Θρησκευτικά (ΣΤ Δημοτικού) - ΑΝΕΝΕΡΓΟ: Ηλεκτρονικό Βιβλίο

Άβαροι: Ασιατικός νομαδικός λαός, που ίδρυσε τον 6ο αιώνα μ.Χ. βασίλειο στην περιοχή της σημερινής Ουγγαρίας.
Αισχύλος (525-456 π.Χ.): Αθηναίος τραγικός ποιητής. Από το έργο του ζώζονται επτά τραγωδίες.
ανάθεμα: βαριά εκκλησιαστική ποινή αποβολής
προσώπου, σχισματικής ή αιρετικής ομάδας από το σώμα της εκκλησίας.
Αναξίμανδρος (610-547 π.Χ.): φιλόσοφος από τη Μίλητο. Θεωρούσε αρχή των πάντων το "άπειρον".
Αναξιμένης (585-528 π.Χ.): φιλόσοφος από τη Μίλητο. Θεωρούσε αρχή των πάντων τον "αέρα".
Απολλώς: Εβραίος λόγιος από την αλεξάνδρεια, που αναφέρεται στις Πράξεις των Αποστόλων και στις επιστολές του Παύλου, ο οποίος τον ονομάζει "διάκονον" της πίστεως των Κορινθίων και συνεχιστή του έργου του.
Απόλυτο: ό,τι υπάρχει ανεξάρτητα από οποιουσδήποτε περιορισμούς, το αυτοτελές, το ολοκληρωμένο, η αρχή των πάντων. Στη Θεολογία το Απόλυτο είναι ο Θεός.
αραβουργήματα: διακοσμητικά έργα αραβικής τέχνης.
Ασσύριοι: οι κάτοικοι της Ασσυρίας, ιστορικής περιοχής της Μεσοποταμίας.
Βατικανό: το κέντρο του Ρωμαιοκαθολικισμού. Αυτόνομο κράτος με αρχηγό τον Πάπα στη Ρώμη.
Βελλεροφόντης: μυθικός Ήρωας, γιος του βασιλιά της Κορίνθου Γλαύκου, ή του Ποσειδώνα. Σκότωσε τη Χίμαιρα και επειδή θέλησε ν' ανέβει στον Όλυμπο τυφλώθηκε από το Δία.
Βούδας (560-480 π.Χ.): Φωτισμένος, επωνυμία του Σιντάρτα Γκαουτάμα, ιδρυτή της βουδιστικής θρησκείας.
γέενα: συνήθως χρησιμοποιείται η λέξη στη Βίβλο στην έκφραση "γέενα του πυρός" και εννοείται ο τόπος της μελλοντικής τιμωρίας των αμαρτωλών, η κόλαση.
Γουτεμβέγιος (1397-1468): Γερμανός τυπογράφος, εφευρέτης της τυπογραφίας με κινητά στοιχεία.
δόγμα: βασικές και θεμελιώδεις αλήθειες, οι οποίες περιέχονται στην Αγία Γραφή και στην ιερά Παράδοση και εκφράζουν αυθεντικά τη ζωή της Εκκλησίας.
δογματικός: αυτός που αναφέρεται στο δόγμα.
Εμμαούς: πόλη κοντά στην Ιερουσαλήμ όπου, κατά την Καινή διαθήκη, μετά την Ανάσταση ο Ιησούς Χριστός εμφανίστηκε σε δυο από τους μαθητές του.
Εξαποστειλάριο: Τροπάριο του Όρθρου που ψάλλεται αμέσως πριν από τους Αίνους.
επτάφωτος λυχνία: λυχνία με επτά επιμέρους φώτα, λατρευτικό σκεύος που άναβε στα Άγια των Αγίων. Κεντρικό σύμβολο της εβραϊκής θρησκείας.
Ηράκλειτος (540-480 π.Χ.): φιλόσοφος που θεωρούσε το πυρ ως αρχή των όντων. Πίστευε ότι τα πάντα βρίσκονται σε διαρκή κίνηση και μεταβολή (Τα πάντα ρεί).
Ησίοδος: ποιητής του 8ου π.Χ. αι. από την Άσκρα της Βοιωτίας. Κυριότερος εκπρόσωπος του διδακτικού έπους.
Ηρώδης Αντύπας (4π.Χ.-39μ.Χ.): γιος του Ηρώδη του Μεγάλου, σύζυγος της Ηρωδιάδας. Θανάτωσε τον Ιωάννη τον Πρόδρομο και ανέκρινε το Χριστό.
Θαλής ο Μιλήσιος (624-546π.Χ.): ένας από τους επτά σοφούς της αρχαίας Ελλάδας. Ιδρυτής της Ιωνικής Σχολής στη Φιλοσοφία. Θεωρούσε το νερό ως πρώτη αρχή των πάντων.
Ιάκωβος: μαθητής του Χριστού, ο λεγόμενος "Αδελφόθεος".
ιμάμης: ο αρχηγός της μουσουλμανικής κοινότητας των πιστών, που ηγείται όλων των θρησκευτικών και κοσμικών δραστηριοτήτων τους.
Ίωνες Φιλόσοφοι: Οι πρώτοι Έλληνες φιλόσοφοι (6ος αι. π.Χ.) στην Ιωνία της Μικράς Ασίας (Θαλής, Αναξίμανδρος, Αναξιμένης, Ηράκλειτος), οι οποίοι έθεσαν το ερώτημα για την πρώτη αρχή του κόσμου.
καθεδρικός ναός: ο κεντρικός, μητροπολιτικός ναός στην έδρα του επισκόπου.
καθηγούμενος: ηγούμενος ανδρικής μονής.

