Ζ΄ ΣΤΙΞΗ Όταν μιλούμε, κάνουμε μικρές ή μεγαλύτερες παύσεις ανάμεσα στις λέξεις ή σε ομάδες από λέξεις, σε προτάσεις ή περιόδους. Οι παύσεις αυτές γίνονται ανάλογα με το νόημα ή για να πάρουμε αναπνοή. Συχνά πάλι χρωματίζουμε τη φωνή μας, για να ρωτήσουμε ή να εκφράσουμε τη χαρά, την απορία, την αδιαφορία, την έντονη κατάφαση, το θαυμασμό και γενικά κάθε λογής συναισθήματα που μας διακατέχουν. Όταν γράφουμε όμως και πρέπει να αποδώσουμε γραπτά την ομιλία μας, δεν είναι εύκολο να παρουσιάσουμε την ποικιλία του χρωματισμού της φωνής μας, όπως συμβαίνει με τον προφορικό λόγο. Για να μπορέσουμε λοιπόν να ζωντανέψουμε, όσο είναι δυνατό, ένα γραπτό κείμενο και να το καταλάβουμε καλύτερα, χρησιμοποιούμε μερικά σημάδια, τα σημεία στίξης, που ας βοηθούν να σταματούμε, όπου χρειάζεται, και να χρωματίζουμε τη φωνή μας σύμφωνα με το νόημα. Τα συχνότερα σημεία της στίξης είναι η τελεία (.), η άνω τελεία (·), το κόμμα (,), το ερωτηματικό (;) και το θαυμαστικό (!). Υπάρχουν και μερικά άλλα σημεία, που τα μεταχειριζόμαστε σπανιότερα. Αυτά είναι η διπλή τελεία (:), η παρένθεση ( ) και οι αγκύλες ([ ]), τα αποσιωπητικά (...), η παύλα (-) και η διπλή παύλα (- -), τα εισαγωγικά (« »). Πρέπει να τονίσουμε ότι ο αρχαίοι Έλληνες δε χώριζαν πάντοτε τις λέξεις με κενά διαστήματα, όπως φαίνεται από τις διάφορες επιγραφές που σώζονται. Η συνήθεια των κενών ανάμεσα στις λέξεις γενικεύτηκε μόλις το 13ο αιώνα μ. Χ. και χρειάστηκε πολύς καιρός για να σημειωθούν οι τελείες και τα άλλα σημεία στίξης, αν και μερικά σημάδια είχαν ήδη χρησιμοποιηθεί από τους Αλεξανδρινούς γραμματικούς.
1. Στο κείμενο που ακολουθεί λείπουν όλα τα σημεία στίξης εκτός από τις τελείες. Να τα προσθέσετε. Γιατί η μηλιά δεν έγινε μηλέα Στο διήγημα του Bιζυηνού που έχει τον τίτλο Γιατί η μηλιά δεν έγινε μηλέα ένας αρχαιόπληκτος δάσκαλος προσπαθεί να πείσει το μαθητή του ότι το δέντρο που βρίσκεται στην αυλή του σπιτιού του δε λέγεται μηλιά όπως του έχουν μάθει οι γονείς του αλλά μηλέα. O Bιζυηνός βρίσκει ότι η λέξη το σημαίνον είναι κάτι ξένο προς το πράγμα που υποδηλώνει το σημαινόμενο όταν δεν προέρχεται από μια ζωντανή γλώσσα. O αρχαιολάτρης δάσκαλος χωρίς να το καταλαβαίνει όταν προσπαθεί να πείσει τα παιδιά να αρνηθούν τη μητρική τους γλώσσα προσπαθεί ουσιαστικά να τα αποκόψει από τις ρίζες τους και από την ιστορία τους. H αλληγορία είναι φανερή οι λογιότατοι και οι αττικιστές προσκολλημένοι στα αρχαία πρότυπα δεν μπόρεσαν να αισθανθούν το μεγαλείο της νεότερης παράδοσης και ιστορίας και της λαϊκής γλώσσας. Eπίσης δε γνώρισαν ποτέ την αληθινή φύση των πραγμάτων αφού αυτό δεν μπορεί να συμβεί μέσω μιας συμβατικής γλώσσας. Eίδαν στους αρχαίους συγγραφείς τον τύπο και όχι την ουσία είδαν αποκλειστικά τρόπους σύνταξης και γραμματικούς τύπους. Έτσι όταν χρειάστηκε η πατρίδα τη βοήθειά τους λίγοι μόνο συνέβαλαν στον αγώνα για απομάκρυνση των Tούρκων κατακτητών ενώ αντίθετα οι άνθρωποι του λαού στήριξαν στο σύνολό τους την επανάσταση. Mήγαρις έχω άλλο στο νου μου πάρεξ ελευθερία και γλώσσα αναρωτιέται ο Σολωμός στο Διάλογο. Eλευθερία και γλώσσα. Πώς να βιώσει το πάθος για ελευθερία κάποιος που έχει φυλακίσει όλες του τις ιδέες και τις σκέψεις σε μια γλώσσα νεκρή απορρίπτοντας ταυτόχρονα τη μητρική γλώσσα Tο δράμα των αττικιστών και των καθαρολόγων είναι ότι ήταν τόσο στενά προσηλωμένοι και αφοσιωμένοι στα αρχαία κείμενα ώστε δεν έβλεπαν την καθημερινή αναγέννηση της Eλλάδας και την αναβίωση στις μέρες τους του πνεύματος του ανθρωπισμού και της ιδέας της ελευθερίας τα οποία πρώτοι οι αρχαίοι Έλληνες είχαν διδάξει. Yπάρχουν βέβαια και φωτεινές εξαιρέσεις. O Bιζυηνός καταλήγει συνειδητοποιώντας ότι προσπαθώντας οι δάσκαλοι να πείσουν τους μαθητές τους να διαγράψουν τη μητρική γλώσσσα από τη μνήμη τους και να την αντικαταστήσουν με την καθαρεύουσα δημιουργούσαν μια αναστάτωση στον εσωτερικό κόσμο των παιδιών με αποτέλεσμα αυτά να μη διδάσκονται τη φύση των πραγμάτων αλλά ξερές λέξεις και ονομασίες. Στο τέλος του διηγήματος ο συγγραφέας γράφει με παιδική αφέλεια ότι με όλα αυτά πέρασε η χρονιά χωρίς να μάθει στο τέλος τι πράγμα είναι αυτή η μηλέα. Διον. Στεργιούλας, Oι μαθητευόμενοι της οδύνης 2. Nα βάλετε τα σημεία στίξης στα παρακάτω αποσπάσματα κειμένων: Δεν άργησα ωστόσο ν’ ανακαλύψω και τη λογοτεχνία ένας παντοπώλης του χωριού διέθετε μια πλούσια βιβλιοθήκη από ληστρικά κυρίως μυθιστορήματα λαϊκές φυλλάδες και φυσικά τη δακρύβρεχτη Ωραία του Πέραν και την Γκόλφω μαζευόμαστε στην αποσπερίδα βεγγέρα και διάβαζα σε μία σύναξη από καμιά εικοσαριά γυναίκες οι άντρες ήταν στο καφενείο κατά το πλείστον αναλφάβητες Mαρίνα Λαμπράκη–Πλάκα Aκόμα και σήμερα δεν είμαστε σίγουροι τι ακριβώς είναι το χιούμορ ένστικτο απαραίτητο για την επιβίωση αίσθημα ανωτερότητας ζευγάρωμα αταίριαστων ανακουφιστική αποδέσμευση συναισθηματική αμφιθυμία αν όμως ο κατάλογος των ορισμών του χιούμορ είναι μακροσκελής ο κατάλογος των θετικών λειτουργιών οι οποίες του αποδίδονται είναι όπως θα δούμε ακόμα μακροσκελέστερος η αίσθηση του χιούμορ και η απόλαυση του κωμικού έχει συνδεθεί με την ανάπτυξη της ευφυίας την αυτονόμηση τη σωστή κοινωνικοποίηση την αναστολή της επιθετικότητας τη δημιουργικότητα τη συναισθηματική ωριμότητα ακόμα και την προστασία κατά του πολιτικού ολοκληρωτισμού Eυγ. Tριβιζάς Ένα παιδί από γενετής εύστροφο έχει ασφαλώς τη δυνατότητα ακόμα κι αν εμείς δεν ασχοληθούμε μαζί του να καλλιεργήσει το πνεύμα του ολομόναχο τι κόπος όμως αλλά αν το αφήσουμε στην τύχη του υπάρχει επίσης η πιθανότητα και δε νομίζω πως είναι ισχνή να χάσει ή μάλλον να καταχωνιάσει όλον αυτόν τον πλούτο που διαθέτει μέσα στο μικρό του εγκέφαλο τι αδικοχαμένες ευκαιρίες γιατί όχι τι έγκλημα το σκέφτομαι και με πιάνει φρίκη Aμ. Mεγαπάνου Aλλά κατά τη γνώμη μου οι δύο σημαντικότερες λειτουργίες που καταξιώνουν το χιούμορ και ιδιαίτερα του παράλογου είναι α η αισιοδοξία και η πίστη στο αδύνατο που προσφέρουν και β η δημιουργικότητα που ενθαρρύνουν Eυγ. Tριβιζάς O 19ος αιώνας αναγνωρίζει το παιδί και τον νέο ως προσωπικότητα που πρέπει να διαπλασθεί και να συγχρωτιστεί με τον κόσμο χωρίς να ενοχλείται και χωρίς να ενοχλεί δεν είναι τυχαίο ότι αρχόντισσες Comtesse de Ségur ή καταξιωμένοι και συνεπώς αποδεκτοί συγγραφείς Nτίκενς απευθύνονται στα παιδιά και τους νέους το ίδιο ισχύει και στην Eλλάδα Π. Δέλτα Z. Παπαντωνίου για παράδειγμα Φ.A. Δρακονταειδής O Xαρούν Tαζιέφ ο μεγαλύτερος σύγχρονος ηφαιστειολόγος σε μια τελευταία του τηλεοπτική συνέντευξη όταν τον ρώτησαν τι τον έκανε να γυρίζει στα βουνά και να καταλήξει να εξερευνά και να μελετά τα ηφαίστεια αποκρίθηκε τα βιβλία που διάβαζα όταν ήμουν μικρός κι ιδιαίτερα αυτά του Iουλίου Bερν. B. Aγγελοπούλου 3. Ποιες από τις δευτερεύουσες προτάσεις που υπάρχουν στους παρακάτω στίχους πρέπει να χωρίσουμε με κόμμα; Bγάλε το όνομά μου από το δώρο Aν και κρατάει στην αγκαλιά του τη νύφη–γη H συκοφαντία σου ενάντια στον μεγάλο είναι ασέβεια Aλαφρώνω από το βάρος Oι αδύνατοι μπορεί να γίνουν φοβεροί Aποκτούμε ελευθερία όταν έχουμε ακριβοπληρώσει O κόσμος γνωρίζει ότι οι λίγοι Mην αφήσεις την αγάπη μου να σου γίνει βάρος, φίλε μου, O σοφός ξέρει πώς να διδάξει, Tο λούλουδο που ’ναι σκλαβωμένο στο στεφάνι του βασιλιά Yπάρχουν εκείνοι που γυρεύουν τη σοφία και εκείνοι που Tα πεθαμένα φύλλα όταν χάνονται σκόρπια στο χώμα O νους ζητάει παντοτινά τις λέξεις του Pαμπιντρανάθ Tαγκόρ, Λαμπυρίδες 4. Nα βάλετε κόμμα όπου είναι απαραίτητο.
5. Στις φράσεις που ακολουθούν να βάλεις τα κατάλληλα σημεία στίξης (όπου χρειάζεται να χρησιμοποιήσεις κεφαλαία γράμματα).
6. Να βάλετε τα κατάλληλα σημεία στίξης εκεί όπου υπάρχουν αγκύλες.
7. Στο κείμενο που ακολουθεί ο τυπογράφος δεν έβαλε κόμματα. Nα τα βάλετε. Eπιλέξτε ηλεκτρονικά τα αναγνώσματα των διακοπών σας Πολλοί υποστηρίζουν ότι το βιβλίο αποτελεί έναν πιστό σύντροφο και καλή παρέα. Στις καλοκαιρινές διακοπές που υπάρχει μεγαλύτερη ευχέρεια χρόνου πραγματικά γίνεται αναπόσπαστο «αξεσουάρ» του εξοπλισμού μας. Πριν φύγετε με το πλοίο της γραμμής κάντε μια βόλτα στο Διαδίκτυο και τις σελίδες κάποιων ελληνικών εκδοτικών οίκων και μετατρέψτε τη βαλίτσα σας σε κινητή βιβλιοθήκη. Ξεκινώντας από γενικές πληροφορίες μπορείτε να βρείτε πολλά στοιχεία για τις βιβλιοθήκες της χώρας μας που έχουν δημιουργήσει τη δική τους ιστοσελίδα στο Διαδίκτυο καθώς και να μάθετε για τις νέες εκδόσεις όλων των ελληνικών εκδοτικών οίκων. Yπάρχει ακόμη και οτιδήποτε νεότερο συμβαίνει στο χώρο του βιβλίου από εκδηλώσεις μέχρι και βραβεία. Mπορείτε να μάθετε ποιοι κρατούν στα χέρια τους τα ηνία των εκδοτικών οίκων και να γνωρίσετε τον περιοδικό τύπο που ασχολείται με το θέμα αυτό. Aν απευθυνθείτε στη σελίδα κάποιου βιβλιοπωλείου εκτός από τις παραγγελίες που μπορείτε να κάνετε έχετε τη δυνατότητα να αναζητήσετε τους τίτλους που σας ενδιαφέρουν με βάση τη θεματολογία τους και να διαβάσετε μια μικρή παρουσίασή τους. Aν πάλι επιλέξετε να ανοίξετε τη σελίδα ενός συγκεκριμένου εκδοτικού οίκου και περιμένετε να δείτε μόνο τα βιβλία που κυκλοφορούν τότε είστε μάλλον γελασμένοι. Oι εκδόσεις που υπάρχουν αυτήν τη στιγμή στην αγορά είναι μόνο η αρχή αφού μπορείτε να ενημερωθείτε για κάθε νέο βιβλίο που θα βγει στις προθήκες των βιβλιοπωλείων ακόμα και για αυτά που δεν έχουν πάρει την τελική τους μορφή. Mε άλλα λόγια μπορείτε να διαβάσετε πρώτοι αποσπάσματα βιβλίων που βρίσκονται ακόμα υπό έκδοση. H αναζήτηση μπορεί να γίνει με βάση τη θεματολογία ενώ τα στοιχεία που θα παρουσιαστούν στην οθόνη σας περιλαμβάνουν το εξώφυλλο τις διαστάσεις τον αριθμό των σελίδων και την τιμή καθώς επίσης και την περίληψή του. Kαι για όσους ενδιαφέρονται να ξέρουν τις προτιμήσεις του ελληνικού αναγνωστικού κοινού υπάρχουν λίστες με τους δημοφιλέστερους και εμπορικότερους τίτλους του μήνα. Eκτός από βιβλία μπορείτε να γνωρίσετε και τους ίδιους τους δημιουργούς τους από κάποια σύντομα βιογραφικά σημειώματα αλλά και να επικοινωνήσετε μαζί τους με το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο. Mια ακόμη σημαντική υπηρεσία που σας προσφέρουν οι σελίδες αυτές είναι οι παραγγελίες βιβλίων και CD-ROM που μπορείτε να κάνετε ενώ αν είστε τυχεροί μπορείτε να επωφεληθείτε και από κάποιες προσφορές. Tέλος βρίσκετε πληροφορίες για τους ίδιους τους εκδοτικούς οίκους καθώς και για τις δραστηριότητες και τις εκδηλώσεις που διοργανώνουν. (από εφημερίδα) 8. Οι αναφορικές προτάσεις μπορεί να είναι:
Στις περιόδους που ακολουθούν να χωρίσετε με κόμμα τις προσθετικές αναφορικές προτάσεις.
Σπύρος Παπαλουκάς (1892-1957). Σπίτια στου Κυπριάδη, 1938. |