Όλοι οι άνθρωποι έχουμε την ιδιαίτερη ικανότητα να ακούμε ταυτόχρονα πολλούς ήχους και να τους ξεχωρίζουμε. Αν βρεθείς δίπλα στη θάλασσα, κλείσεις τα μάτια σου και προσπαθήσεις να συλλάβεις όλους τους ήχους που ακούς ταυτόχρονα, θα μείνεις έκπληκτος από την ποικιλία τους αλλά και από το γεγονός ότι οι περισσότεροι από αυτούς θα πέρναγαν απαρατήρητοι αν δεν ήσουν συγκεντρωμένος!

Ο εγκέφαλος σου, σαν ακούραστος εργάτης, έχει την ικανότητα να καταγράφει, να διαχωρίζει και να επεξεργάζεται πολλούς ήχους μαζί. Αρκεί να του το ζητήσεις και να τον εξασκείς

H μουσική είναι μια γλώσσα ήχων και συναισθημάτων. Ωστόσο δεν μπορούμε να εξηγήσουμε

Ας δοκιμάσει κάποιος από εσάς να παίξει τρία τυχαία ζευγάρια απο διφωνίες, δηλαδή να πατάει συγχρόνως δύο νότες στο αρμόνιο του σχολείου. Τι παρατηρείς;

Πώς ηχεί στα αφτιά σου η κάθε διφωνία;

Με βάση αυτό που αισθάνεσαι όταν τις ακούς, δώσε έναν τίτλο σε καθεμία.

Ποιες σου ακούγονται «σωστές» ή «ευχάριστες» και ποιες «λανθασμένες» ή «δυσάρεστες»;

Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει σωστό και λάθος, ευχάριστο η δυσάρεστο. Το πώς νιώθουμε όταν ακούμε ένα ολοκληρωμένο μουσικό έργο η οταν ακούμε δύο... ταπεινές νότες να ηχούν ταυτόχρονα έχει σχέση με την εξοικείωση του μυαλού μας με ένα ορισμένο μουσικό σύστημα.

Αυτο που στα αφτιά μας είναι οικείο, λογικό, φυσικό και αυτονόητο οφείλεται στο γεγονός ότι από τη γέννηση μας ακούμε με βάση αυτο το σύστημα, και οτιδήποτε άλλο μας φαίνεται τουλάχιστον... παράξενο. Σκέψου και το εξής: κάτι που στα δικά μας αφτιά ηχεί ευχάριστα για έναν Κινέζο μπορεί να ακούγεται περίεργα, γιατί απλώς έχει συνηθίσει σε διαφορετικά ακούσματα.

Ο δάσκαλος σου θα σημειώσει τώρα στον πίνακα πέντε δίφωνες συνηχήσεις και μετά θα τις παίξει στο αρμόνιο. Κάνε ένα σχόλιο για την καθεμία:

Αν κάποιες δεν ηχούν ευχάριστα στα αφτιά σου, δοκίμασε να αλλάξεις τη μια νότα μέχρι να βρεις ένα άκουσμα που να σε ικανοποιεί. Μπορείς να κάνεις βέβαια και το αντίστροφο: να αλλάξεις τη μια νότα από τις διφωνίες που σου ηχούν ωραία για να ακούσεις τι θα συμβεί!

Την απόσταση ανάμεσα σε δυο διαδοχικές νότες, για παράδειγμα ανάμεσα σε δύο διαδοχικά πλήκτρα του διπλανού πιάνου, την ονομάζουμε διάστημα. Οι αποστάσεις αυτές διαφέρουν μεταξύ τους.

Παρατηρήστε στο σχήμα ότι μεταξύ κάποιων γειτονικών άσπρων πλήκτρων δεν υπάρχει μαύρο πλήκτρο που σημαίνει ότι η απόσταση αυτή είναι η μικρότερη στο συγκεκριμένο μουσικό σύστημα.

