Αν: Η πρώτη λέξη, η προϋπόθεση για να κάνεις θέατρο, να παίξεις, να ονειρευτείς. Τίποτα από όλα αυτά δεν είναι αλήθεια όμως, αν ήταν… Το έργο του ηθοποιού στηρίζεται πάνω του.
Αληθοφάνεια: Για μεγάλο διάστημα παιδεύτηκαν οι δημιουργοί του θεάτρου με την αληθοφάνεια, γιατί ήθελαν να μοιάζει όλο και περισσότερο το θέατρο με τη ζωή και ξεχνούσαν ότι είναι τέχνη, δηλαδή πολύ κοντά στο παιχνίδι και όχι στην πραγματικότητα.
Αυλαία: Ένα χώρισμα, συνήθως από ύφασμα, που βρίσκεται σαν κουρτίνα ανάμεσα στη σκηνή και την πλατεία. Το χρησιμοποιούν στα έργα που αλλάζουν σκηνικά ανάμεσα στις εικόνες ή στις σκηνές. Επειδή εξυπηρετεί μόνο ειδικές μορφές αρχιτεκτονικής και δραματουργίας δεν την συναντάμε πολύ συχνά πλέον.
Διάλογος: Συζήτηση ανάμεσα στους ήρωες ενός έργου. Αποτελεί μέρος της συμπεριφοράς των ηρώων, γι’ αυτό δεν είναι αρκετό να δίνουμε σημασία μόνο στον διάλογο για να κατανοήσουμε και να παίξουμε ένα θεατρικό έργο. Το θέατρο υπάρχει και χωρίς αυτόν, όπως είναι το θέατρο της παντομίμας. Ο διάλογος είναι ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα της μορφής του δραματικού κειμένου.
Δράση: Όλα όσα κάνει ένας ήρωας αλλά και οι υπόλοιποι άνθρωποι που υπάρχουν στη ζωή του, όταν προσπαθεί να φτάσει έναν στόχο .Η δράση μπορεί να είναι κοινή, δηλαδή πολλών ανθρώπων με κοινό στόχο. Η δράση είναι πολύ χαρακτηριστική για την τέχνη του θεάτρου επειδή αυτήν παρακολουθούμε κατά τη διάρκεια μιας παράστασης.
Δράμα: Το θεατρικό έργο. Λέξη από τα αρχαία ελληνικά. Δίνει την ανάλογη βαρύτητα στο είδος σαν απόρροια της δράσης των ηρώων. Ανάλογα με τον τρόπο δράσης και με το περιεχόμενό του, οι αρχαίοι χώριζαν το δράμα σε τραγικό, κωμικό και σατυρικό.
Ηθοποιός: Ο επαγγελματίας της σκηνικής τέχνης. Αυτός που ξεκινώντας από τον ρόλο, δημιουργεί ένα ζωντανό σκηνικό πρόσωπο με βάση την υποκριτική του δεξιοτεχνία.
Ήρωας: Ένα πρόσωπο σε ένα θεατρικό έργο.
Θέατρο: Η τέχνη που δημιουργείται και υπάρχει, όταν ηθοποιοί παίζουν ζωντανά σε έναν χώρο (που ονομάζεται κι’ αυτός θέατρο) ενώ οι θεατές τους παρακολουθούν. Στο θέατρο βλέπουμε «τη ζωή μας και την ψυχή μας» να βιώνεται από τους ηθοποιούς.
Κείμενο: Όλα όσα λέγονται από τους ηθοποιούς στη διάρκεια μιας παράστασης. Το κείμενο γράφεται από έναν ή πολλούς συγγραφείς. Μπορεί να γίνει παράσταση χωρίς έτοιμο κείμενο. Τότε οι ηθοποιοί αυτοσχεδιάζουν τα λόγια.
Κοινό: Κοινό και θεατής, είναι δυο λέξεις που απασχολούν όλους τους ανθρώπους του θεάτρου από τον συγγραφέα ως τον φωτιστή ή τον αρχιτέκτονα. Η παρουσία του κοινού ολοκληρώνει την παράσταση και της δίνει το τελικό της ύφος και νόημα. Θα μπορούσαμε να παρομοιάσουμε το θέατρο με ένα άλλο σχολείο, όπου οι μαθητές-θεατές μαθαίνουν με μέθοδο την ψυχαγωγία.
Λόγος: Ο λόγος στο θέατρο είναι πολύ σημαντικός, επειδή ανήκει στη συμπεριφορά των ηρώων και φανερώνει το ήθος. Από τον λόγο συμπεραίνουμε πολλά και κατανοούμε καλύτερα τις πράξεις.

Μάσκα (προσωπείον, προσωπίδα): Ένα κάλυμμα του προσώπου του ηθοποιού με διάφορα υλικά (πανιά, ξύλο, γύψος), που φοριέται από πολύ παλιά με σκοπό τη μεταμόρφωση. Η μάσκα αποτελεί στοιχείο της τελετουργίας, της θρησκείας αλλά και του καρναβαλιού.
Μύθος: Αφήγηση μιας φανταστικής ιστορίας, όπου δίνεται συνήθως μια εξήγηση φαινομένων της ζωής, π.χ. ο μύθος της κλεμμένης Περσεφόνης. Στο αρχαίο δράμα σημαίνει και την ίδια την υπόθεση. Όταν τα μυθικά πρόσωπα γίνονται δρώντα πρόσωπα μπροστά στο κοινό, τότε γεννιέται το θέατρο.
Παντομίμα: Η τέχνη των μίμων, των σιωπηλών ηθοποιών που λένε τα πάντα με την κίνηση και την έκφραση του προσώπου. Μια διεθνής τέχνη.
Παράσταση: Η οργανωμένη από επαγγελματίες ή ερασιτέχνες ηθοποιούς παρουσίαση της δράσης των προσώπων ενός έργου στη σκηνή.
Παρτενέρ: Ο παρτενέρ είναι η πηγή των αντιδράσεών μου στη σκηνή. Παίζουμε μαζί και δημιουργούμε σκηνικές σχέσεις που προτείνονται από τον συγγραφέα και τον σκηνοθέτη.
Πλοκή: Ο τρόπος που συνθέτει κανείς (συγγραφέας, σκηνοθέτης…) τα γεγονότα ενός έργου. Η σειρά που εξελίσσεται η δράση.
Πρόγραμμα: Το αγοράζουμε στην είσοδο του θεάτρου μετά από το εισιτήριο και πριν από την έναρξη της παράστασης. Περιέχει πληροφορίες γύρω από την παράσταση, σαν ένα δελτίο ταυτότητάς της.
Ρόλος: Το μέρος του θεατρικού κειμένου (λόγια) που αναλογούν σ’ έναν ήρωα. Τα υπόλοιπα στοιχεία που τον αφορούν τα μαθαίνουμε από τους άλλους ήρωες του έργου ή από τις οδηγίες του συγγραφέα. Ο ρόλος όταν παίζεται από τον ηθοποιό, ζωντανεύει και παίρνει προεκτάσεις.
Σκηνή: Ο χώρος όπου εκτυλίσσεται η παράσταση και βλέπουμε τους ηθοποιούς. Στα ελληνικά συνηθίζεται και η λέξη «σανίδι», επειδή συνήθως είναι ένα πατάρι, όπου παίζουν οι ηθοποιοί. Σκηνή ονομάζεται και ένα δραματικό μέρος του έργου, ένα επεισόδιο.
Σκηνοθέτης: Ο οραματιστής και οργανωτής μιας θεατρικής παράστασης.
Σκηνικό: Ο εικαστικός χώρος (και τα αντικείμενα ) που αποδίδει το περιβάλλον του έργου. Διαμορφώνεται από τον σκηνογράφο.
Συμπεριφορά: Ο τρόπος που επιλέγει κάθε φορά ο ήρωας για να δράσει. Τη συμπεριφορά μελετά ο ηθοποιός για να αποδώσει έναν ρόλο.
Ύφος: Ο τρόπος με τον οποίο κάνουμε ή λέμε κάτι. Στο θέατρο το ύφος υπακούει στο σύνολο της πρότασης. Ακόμη και το κείμενο της παράστασης προτείνει ένα ύφος που πρέπει να το μελετήσουμε.
Φώτα - φωτισμός: Οι λύσεις που βρίσκουμε για να γίνουν ορατοί (ή όχι), οι άνθρωποι, τα αντικείμενα, οι κούκλες πάνω στη σκηνή. Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε το φως και για τη δημιουργία σκιάς.
Χειροκρότημα: Επιβράβευση και ένδειξη ικανοποίησης του κοινού που ανήκει στην σημειολογία της πρόσληψης. Η έλλειψή του μπορεί να δημιουργήσει μεγάλη απογοήτευση.
Ψέμα: Το τέλος του παιχνιδιού και του θεάτρου.
Ωδείο: Το ωδείο, που μοιάζει με αρχαίο θέατρο, ήταν ένας χώρος όπου προετοιμάζονταν οι μουσικές ή θεατρικές παραστάσεις. Στην εποχή μας τα ωδεία είναι μουσικές (ή δραματικές) σχολές.

