20. Κλήρος και λαός στη λατρεία

Κείμενο

Μετάφραση

1. Ας παρακαλέσουμε τον Κύριο για τον Αρχιεπίσκοπο μας (όνομα), το σεβαστό πρεσβυτέριο, τους αποτελούντας την εν Χριστώ διακονία, και όλο τον κλήρο και το λαό. 2. Διότι στον αρχιερέα (επίσκοπο) έχουν ανατεθεί ιδιαίτερες λειτουργικές πράξεις, και στους ιερείς (πρεσβυτέρους) έχει οριστεί η ιδιαίτερη γι' αυτούς θέση, και στους λευΐτες (διακόνους) αναφέρονται ειδικές διακονίες ο λαϊκός άνθρωπος είναι δεμένος με τις λαϊκές διατάξεις.

α) Η χάρη της γενικής Ιεροσύνης

Οι βαθμοί της Ιεροσύνης διαμορφώθηκαν σύμφωνα με τη βούληση του Χριστού, τις ανάγκες της Εκκλησίας (π.χ. οι Εφτά Διάκονοι) και τη διδασκαλία των αποστόλων. Οι κληρικοί έχουν την ειδική Ιεροσύνη, δηλαδή τη χάρη να τελούν τα μυστήρια της Εκκλησίας. Όμως και οι λαϊκοί, με τα μυστήρια του Βαπτίσματος και του Χρίσματος, γίνονται φορείς της γενικής Ιεροσύνης. Κλήρος και λαός συναποτελούν το σώμα του Ιησού Χριστού και μετέχουν στο τριπλό αξίωμά του (ιερατικό, προφητικό, βασιλικό). Στη λατρεία, το ιερατικό αξίωμα του Χριστού φανερώνεται με τους 3 βαθμούς της Ιεροσύνης (Επίσκοπος, Πρεσβύτερος, Διάκονος).

Ο I. Χρυσόστομος ονομάζει τους λαϊκούς Συμπληρώνουν δηλαδή το ιερατικό λειτούργημα και, έτσι, στη λατρεία φανερώνεται το σώμα ολόκληρο. Ούτε οι κληρικοί ούτε οι λαϊκοί μπορούν μόνοι να λειτουργήσουν, αλλά μαζί, ως ένα και αδιάτμητο (αδιαίρετο) σώμα. Η διάκριση κληρικών και λαϊκών είναι λειτουργική και όχι ταξική. Ο ίδιος Πατέρας παρατηρεί ότι ενώπιον του Χριστού ποιμαίνονται από τον το Χριστό2.

Ξυλόγλυπτο τέμπλο στο καθολικό της μονής Ταξιαρχών Αχαΐας, 1816.

β) Η συμμετοχή του λαού στην τέλεση των μυστηρίων

Η Ορθόδοξη Εκκλησία λειτουργεί πάντα ως σώμα. Οι λαϊκοί δεν είναι οι αλλά οι τα μυστήρια και κυρίως τη Θεία Ευχαριστία. Γι' αυτό και δεν τελούνται «ατομικές» λειτουργίες των κληρικών, όπως συμβαίνει στη Δύση.

Σε κρίσιμες στιγμές, μάλιστα (κίνδυνος θανάτου νεογέννητου βρέφους), κάθε ορθόδοξος πιστός, άνδρας ή γυναίκα, μπορεί να τελέσει το «Βάπτισμα ανάγκης*». Όταν μάλιστα αναβιώσουν τα διακονήματα του κατώτερου κλήρου (υποδιάκονοι, αναγνώστες κ.λπ.), τότε θα γίνει ακόμη πιο ενεργός ο ρόλος των λαϊκών, όπως συμβαίνει στα μοναστήρια, που είναι το πρότυπο της κοσμικής ενορίας.

