Γλώσσα (ΣΤ Δημοτικού): Ηλεκτρονικό Βιβλίο

ENOTHTA 1

Τι κάνω με τα λόγια;

Τι παράξενο πράγμα που είναι
η γλώσσα! Όλοι γεννιόμαστε
με αυτή…

…τη χρησιμοποιούμε κάθε
στιγμή, με αυτή σκεφτόμαστε
και επικοινωνούμε με τους
γύρω μας.

Mε τη γλώσσα αφηγούμαστε
γεγονότα ή περιγράφουμε
πρόσωπα, ζώα και πράγματα.

Αλλά με τη γλώσσα μπορώ επίσης να κάνω
πράγματα: να καλέσω τους φίλους μου, να
τους ευχηθώ, να υποσχεθώ κάτι στη μαμά
μου, να δώσω συμβουλές στη μικρή μου
αδερφή, να της ζητήσω να κάνει κάτι και
–το σπουδαιότερο– να της απαγορεύσω να
μπαίνει στο δωμάτιο μου χωρίς να με
ρωτήσει. Κάθε φορά που μπαίνει φέρνει
καταστροφή!

Ας μιλήσουμε λοιπόν για τις λεκτικές πράξεις: Συχνά, χρησιμοποιούμε
τη γλώσσα όχι μόνο για να περιγράψουμε πράγματα ή να αφηγηθού-
με, αλλά και για να κάνουμε αποτελεσματικά διάφορες πράξεις
(π.χ. να ευχηθούμε, να συμβουλέψουμε, να υποσχεθούμε κάτι).

Στη γλώσσα μας έχουμε πολλές ευχές, αλλά
αυτές τις ξέρω κι εγώ!

Καλό Σαββατοκύριακο! Καλή εβδομάδα! Καλό μήνα!
Καλό χειμώνα! Καλό καλοκαίρι! Καλό μεσημέρι! Καλό απόγευμα!
Καλό βράδυ! Καλή όρεξη! Καλή ξεκούραση! Καλό μάθημα!
Καλές διακοπές! Καλά Χριστούγεννα! Ευτυχισμένος ο καινούριος χρόνος!

Να και μερικές
ευχές για
άλλες
περιστάσεις.

Μια επιτυχία: Συγχαρητήρια! Και εις ανώτερα! Μπράβο σου!
Εξετάσεις: Καλή επιτυχία! Καλή τύχη! Καλή δύναμη!
Καινούριο αυτοκίνητο: Με γεια! Καλορίζικο!
Άφιξη: Καλωσορίσατε! Καλώς ήρθατε! Καλή διαμονή!
Αναχώρηση: Καλό ταξίδι! Στο καλό και να μη μας ξεχάσετε!
Γάμος: Να ζήσετε! Να σας ζήσουν! Και καλούς απογόνους!
Γέννηση: Να σας ζήσει το νεογέννητο!
Βάφτιση: Να σας ζήσει το νεοφώτιστο!
Ασθένεια: Περαστικά! Γρήγορα καλά! Καλή ανάρρωση!
Θάνατος: Συλλυπητήρια! Ζωή σε λόγου σας! Καλό κουράγιο!
Πτυχίο: Καλή σταδιοδρομία!

Υπόσχομαι

Στις υποσχέσεις
χρησιμοποιούμε
συνήθως:
μέλλοντα
(βλ. ενότητα 10.1)
(Θα έρθω.)
το ρήμα υπόσχομαι
+ υποτακτική
(Υπόσχομαι να
έρθω.)

Δηλώνω

Στις δηλώσεις συνήθως χρησιμοποιούμε οριστική (βλ. ενότητα 10.1).
(Αγαπώ πολύ τη μουσική.)

Συμβουλεύω

Εδώ συχνά χρησιμοποιούμε:
προστακτική (Πήγαινε στον γιατρό!)
και υποτακτική (Να πας στον γιατρό!)

Παρακαλώ – Ζητώ

Στις παρακλήσεις χρησιμοποιούμε κυρίως προστακτική ή
ερωτήσεις. Επίσης, ακολουθούμε τους κανόνες συμπεριφοράς στην
επικοινωνία (βλ. ενότητα 2.4). (Σε παρακαλώ... Μου κάνετε τη χάρη...
Μου δίνετε ... Θα ήθελα... Θα μπορούσατε να...)

Διατάζω – Απαγορεύω

Εδώ συχνά έχουμε χρήση:
προστακτικής
(Πήγαινε στο δωμάτιό σου!)
και
υποτακτικής
(Να πας στο δωμάτιό σου!)

Εκφράζω φιλική και ευγενική διάθεση
(π.χ. έπαινο, συμπάθεια)

Οι λεκτικές πράξεις είναι πολύ σημαντικές για την
καθημερινή επικοινωνία. Είναι όμως και πολύ καλή
ευκαιρία για παιχνίδι!

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 1

Ταιριάζω στο τετράδιό μου τις ευχές με τις περιστάσεις στις
οποίες χρησιμοποιούμε τις ευχές αυτές.

Γενέθλια

Ονομαστική εορτή

Χριστούγεννα

Καλή χρονιά! Καλή Ανάσταση! Ευτυχισμένος ο καινούριος χρόνος! Χριστός
Ανέστη! Χρόνια πολλά! Να ζήσεις! Αληθώς Ανέστη! Να τα εκατοστήσεις! Να σε
χαιρόμαστε! Καλά Χριστούγεννα! Και του χρόνου! Καλό Πάσχα! Καλές γιορτές!
Να χαίρεσαι τη γιορτή σου!

Πάσχα

Πρωτοχρονιά

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 2

Συζητώ στην τάξη και βρίσκω τη λεκτική πράξη που ταιριάζει σε
κάθε περίπτωση. Μετά τη γράφω στο καρτελάκι της κάθε εικόνας.

Απαγόρευση, Συμβουλή, Υπόσχεση, Δήλωση, Ευχή, Παράκληση, Διαταγή, Έπαινος

Διαταγή

Τι θα θυμάμαι για... τις λεκτικές πράξεις

Χρησιμοποιώ τη γλώσσα όχι μόνο για να περιγράψω πράγ-
ματα ή να αφηγηθώ γεγονότα, αλλά και για να κάνω διά-
φορες πράξεις. Αυτές ονομάζονται λεκτικές πράξεις.
Μπορώ να ευχηθώ, να υποσχεθώ και να δηλώσω κάτι.
Μπορώ ακόμα να δώσω συμβουλές, να ζητήσω κάτι, να
διατάξω ή να απαγορεύσω. Μπορώ επίσης να εκφράσω
τη διάθεσή μου για κάποιον ή κάτι (συμπάθεια, έπαινο
κτλ.).
Τις περισσότερες φορές, στις λεκτικές πράξεις χρησιμο-
ποιώ συγκεκριμένους γραμματικούς τύπους (π.χ. οριστι-
κή, υποτακτική, προστακτική έγκλιση, μέλλοντα χρόνο)
ή συγκεκριμένα ρήματα (π.χ. υπόσχομαι).