Με τα πρόσωπα του θεάτρου

Αισχύλος: (525/4-456 π.Χ.) Γεννήθηκε στην Ελευσίνα και υπερασπίσθηκε την πατρίδα του, την Ελλάδα, στους Περσικούς πολέμους. Μεγάλος ποιητής και ο αρχαιότερος δραματουργός. Σώζονται μόνο 7 από τα 90 έργα που έγραψε. Τον θεωρούν θεμελιωτή του ευρωπαϊκού θεάτρου γιατί εισήγαγε τον δεύτερο υποκριτή, περιόρισε το λυρικό μέρος (χορικά), έφερε καινοτόμες προτάσεις στη σκηνογραφία. Τα έργα του Προμηθέας Δεσμώτης και Ορέστεια (τριλογία) παίζονται σε όλο τον κόσμο με ιδιαίτερο ενδιαφέρον μέχρι σήμερα.

Aντονέν Αρτό: (1896-1948) Ιδρυτής θεατρικής σκηνής, συγγραφέας, ηθοποιός, σκηνοθέτης έζησε και πέθανε στη Γαλλία προβάλλοντας ένα ανανεωτικό πνεύμα στην τέχνη της σκηνής. Συνάντησε τον κινηματογράφο, τον σουρεα λισμό, αλλά υπερασπίσθηκε περισσότερο από όλα το θέατρο που κατάγεται απ’ την τελετουργία. Στο κέντρο των θεωρητικών προτάσεών του που συγκεντρώνονται στο έργο «Το θέατρο και το είδωλό του» βρίσκουμε τον ηθοποιό που λειτουργεί με τη μαγική παρουσία του σαν θεραπευτής, όπως στο θέατρο του Μεξικού.

Αριστοτέλης: (384-322 π.Χ.) Φιλόσοφος, επιστήμονας και ο πρώτος θεατρολόγος, αφού στην Ποιητική του, αναλύει για πρώτη φορά την τραγωδία ως δραματικό είδος. Η έννοια της δράσης γίνεται ξεκάθαρη και αναδεικνύεται ο ρόλος της στο θέατρο. Εξίσου σημαντικές οι έννοιες της κάθαρσης, της μίμησης, της περιπέτειας, της αναγνώρισης, απασχολούν μέχρι τώρα τη θεωρία και την πράξη του θεάτρου. Ήταν ο δάσκαλος του Μ. Αλεξάνδρου.

Αριστοφάνης: (448-380π.Χ.περίπου) Ο μόνος κωμωδιογράφος της αρχαιότητας του οποίου γνωρίζουμε το έργο από τις 11 κωμωδίες του που σώζονται. Αυτές αποτελούν και το μοντέλο της Αττικής κωμωδίας. Η ιδεολογική φόρτιση των έργων του, παρά τον επικαιρικό τους χαρακτήρα, τα κάνει τόσο αγαπητά και τόσο σύγχρονα ώστε δεν παύουν να παίζονται σε όλο τον κόσμο. Τα πιο γνωστά είναι: η Ειρήνη, η Λυσιστράτη, οι Όρνιθες, οι Εκκλησιάζουσες.

Γιέρζυ Γκροτόφσκι: (1933-1999) O πρωτοπόρος σκηνοθέτης που γεννήθηκε και έδρασε στην Πολωνία ενώ άφησε την τελευταία του πνοή στην Ιταλία, όπου είχε μεταφέρει τον χώρο της έρευνάς του στην Ποντεντέρα. Οι σπουδές του βασίστηκαν στη ρώσικη παράδοση (σπούδασε στην Ακαδημία Θεάτρου της Μόσχας, GITIS) και στην ανατολική φιλοσοφία και πρακτική (Ινδία, Κίνα). Ιδανικός ερμηνευτής του υπήρξε ο ηθοποιός Ρίσαρντ Τσίσλακ που ερμήνευσε τον Ταπεινό Πρίγκιπα στο ομώνυμο έργο, που δημιούργησε μεγάλη αίσθηση στη δεκαετία του ’60 επηρεάζοντας παγκοσμίως τη θεατρική ερμηνεία.