Κάθε λαός έχει επινοήσει ένα ιδιαίτερο μουσικό σύστημα στο οποίο οι αποστάσεις αυτές, δηλαδή τα διαστήματα, διαφέρουν. Έτσι λοιπόν έχουμε διαφορετικά ακούσματα και μεγάλη ποικιλία! Στο δυτικό μουσικό σύστημα, που χρησιμοποιούμε και εμείς, όταν θέλουμε να ανεβούμε τη μικρότερη απόσταση προς τα πάνω, χρησιμοποιούμε το σύμβολο # που ονομάζεται δίεση. Αν θέλουμε να πάμε προς τα κάτω χρησιμοποιούμε το σύμβολο της ύφεσης b.

Οι υφέσεις και οι διέσεις κάνουν τον κόσμο των ήχων ακόμα πιο πλούσιο και συναρπαστικό! Οι συνθέτες τις χρησιμοποιούν πολύ συχνά. Έχουν επινοήσει μάλιστα ένα «τέχνασμα» όταν πρόκειται να χρησιμοποιήσουν κάποιες από αυτές συνέχεια σε ένα συγκεκριμένο κομμάτι: στην αριστερή άκρη του πενταγράμμου βάζουν μια δίεση ή ύφεση στη θέση της νότας που θέλουν να αλλοιώσουν, πράγμα που σημαίνει ότι σε όλο το κομμάτι αυτή η νότα θα παίζεται πάντα με δίεση ή ύφεση. Για να το καταλάβεις καλύτερα, παρατήρησε προσεκτικά το απόσπασμα από το γνωστό τραγούδι Το ακορντεόν των Λοίζου και Παπαδοπουλου.

Σε αυτή την παρτιτούρα ο συνθέτης θέλει να παίζουμε όλα τα φα του κομματιού λίγο πιο ψηλά, στο επόμενο μαύρο πλήκτρο του πιάνου, δηλαδή φα δίεση.

Δείτε τώρα την ίδια παρτιτούρα γραμμένη με το «τέχνασμα» που χρησιμοποιούν οι συνθέτες και ονομάζεται στη γλώσσα της μουσικής «οπλισμός».

Ας δοκιμάσουμε τώρα να κάνουμε ένα παιχνίδι με μια γνωστή σκάλα. Παίξτε και τραγουδήστε το πρώτο μέτρο του παραδοσιακού τραγουδιού Κερκυραϊκός, που μάθατε στην ενότητα 18. Είναι σαν να ανεβαίνετε μια μουσική σκάλα. Αρχίζετε από τη νότα ντο και καταλήγετε στο επόμενο ντο. Ναι, καλά το καταλάβατε! Είναι η σκάλα του ντο ματζόρε.

Αν σε κάποιες... επίδοξες σοπράνο της τάξης ο συγκεκριμένος τόνος φανεί λιγάκι χαμηλός για τις φωνητικές τους δυνατότητες και λιγάκι... βαρετός και αρχίσουν οι δικαιολογίες δοκιμάστε το εξής:

Στο παρακάτω πεντάγραμμο γράψτε τα δυο πρώτα μέτρα της μελωδίας, ξεκινώντας όμως από το μι της πρώτης γραμμής μέχρι το επόμενο μι στο τέταρτο διάστημα.

Παίξτε και τραγουδήστε αυτό που γράψατε. Τι παρατηρείτε;

Συγκρίνετε τις νότες και τα διαστήματα με τη σκάλα του ντο και φτιάξτε τη σκάλα του μι ώστε να ακούγεται «σωστά». Παρατηρήστε τα πλήκτρα του πιάνου. Θα σας βοηθήσει. Χρησιμοποιήστε τις διέσεις και τις υφέσεις και σίγουρα θα τα καταφέρετε.

Θα αναρωτηθείτε τώρα τι τις θέλουμε τόσες διέσεις και υφέσεις αφού, αν γράφαμε όλα τα κομμάτια στη σκάλα του ντο, δεν θα χρειαζόταν καμιά τους! Όλα θα ήταν άσπρα.

Σκέφτεστε κάποιον ιδιαίτερο λόγο; Υπάρχουν πολλοί!

Δοκιμάστε με το δάσκαλο σας να τραγουδήσετε το ίδιο κομμάτι σε διαφορετικούς τόνους και καταγράψτε τις παρατηρήσεις σας.