Θρησκευτικά (ΣΤ Δημοτικού) - ΑΝΕΝΕΡΓΟ: Ηλεκτρονικό Βιβλίο

37. Ένα περιστατικό από τη δράση του αγίου Κοσμά του Αιτωλού

Ο άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός αναδείχθηκε σε κορυφαίο διδάσκαλο του Γένους σε εποχές δύσκολες
Ο λαός αγάπησε τον Άγιο που συμπύκνωσε στο κήρυγμά του με απλότητα όλες τις βασικές αρχές της πίστης μας και τις ιστορικές μνήμες του Eλληνισμού
Ο Πατροκοσμάς παραμένει ακόμα και σήμερα πρότυπο φωτισμένου δασκάλου, αγίου και μάρτυρα της πίστης

Ο άγιος Κοσμάς γεννήθηκε στο Μέγα Δένδρο της Αιτωλίας το 1714 μ.Χ., στα δύσκολα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Στην ιδιαίτερη πατρίδα του έμαθε τα πρώτα γράμματα και συνέχισε τις σπουδές του στο Άγιον Όρος, στην Αθωνιάδα Σχολή. Έγινε μοναχός στη Μονή Φιλοθέου και αργότερα χειροτονήθηκε πρεσβύτερος.

Ο Πατροκοσμάς αφού πήρε την ευλογία του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, άρχισε το ιεραποστολικό του έργο στην τουρκοκρατούμενη Ελλάδα. Κάτω από τον τουρκικό ζυγό, πολλοί χριστιανοί, από φόβο, είχαν γίνει μουσουλμάνοι, ξεχνώντας την πίστη, τη γλώσσα, και την καταγωγή τους. Ο άγιος Κοσμάς γύριζε στις πόλεις και στα χωριά, κήρυττε, ίδρυε σχολεία και βάφτιζε όσους είχαν μείνει αβάπτιστοι και ενθάρρυνε με κάθε τρόπο το υπόδουλο Γένος. Η ασκητική του παρουσία και η δύναμη των λόγων του καθήλωναν όλους όσους τον συναντούσαν.
Η μεγάλη προσφορά του Πατροκοσμά στην παιδεία του Γένους ήταν ότι, με πολλές θυσίες και αντιμετωπίζοντας πολλές δυσκολίες και εμπόδια, κατόρθωσε να ιδρύσει διακόσια «κοινά» σχολεία στοιχειώδους εκπαίδευσης και δέκα σχολεία «Ελληνικά». Πίστευε ότι μόνο η παιδεία μπορεί να απαλλάξει το Γένος από την αμάθεια. Ο ίδιος χαρακτηριστικά έλεγε: «Δεν βλέπετε πώς αγρίεψε το Γένος μας από την αμάθειαν και εγινήκαμεν ωσάν θηρία;» Με αυτό του το έργο συνέβαλε καθοριστικά στη διάσωση της ελληνικής συνείδησης και της γλώσσας και τόνωσε τις ελπίδες των υπόδουλων Ελλήνων για την απελευθέρωση από την τουρκική κυριαρχία.
Ο Πατροκοσμάς με τις διδαχές του στηλίτευσε τις φυλετικές διακρίσεις, την κοινωνική αδικία, την κατάχρηση εξουσίας. Πυρήνας της διδασκαλίας του ήταν η κοινωνική ενότητα, η ταπείνωση, η ελευθερία από προκαταλήψεις και δεισιδαιμονίες, η αγάπη.

^* Βλ. Γλωσσάριο
^*^* Στα «κοινά» σχολεία οι μαθητές μάθαιναν ανάγνωση, γραφή και αριθμητική, ενώ στα Ελληνικά, που ήταν τριτάξια σχολεία μετά τα «κοινά», άρχιζε η διδασκαλία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας.
^*^*^* κατάχρηση εξουσίας: άσκηση εξουσίας με παράνομο ή ανήθικο τρόπο.

Ο άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός κηρύττει και εμψυχώνει

Ίδρυση σχολείων

Εικόνα

Οι βασικές αρχές των διδαχών του

Χαρακτηριστικός ήταν ο διάλογός του με έναν τσιγγάνο:
-- «Είναι κανένας γύπτος εδώ; Εσύ από πού είσαι παιδί μου; αποκρίσου»
-- «Από τον Αδάμ και την Εύαν, άγιε του Θεού».
-- «Και σε καταδέχονται τούτοι οι τσελεπήδες δια αδελφόν;»
-- «Μου λένε πως δεν πιάνεται η λειτουργία μου και με περιγελούν».
--«Άκουε, παιδί μου, εσύ όπου είσαι γύπτος, ωσάν είσαι βαπτισμένος εις το όνομα της Αγίας Τριάδος και φυλάγεις τα προστάγματα του Θεού, πηγαίνεις εις τον Παράδεισον και χαίρεσαι πάντοτε, και εγώ όπου δεν είμαι γύπτος, ωσάν δεν κάμω καλά, πηγαίνω εις την κόλασιν και καίομαι πάντοτε. Αλήθεια, με τούμπανα και τζορνάδες δεν πηγαίνεις, διατί η πόρτα είναι στενή και δεν σε χωρεί και ωσάν θέλεις χάλασ'τα».
-- «Τα χαλάω, άγιε του Θεού».
--«Καλά παιδί μου, κάμε καλά να σωθής και μην ακούης ό,τι σου λέγει ο κόσμος».

Ο μαρτυρικός θάνατος του Πατροκοσμά θα σφραγίσει μια ζωή γεμάτη από δράση, αγάπη και αυτοθυσία. Οι οθωμανικές αρχές, με αφορμή κάποιες συκοφαντικές καταγγελίες εις βάρος του αγίου Κοσμά, θα τον κρεμάσουν έξω από το χωριό Καλικόντασι της Βόρειας Ηπείρου στις 24 Αυγούστου 1779 μ.Χ. Έτσι μια ζωή προσφοράς πήρε τέλος, για να δώσει τη θέση της σε μια φήμη, η οποία έζησε και θα ζει στη μνήμη του κόσμου, που γνώρισε και αγάπησε τον Πατροκοσμά ως τον εμπνευσμένο διδάσκαλο του Γένους, ως κορυφαίο νεομάρτυρα και άγιο. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινουπόλεως αναγνώρισε το 1981 τον Κοσμά τον Αιτωλό άγιο της Εκκλησίας και Ιερομάρτυρα.


Οι εικόνες του μαθήματος προέρχονται από τον παγκόσμιο μαθητικό διαγωνισμό που διοργάνωσε η Μονή Κουτλουμουσίου για τον άγιο Κοσμά τον Αιτωλό

^* τσελεπής: ευπρεπής στο ντύσιμο, άρχοντας.
^*^* ζουρνάς: λαϊκό, πνευστό μουσικό όργανο, είδος κλαρίνου.

ΠΑΡΑΘΕΜΑ

«Σε καιρούς απόλυτης σιγής και τρόμου, σε καιρούς απουσίας οράματος για τα παιδιά του Ομήρου, εκκλησιαστικοί πατέρες της Ανατολής εργάστηκαν κρυφά και φανερά, για να σώσουν τα ζώπυρα. Σπουδαίος ανάμεσά τους ο ιερομόναχος Κοσμάς ο Αγιορείτης, αφιέρωσε τη ζωή του έως μαρτυρικού θανάτου, προσφέροντας μια κληρονομιά ακατάλυτης ζωής, θεμελιωμένης στη «διπλή αγάπη», την προς το Θεό και προς τον άνθρωπο».

Αρχιμανδρίτης Χριστόδουλος, Καθηγούμενος της Ιεράς Μονής Κουτλουμουσίου

Ερωτήσεις - Ασκήσεις

1. Ποιες από τις βασικές αρχές του κηρύγματος του αγίου Κοσμά του Αιτωλού, μπορείτε να εντοπίσετε στο περιστατικό που αναφέρεται στο μάθημα; Πιστεύετε ότι οι αρχές αυτές είναι επίκαιρες και σήμερα;

2. Για ποιο λόγο ο άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός θεωρείται «διδάσκαλος του Γένους»;

3. Να σχεδιάσετε τη μορφή του αγίου Κοσμά του Αιτωλού.

4. Ποια είναι η αξία της παιδείας στη ζωή μας;

5. Να αντιστοιχίσετε τις παρακάτω προτάσεις:

– Συνέχισε τις σπουδές του
– Με πολλούς κόπους, δυσκολίες
και εμπόδια
– Οι Οθωμανικές αρχές, με αφορμή
κάποιες συκοφαντικές καταγγελίες
θα τον κρεμάσουν
– Ο Πατροκοσμάς πίστευε ότι
μόνο η παιδεία μπορεί
– Πυρήνας της διδασκαλίας του ήταν

– έξω από το χωριό Καλικόντασι της Βόρειας Ηπείρου
– η κοινωνική ενότητα, η ταπείνωση, η ελευθερία από προκαταλήψεις και δεισιδαιμονίες, η αγάπη
– στη Μονή Φιλοθέου
– στην Αθωνιάδα Σχολή
– να απαλλάξει το γένος από την αμάθεια
– ίδρυσε πολλά σχολεία

^* ζώπυρο: το πυρωμένο κάρβουνο που χρησιμοποιείται για το άναμμα της φωτιάς, ό,τι χρησιμοποιείται για να μεταδώσει την ένθερμη πίστη.