Ευριπίδης: (484-406 π.Χ.) Γεννήθηκε στη Σαλαμίνα και έγραψε πάνω από 90 τραγωδίες. Σ’ αυτόν οφείλουμε και ένα σωζόμενο σατυρικό δράμα, τον Κύκλωπα. Το έργο του αγαπήθηκε πολύ μετά τον θάνατό του, ενώ όσο ζούσε αμφισβητήθηκε σφόδρα. Για πρώτη φορά αναπτύσσεται από τον Ευριπίδη πολυεπίπεδη πλοκή με ρεαλιστικούς χαρακτήρες και απόδοση του ανθρώπινου πάθους. Αυτά τα χαρακτηριστικά τον χρίζουν ιδρυτή του ρεαλιστικού θεάτρου.

Kάρολος Kουν: (1908-1986), Σκηνοθέτης και δάσκαλος θεάτρου που σημάδεψε την μεταπολεμική Eλλάδα με το έργο του. Γεννήθηκε στην Kωνσταντινούπολη σπούδασε στην Eυρώπη και πέθανε στην Aθήνα. Ξεκίνησε να κάνει θέατρο με τους μαθητές του στο Kολλέγιο Aθηνών, όπου δίδασκε αγγλικά. Γρήγορα τον ανακάλυψαν μεγάλοι πρωταγω νιστές και του ζήτησαν να σκηνοθετήσει. Tο 1942 ίδρυσε και εμψύχωνε ως το τέλος της ζωής του το «Θέατρο Tέχνης», εφαρμόζοντας τις αρχές της ομαδικής δουλειάς και γνωρίζοντας στο ελληνικό κοινό το σύγχρονο θέατρο αλλά και την αρχαία κωμωδία και τραγωδία.

Πίτερ Μπρουκ: (γεν.1925) Σύγχρονος Άγγλος σκηνοθέτης που ζει και εργάζεται στο Παρίσι. Ανέπτυξε μεγάλο ερευνητικό ενδιαφέρον γύρω από το θέατρο του Σαίξπηρ και την όπερα. Tα τελευταία χρόνια αφιερώθηκε σε μια μορφή διαπολιτισμικού θεάτρου με θέματα και φόρμες από το θέατρο της ανατολής. Στηρίχθηκε στις ασιατικές και αφρικανικές παραδόσεις ερμηνείας, μελέτησε τους αρ χαί ους μύθους και εφάρμοσε τεχνικές από το θέατρο του Γκροτόφσκι. Μεγάλες παραστάσεις του θεωρούνται το Μαρά/Σαντ του Π. Βάις, το Όνειρο Καλοκαιρινής Νύχτας του Σαίξπηρ και η Μαχαμπχαράτα.

Σοφοκλής: (496-406 π.Χ.) Ο τραγικός από τον Κολωνό, που αγαπήθηκε και τιμήθηκε όσο κανείς στον καιρό του τόσο για το ποιητικό έργο του όσο και για τις ερμηνείες του. Στις τραγωδίες του εξαντλείται η μεθοδική ανάπτυξη του μύθου και προβάλλεται η ενότητα δράσης, ενώ αποκαλύπτεται όσο πουθενά αλλού ο ανθρώπινος χαρακτήρας μπροστά στη μοίρα του. Η Ηλέκτρα, ο Οιδίπους, η Αντιγόνη, ο Αίας, ο Φιλοκτήτης είναι απαράμιλλα δείγματα του τραγικού ήρωα και γι’ αυτό ο Αριστοτέλης και άλλοι μελετητές θεω ρούν το έργο του υποδειγματικό για την αρχαία ελληνική τραγωδία.

Κονσταντίν Στανισλάβσκι: (1863-1938) Ο δάσκαλος - σκηνοθέτης που ανέδειξε με τις προτάσεις του την αναγκαιότητα του ηθοποιού - δημιουργού και χρησι μοποίησε τον αυτοσχεδιασμό ως πρώτη ύλη για την ερμηνευτική προσέγγιση. Συνέδεσε το όνομά του με το Θέατρο Τέχνης της Μόσχας και με τους συγγραφείς A. Tσέχοφ και M. Γκόρκι. Έμεινε περισσότερο γνωστός για την νατου ραλιστική σκηνοθεσία, την συστηματοποίηση ασκήσεων για τον ηθοποιό και για το «Μαγικό Αν» που όρισε πρώτος ως το γενεσιουργό στοιχείο στην υπο κριτική και στον αυτοσχεδιασμό.