Καθολικό: Ο κεντρικός ναός της μονής, το κέντρο της λατρευτικής ζωής των μοναχών.
κανόνας: Εκτενής εκκλησιαστικός ύμνος, που αποτελείται συνήθως από εννέα ωδές. Κάθε ωδή έχει ένα εισαγωγικό τροπάριο, τον ειρμό, το μέλος του οποίου ακολουθούν τα επόμενα τροπάρια.
κατακόμβη: τύπος υπόγειου νεκροταφείου, που χρησίμευε και ως τόπος λατρείας και συγκέντρωσης των πρώτων χριστιανών.
Κηφάς: ο Πέτρος στα αραμαϊκά (στη γλώσσα που μιλούσαν ο Χριστός και οι μαθητές του).
κοντάκιο: εκκλησιαστικός ύμνος, που αποτελείται από ένα προοίμιο και αρκετά τροπάριο (τους "οίκους"), αφιερωμένα στον εορταζόμενο άγιοή σε ένα σωτηριώδες γεγονός.
λατρεία: Το σύνολο των προσευχών, των ύμνων και των λειτουργικών πράξεων σε μια θρησκεία, διαμέσου των οποίων εκφράζεται η πίστη, η έμπρακτη αφοσίωση και τιμή προς το Θεό.
μετενσάρκωση: η μετάβαση της ψυχής, μετά θάνατο, σε άλλον ζωντανό οργανισμό.
μισσιονάριοι: Ρωμαιοκαθολικοί και Προτεστάντες ιεραπόστολοι που ασκούσαν προσηλυτισμό σε βάρος των Ορθοδόξων.
μουεζίνης: μουσουλμάνος θρησκευτικός λειτουργός που προσκαλεί τους πιστούς για προσευχή πέντε φορές την ημέρα από το μιναρέ του τζαμιού.
ναοδομία: η οικοδόνηση, η κατασκευή ναού. Η αρχιτεκτονική των ναών.
Νόμος: βλ. Πεντάτευχος.
οίκος: βλ. Κοντάκιο.
Ομολογίες (προτεσταντικές): χριστιανικές προτεσταντικές ομάδες, οι οποίες εκφράζουν την ιδιαίτερη πίστη τους με συνοπτικά κείμενα δογματικού περιεχομένου.
πάστορας: ο προτεστάντης ιερέας.
Πατέρες: Οι μεγάλοι θεολόγοι που διακρίθηκαν για την αγιότητα, τη συγγραφική και εκκλησιαστική τους δράση
Παπισμός: χαρακτηρισμός του Ρωμαιοκαθολικισμού, με τον οποίο τονίζονται οι μεγάλες εξουσίες του Πάπα.
Πεντάτευχος: τα πέντε πρώτα βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης, που αντιστοιχούν στην Τορά ή το Νόμο της εβραϊκής βίβλου. Τα βιβλία αυτά είναι η «Γένεσις», η «Έξοδος, το «Λευιτικόν», οι «Αριθμοί» και το «Δευτερονόμιον».
Πλάτων (427-347 π.Χ.): επιφανής Αθηναίος φιλόσοφος, μαθητής του Σωκράτη και δάσκαλος του Αριστοτέλη. Πατέρας της θεωρίας των ιδεών. Προτεστάντης: Διαμαρτυρόμενος, οπαδός της Μεταρρύθμισης.
ραβίνος: θρησκευτικός λειτουργός και πνευματικός ηγέτης της εβραϊκής κοινότητας, με διδακτικά, κατηχητικά και τελετουργικά καθήκοντα.
σούρα: κεφάλαιο του Κορανίου.
σταυροφορίες: εκστρατείες που έγιναν από χριστιανούς της Δύσης για την απελευθέρωση των Αγίων Τόπων από τους μουσουλμάνους (11ος-13ος αι. μ.Χ.).
συγχωροχάρτι: έγγραφη άφεση αμαρτιών που εξέδιδε επί πληρωμή η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία.
τύπος: προτύπωση, προεικόνιση μέσα από πρόσωπα ή περιστατικά της Παλαιάς Διαθήκης των σωτηριωδών γεγονότων της Καινής Διαθήκης με κέντρο το Χριστό, τη ζωή, τα Πάθη και την Ανάσταση του.
Φαραώ: τίτλος των βασιλέων της αρχαίας Αιγύπτου.
Φαρισαίοι: ιουδαϊκή θρησκευτική ομάδα που επέμενε στην αυστηρή τήρηση του Μωσαϊκού Νόμου και των εξωτερικών λατρευτικών τύπων.
χρυσόβουλλο: επίσημο αυτοκρατορικό διάταγμα στο Βυζάντιο, που έφερε, για πιστοποίηση της γνησιότητάς του, τη χρυσή αυτοκρατορική σφραγίδα.

