανούς παραμένοντας όμως ως Υιός και Λόγος του Θεού στους κόλπους του Θεού-Πατέρα: «Ὃλος ἦν ἐν τοῖς κάτω, καί τῶν ἄνω οὐδόλως ἀπῆν ὁ ἀπερίγραπτος Λόγος· συγκατάβασις γάρ θεϊκή, οὐ μετάβασις δέ τοπική γέγονε» (Από τον Ακάθιστο Ύμνο). Δηλαδή: Ο απερίγραπτος Λόγος ήταν ολόκληρος στη γη και ταυτόχρονα καθόλου δεν απουσίαζε και από τον ουρανό. Γιατί η ενανθρώπησή του δε σήμαινε τοπική μετάβαση, αλλά θεϊκή συγκατάβαση.

γ) Ο σκοπός της ενανθρώπησης

Το σκοπό της ενανθρώπησης του Κυρίου αναγγέλλει ο άγγελος στον Ιωσήφ, τον προστάτη της Παναγίας, λέγοντας: «Θα γεννήσει (η Μαρία) γιό, και θα του δώσεις το όνομα Ιησούς, γιατί αυτός θα σώσει το λαό του από τις αμαρτίες τους» (Ματθ. 1, 21). Η σωτηρία που μας χάρισε ο Χριστός είναι διπλή: επανόρθωση και ανύψωση. Επανόρθωσε το σφάλμα του Αδάμ, το κακό που αυτό έκαμε και μας άνοιξε ξανά τον Παράδεισο. Η υμνολογία των Χριστουγέννων θα το πει εύστοχα και περιληπτικά: «Χριστός γεννᾶται τήν πρίν πεσοῦσαν ἀναστήσων εἰκόνα». Δηλαδή: Ο Χριστός γεννιέται για να αναστήσει, να αναστηλώσει, τη θεϊκή εικόνα του ανθρώπου, για να νικήσει τη φθορά και το θάνατο και να χαρίσει στον άνθρωπο τη σωτηρία και την αιωνιότητα.

Η ενανθρώπηση του Χριστού υπήρξε γεγονός ύψιστης ταπείνωσης. Γιατί ο Θεός έγινε άνθρωπος, επειδή θέλησε με το όμοιο να θεραπεύσει το όμοιο, όπως ψάλλουμε στον Ακάθιστο Ύμνο (παρακάτω κείμενα).

Κείμενο

Μετάφραση

1. «Σῶσαι θέλων τόν κόσμον, ὁ τῶν ὅλων κοσμήτωρ, πρός τοῦτο αὐτεπάγγελτος ἦλθε καί ποιμήν ὑπάρχων ὡς Θεός, δι’ ἡμᾶς ἐφάνη καθ’ ἡμᾶς ἄνθρωπος· ὁμοίω γάρ τόν ὅμοιον καλέσας ὡς Θεός ἀκούει· Ἀλληλούϊα». 2. «Διά τοῦτο γάρ ὁ ὑψηλός Θεός, ἐπί γῆς ἐφάνη ταπεινός ἄνθρωπος, βουλόμενος ἑλκῦσαι πρός τό ὕψος, τούς αὐτῷ βοῶντας· Ἀλληλούϊα».

1. Θέλοντας να σώσει, τον κόσμο ο θείος διακοσμητής των όλων, ήρθε σ’ αυτόν αυθόρμητα. Και ενώ ως Θεός είναι Βασιλιάς και Κύριος, έγινε για χάρη μας άνθρωπος. Έτσι αφού με ανθρώπινη φύση προσκάλεσε τους ανθρώπους, ως Θεός ακούει αυτούς να του λένε· Αλληλούια. 2. Αυτός ήταν ο λόγος που ο υψηλός Θεός χαμήλωσε και παρουσιάστηκε στη γη ως ταπεινός άνθρωπος, γιατί ήθελε να τραβήξει προς τα ουράνια ύψη αυτούς που αναφωνούν σ’ αυτόν· Αλληλούια.

Ο Υιός του Θεού γίνεται άνθρωπος, για να γίνει ο άνθρωπος γιος του Θεού. Φοράει ανθρώπινη σάρκα, για να μιλήσει και συμπεριφερθεί ανθρώπινα. Από την άλλη μεριά ως Θεός διδάσκει και θαυματουργεί. Έτσι μας γνώρισε ποιος είναι ο αληθινός Θεός και ο νόμος του.

Όλα αυτά έγιναν ελεύθερα, με τη θέληση και την αγάπη ολόκληρης της Αγίας Τριάδος. Από φιλανθρωπία, συμπάθεια και ευσπλαχνία ο Θεός - Πατέρας έστειλε τον Υιό του στη γη. «Ὁ Βασιλεύς τῶν οὐρανῶν διά φιλανθρωπίαν ἐπί τῆς γῆς ὤφθη (= παρουσιάστηκε) καί τοῖς ἀνθρώποις συνανεστράφη» (Ύμνος της Εκκλησίας).

Έτσι, μαζί με την επανόρθωση του αδαμικού πταίσματος ήρθε και η ανύψωση του ανθρώπου. Γίναμε ξανά παιδιά του Θεού, κληρονόμοι του και συγκληρονόμοι Χριστού (Ρωμ. 8,17).

ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗ

1. Τι καινούργιο έφερε η Γέννηση του Χριστού στον κόσμο, ώστε να ονομαστούν τα Χριστούγεννα «γενέθλια ημέρα της ανθρωπότητας»;
2. Η σάρκωση του Κυρίου είναι μυστήριο. Μας βοηθάει αυτό στην πίστη και στην ευσέβειά μας και πώς;
3. Γιατί ο Χριστός εμφανίστηκε στον κόσμο με ανθρώπινη μορφή;
(διάβασε προσεκτικά το κείμενο του Γεωργίου Σχολάριου).