Θρησκευτικά (ΣΤ Δημοτικού) - ΑΝΕΝΕΡΓΟ: Ηλεκτρονικό Βιβλίο

35. Ο Ακάθιστος Ύμνος

Ο Ακάθιστος Ύμνος είναι σταθμός στην υμνογραφία της Εκκλησίας μας
Το περιεχόμενό του κατέχει ξεχωριστή θέση στις καρδιές μας
Ο Ακάθιστος Ύμνος έχει συνδεθεί με σημαντικά γεγονότα της εθνικής μας ιστορίας

Το 626 μ.Χ. ηΚωνσταντινούπολη βρισκόταν σε πολύ δύσκολη θέση. Ο αυτοκράτορας Ηράκλειος, με το μεγαλύτερο μέρος του βυζαντινού στρατού, είχε εκστρατεύσει εναντίον των Περσών. Τότε οι Πέρσες συμμάχησαν με τους Αβάρους και με πολυάριθμο στρατό πολιόρκησαν την πρωτεύουσα του Βυζαντίου από στεριά και θάλασσα.
Ο πρωθυπουργός Βώνος και ο Πατριάρχης Σέργιος οργάνωσαν υπεράνθρωπη αντίσταση και απέκρουσαν τις σφοδρές επιθέσεις των εχθρών. Όσοι μπορούσαν να κρατήσουν όπλα βρίσκονταν στις επάλξεις, ενώ ο άμαχος πληθυσμός κατέκλυζε τις εκκλησίες και προσευχόταν στο Θεό και τη Θεοτόκο Μαρία για τη σωτηρία της Πόλης. Ο Πατριάρχης με την εικόνα της Παναγίας περιφερόταν στα τείχη και εμψύχωνε τους πιστούς υπερασπιστές. Η τελική επίθεση όμως είχε ξεσπάσει και οι αμυνόμενοι φαινόταν ότι δε θα άντεχαν για πολύ ακόμη.

Τότε συνέβη κάτι απροσδόκητο και φοβερό. Μια πολύ δυνατή θύελλα ξέσπασε ξαφνικά και τα εχθρικά καράβια, που πολιορκούσαν τη Βασιλεύουσα, άρχισαν να καταποντίζονται το ένα μετά το άλλο. Έντρομοι οι εχθροί εγκατέλειψαν την πολιορκία και τράπηκαν σε φυγή.
Ένα μεγάλο θαύμα είχε γίνει και οι υπερασπιστές της Πόλης απέδωσαν τη σωτηρία τους στην πολιούχο τους Θεοτόκο. Το βράδυ της επόμενης μέρας, όλοι οι κάτοικοι συγκεντρώθηκαν στον ιερό ναό της Παναγίας των Βλαχερνών, για να εκφράσουν την ευγνωμοσύνη τους. Εκεί όλοι μαζί έψαλλαν όρθιοι τον Ύμνο στην Παναγία, που έμεινε στην ιστορία με το όνομα «Ακάθιστος Ύμνος».

Από τότε ο Ακάθιστος Ύμνος συντροφεύει σε κάθε δύσκολη στιγμή όλους τους ορθοδόξους χριστιανούς. Ο υμνογράφος είναι άγνωστος και πολλές υποθέσεις και απόψεις υπάρχουν για το πρόσωπό του. Κάποιοι δέχονται ως ποιητή το Ρωμανό το Μελωδό (6ος αιώνας). Ο ταπεινός αλλά μεγαλοφυής ποιητής, δεν ενδιαφέρθηκε για τη διάσωση του ονόματός του, όπως συνήθιζαν να κάνουν οι περισσότεροι υμνογράφοι ή αγιογράφοι κατά τη βυζαντινή περίοδο.

Ο Ακάθιστος Ύμνος είναι ένα ολοκληρωμένο κοντάκιο,* που αποτελείται από 24 τμήματα (οίκους*). Καθένα από αυτά αρχίζει με ένα από τα 24 γράμματα της αλφαβήτου. Από το Α (Άγγελος πρωτοστάτης …) ως το Ω (Ω πανύμνητε Μήτερ…). ψάλλεται τμηματικά στις τέσσερις πρώτες εβδομάδες της Μεγάλης Σαρακοστής κάθε Παρασκευή βράδυ, ενώ την πέμπτη εβδομάδα ψάλλεται ολόκληρος.