γ) Η λειτουργική γλώσσα: μαρτυρία για την ενότητα κλήρου και λαού

Στη λειτουργική προσευχή, όλες οι ευχές και εκφωνήσεις εκφέρονται σε πληθυντικό αριθμό, όπως φαίνεται και από την ευχή που ακολουθεί (κείμενο 2). Σε όλα τα μυστήρια και τις λειτουργικές πράξεις, είναι συνεχής ο διάλογος κλήρου και λαού. Ο κληρικός περιμένει την απάντηση των λαϊκών, για να συνεχίσει (κείμενο 1). Οι λαϊκοί απαντούν με το «Παράσχου Κύριε» κ.λ.π., δείχνοντας έτσι τη συμμετοχή τους.

Κείμενο

Μετάφραση

1. (Ο Ιερέας) Είθε να είναι ειρήνη σ' όλους σας. (Ο Χορός) Και στο δικό σου πνεύμα. (Ο Διάκονος) Ας φανερώσουμε την αγάπη μας, ώστε με ομόνοια να ομολογήσουμε. (Ο Χορός) (Ομολογούμε την πίστη μας) στον Πατέρα, Υιό και Άγιο Πνεύμα, που είναι Τριάδα ομοούσια και αχώριστη. 2. «Κύριε ο Θεός ο Παντοκράτορας, δέξου την δέηση και ημών των αμαρτωλών και οδήγησέ την στο άγιο σου θυσιαστήριο και αξίωσέ μας να σου προσφέρουμε δώρα και θυσίες πνευματικές για τις δικές μας αμαρτίες (των λειτουργών σου) και τις παραβάσεις από άγνοια του λαού. Και καταξίωσέ μας να βρούμε χάρη ενώπιον σου, ώστε να γίνει ευπρόσδεκτη η θυσία μας και να κατασκηνώσει το Πνεύμα της χάρης σου το αγαθό σε μας (τους λειτουργούς) και πάνω σ' αυτά τα δώρα (το ψωμί και το κρασί) και σ' όλο το λαό σου».

Η ενότητα κλήρου και λαού φαίνεται στη λειτουργική «σύναξη», που εί-ναι η συναγωγή, η συνέλευση όλου του σώματος της τοπικής Εκκλησίας για την τέλεση της λατρείας. Στην πρώτη χριστιανική εποχή, ταυτίζονταν οι όροι σύναξη και εκκλησία. Σε περιόδους διωγμών, οι χριστιανοί με κίνδυνο της ζωής τους λάβαιναν μέρος στη λειτουργική σύναξη, διότι ήταν βέβαιοι για την παρουσία του Χριστού εκεί. στο όνομα του Χριστού, εκεί είναι και ο Χριστός μαζί τους (Ματθ. 18,20). Ο Αγιος Ιγνάτιος ο Θεοφόρος συνιστά: (Σπεύδετε, λοιπόν, να συνάζεσθε συχνότερα, για να ευχαριστείτε και δοξολογείτε το Θεό) (Εφεσ. XIII, I). Η απόφαση του πιστού «θα πάω στην εκκλησία» φανερώνει τη θέλησή του να συμμετάσχει μαζί με το υπόλοιπο σώμα της τοπικής Εκκλησίας στην τέλεση της Θ. Ευχαριστίας.

ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗ

1. Πώς φαίνεται η ενότητα κλήρου και λαού στη λατρεία;
2. Αναφέρετε τις τυχόν εμπειρίες σας από συμμετοχή σε μοναστηριακές ακολουθίες
3. Πώς κατανοείς το «Βάπτισμα ανάγκης»;
4. Η Πενθέκτη Οικουμενική Σύνοδος (κανόνας 80) ορίζει ότι, αν κληρικός ή λαϊκός επί τρεις συνεχείς Κυριακές δε μετέχουν στη Θ. Λειτουργία, ο μεν κληρικός καθαιρείται, ο δε λαϊκός αφορίζεται (αποκόβεται από την Εκκλησία). Πώς το σχολιάζετε; Συνδέστε το με το λόγο του ιερού Χρυσοστόμου: