Ο σπουδαίος ρόλος της θάλασσας στην εξέλιξη του πολιτισμού των λαών μάς είναι γνωστη από την ιστορία. Έχεις σκεφτεί όμως τη σημασία της για τη μουσική, το τραγούδι, τα μουσικά όργανα;

Ακουσε τρία αποσπάσματα από έργα με διαφορετική μορφή, όλα όμως με το ίδιο θέμα, τη θάλασσα.

1. Η θάλασσα του Ντεμπισί (C. Debussy) (προγραμματική μουσική). Η προγραμματική μουσική είναι ένα είδος περιγραφικής μουσικής. Ο συνθέτης έχει στο μυαλό του μια ιστορία, μια «υπόθεση», την οποία προσπαθεί να περιγράψει με τους ήχους.

2. «Μαινόμενη στα αφρισμένα κύματα». Αρια από το έργο Δημιουργία του Τζόζεφ Χάιντν (J. Haydn). Αρια (λέξη που στα ιταλικά σημαίνει «αέρας») λέγεται το είδος του τραγουδιού που συναντάμε στην όπερα και στην οπερέτα, όταν η δράση του έργου διακόπτεται για να τραγουδήσει ένας από τους πρωταγωνιστές εκφράζοντας τα συναισθήματά του. Είναι το πιο δημοφιλες μέρος μιας όπερας, αφού εκεί αναδεικνύεται η δεξιοτεχνία του σολίστα τραγουδιστή.

3. Η θάλασσα του Νίκου Σκαλκώτα (μπαλέτο). Στο μπαλέτο, την ιστορία του έργου τη «διηγούνται» με μουσική και χορό, χωρίς πρόζα ή τραγούδι. Και στο μπαλέτο η δράση συχνά διακόπτεται και ο ήρωας και η ηρωίδα χορεύει μόνος/η για να εκφράσει τα συναισθήματα του/της. Η μουσική του μπαλέτου στο μεγαλύτερο μέρος της είναι προγραμματική.

Ακούστε το τραγούδι Τα καραβάκια από το CD που συνοδεύει το βιβλίο. Θα σας μεταφέρει σε ένα φανταστικό ταξίδι στις ελληνικές θάλασσες. Ο δάσκαλος σας θα σας βοηθήσει να μάθετε να το τραγουδάτε και να το συνοδεύετε ρυθμικά.

Μια ρυθμική συνοδεία για το τραγούδι αυτό μπορεί να είναι η ακόλουθη. Δεν είναι βέβαια η μοναδική. Εσείς μπορείτε να αυτοσχεδιάσετε και να δημιουργήσετε τη δική σας!

«...Και κείνο το κογχύλι σου, όπου θ' αντηχεί το Αιγαίο», γράφει ο Οδυσσέας Ελύτης στο ποίημά του «Ηλικία της γλαυκής θάλασσας». Πραγματικά όταν βάζουμε το αφτί μας στο στόμιο ενός κοχυλιού νομίζουμε ότι ακούμε τον ήχο της θάλασσας. Να δούμε όμως τι λέει και η Φυσικη. Το κοχύλι στην πραγματικότητα λειτουργεί ως φυσικό αντηχείο που ενισχύει αδύναμους ήχους από το φυσικό περιβάλλον. O απαλός ψίθυρος της αύρας ενισχύεται, μοιάζει με τον ήχο της θάλασσας και μας ξεγελά.

22.2 Οδυσσέας Ελύτης

Η μπουρού είναι ένα μεγάλο κοχύλι απ' το οποίο έχουμε αφαιρέσει την κορυφή του, τρίβοντάς την υπομονετικά με μια λίμα ή επάνω σε σκληρή πέτρα για να ανοίξει μια μικρή τρύπα. Φυσώντας στο άνοιγμα με τα χείλια ενωμένα, με τον ίδιο τρόπο που φυσάμε στα χάλκινα πνευστά, παράγεται ένας βαθύς και δυνατός ήχος.

Οι Έλληνες ναυτικοί χρησιμοποιούσαν από την αρχαιότητα μεγαλα κοχύλια για να ανακοινώσουν με τον ήχο τους την άφιξη ή την αναχώρηση των πλοίων. Μεταχειρίζονταν ακόμη τον ήχο τους για να ειδοποιούν όταν υπήρχε κίνδυνος από καιρικά φαινόμενα, ομίχλη, αέρα, φουρτούνα ή πειρατικές και άλλες εχθρικές επιδρομές.

Στη Χαβάη χρησιμοποιούνται ως τελετουργικά όργανα. Εκμεταλλεύονται τον επιβλητικό τους ήχο, που μπορεί να ταξιδέψει πάνω από δύο χιλιόμετρα, για να αναγγείλουν την άφιξη σπουδαίων προσώπων, να προσκαλέσουν ανθρώπους σε συγκεντρώσεις και να αναγγείλουν την έναρξη πομπών, τελετών και παραστάσεων. Την μπουρού την συνανταμε με διάφορες ονομασίες σχεδόν σε όλα τα παραθαλασσια μέρη, όπως στα νησιά Φίτζι της Ωκεανίας και στο Μεξικό.