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΙΚΟΝΩΝ

Εικ. 1,2,3,8,9,11,16,19,25,33,34,41: Εικ. 33, 34, 41, Ελληνική Τέχνη, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1994 κ.εξ.
Εικ. 5,10,13,20,26,30,31,32,35, 36, 45, 47, 48, 63, Ο θησαυρός της Ορθοδοξίας, 2000 χρόνια, Ιστορία - Μνημεία - Τέχνη. Η δόξα και το μεγαλείο της Ορθοδοξίας, τόμ. Α΄ και Β΄, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 2000.
Εικ. 12,14,15,21,23,24,39, Ε. Πρωτοπαπαδάκη - Παπακωνσταντίνου (επιμ.), Παραβολαί του Κυρίου και θεϊκαί τινές κλίσεις, Αθήνα 1991.
Εικ. 22,27,28,29, Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1970-2000.
Εικ. 6,7, Γ. Γρηγοριάδου - Σουρέλη, Η ζωή του Χριστού, εκδ. Αστήρ, Αθήνα 2002.
Εικ. 40, 42, Φωτογραφικό αρχείο του παρεκκλησίου του αγίου Λουκά του Ιππποκράτειου Γ.Ν.Α. Εικ. 44, Η Ελλάδα του Μουσείου Μπενάκη, Αθήνα 1997.
Εικ. 49, 50, 51, Φωτογραφικό αρχείο της Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος. Εικ. 60, 62, Ιστορικά Ελευθεροτυπίας (22.02.2001 και 02.01.2204).
Εικ. 61, 64, «Ορθοδοξία - Ελληνισμός». Πορεία στην τρίτη χιλιετία, τ. Β΄, περά Μονή Κουτλουμουσίου, Άγιον Όρος 1966.
Εικ. 67, 68, Άγιον Όρος, Οι Άγιοι Τόποι της Μακεδονίας με το φακό του Στάθη Χαριτόπουλου, Θεσσαλονίκη 1995.
Εικ. 4, Έκδοση αρχιμ. Γαλακτίωνοος Γκαμιλή.
Εικ. 17, Σκίτσο της μαθήτριας Α. Αποστολάκη (Β' Λυκείου).

Εικ. 18, Αρχιμ. Ευμενίου και του αδελφού αυτού Α. Ε. Στήππη, των Κυπρίων, εκδ. Μ. Απέργη.
Εικ. 37, Ορθοδοξία και η των πάντων Ενότης, Ιερά Μονή Κουτλουμουσίου, Άγιον Όρος 1997.
Εικ. 38, 58, Φωτογραφικό αρχείο Ι. Κομνηνού.
Εικ. 43, Φωτογραφικό αρχείο της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αμερικής (http://www.oca.org).
Εικ. 46, Φωτογραφικό αρχείο Κοινότητας Καλαμωτής Χίου.
Εικ. 52, 55, Εγκυκλοπαίδεια Δομή, Πινακοθήκη, εκδ. Δομή, Αθήνα 1975.
Εικ. 53, C. Wilson, Άτλας των Ιερών Τόπων, μτφρ. Μ. Τζιαντζή, Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη, Αθήνα 2002.
Εικ. 54, Α. Φώσκολος, Προσκύνημα της Α. Α. Ιωάννη Παύλου του Β'. Στα βήματα του Αποστόλου Παύλου, Αθήνα, 4-5 Μαΐου 2001, Ιερά Σύνοδος Καθολικής Ιεραρχίας της Ελλάδος, Αθήνα 2001.
Εικ. 56, http://www.rhodesjewishmuseum.org/Κahal.htm
Εικ. 57, Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος.
Εικ. 59, Περιοδικό God & Religion, Απρίλιος 1999, Άρης Τερζόπουλος: Ειδικές Εκδόσεις.
Εικ. 65, Κωνσταντινούπολη, η Βασιλεύουσα, εκδ. Μίλητος, Αθήνα 1997
Εικ. 66, Άγιον Όρος (επιμ.) Γ. Ν. Πεντζίκη, τόμ. 1, εκδ. ΕχpΙorer, Αθήνα 2003.
Εικ. διδακτικής ενότητας 37, Σκίτσα μαθητών από τον παγκόσμιο μαθητικό διαγωνισμό για τον Άγιο Κοσμά τον Αιτωλό, που διοργάνωσε η Ιερά Μονή Κουτλουμουσίου σε συνεργασία με το ΥΠΕΠΘ.