^* Βλ. Γλωσσάριο
^*^* πολιούχος: προστάτης άγιος ή αγία μιας πόλης

Οι χριστιανοί προσεύχονται στη Θεοτόκο για τη σωτηρία της Πόλης

Η Παναγία σώζει τους χριστιανούς

Εικόνα

Εικ. 64^η: Παναγία,
«η Φοβερά Προστασία», 13ος αι. μ.X., Μονή Κουτλουμουσίου, Άγιον Όρος.

Το περιεχόμενο του Ακάθιστου Ύμνου

Ο Ακάθιστος Ύμνος στην παράδοσή μας

Μέσα απ' αυτόν εξιστορούνται τα γεγονότα του Ευαγγελισμού, της επίσκεψης της Παρθένου στην Ελισάβετ, της προσκύνησης του Θείου Βρέφους από τους Μάγους, της Yπαπαντής, της αποδημίας στην Αίγυπτο και ολόκληρου του μυστηρίου της ενανθρώπησης του Yιού του Θεού για τη σωτηρία των ανθρώπων. Σ' αυτή τη θεία επέμβαση για τη σωτηρία μας η συμβολή της Θεοτόκου υπήρξε καθοριστική, αφού αποδέχθηκε, ως εκπρόσωπος του ανθρώπινου γένους, να φέρει στον κόσμο το Σωτήρα Χριστό.
Ο Ακάθιστος Ύμνος αγαπήθηκε ιδιαίτερα, γεγονός που είναι φανερό στη βυζαντινή αγιογραφία (πανέμορφες απεικονίσεις των 24 οίκων του βρίσκονται σε πολλούς ναούς), στη λαϊκή παράδοση (στο στόμα του λαού μας, έρχονται συχνά εκφράσεις από την ακολουθία του Ακάθιστου Ύμνου) όπως: «χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε», «βάθος ἀμέτρητον», «Ἄγγελος πρωτοστάτης» κ.ά.) και στη Λογοτεχνία (μεγάλοι ποιητές μας έχουν ενσωματώσει στις ποιητικές τους δημιουργίες διάφορες εκφράσεις και εικόνες από τον Ακάθιστο Ύμνο. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι «Η φλογέρα του βασιλιά» του Κωστή Παλαμά, τα ποιήματα «Χαιρετισμοί» και «Ύμνος στην Παναγιά» του Άγγελου Σικελιανού κ.ά.).

ΠΑΡΑΘΕΜΑ

Χαῖρε, ὕψος δυσανάβατον ἀνθρωπίνοις λογισμοῖς• χαῖρε, βάθος δυσθεώρητον καὶ Ἀγγέλων ὀφθαλμοῖς.
Χαίρε, εσύ, που είσαι ύψος, το οποίο δύσκολα μπορεί να φθάσει κι να κατανοήσει η διάνοια του ανθρώπου· χαίρε, εσύ, που είσαι βάθος που δύσκολα μπορούν να ατενίσουν τα μάτια ακόμα και των Αγγέλων (Στάση Α΄).

Χαῖρε, δι' ἧς νεουργείται ἡ κτίσις• χαῖρε, δι' ἧς βρεφουργείται ὁ Κτίστης.
Χαίρε, εσύ, διαμέσου της οποίας ανακαινίζεται η κτίση· χαίρε, εσύ, διαμέσου της οποίας ο Κτίστης γίνεται βρέφος (Στάση Α΄).

Χαῖρε, κλῖμαξ ἐπουράνιε, δι' ἧς κατέβη ὁ Θεός• χαῖρε, γέφυρα μετάγουσα τοὺς ἐκ γῆς πρὸς οὐρανόν.
Χαίρε, διότι είσαι η επουράνια σκάλα, δια της οποίας κατέβηκε ο Θεός στη γη. Χαίρε, διότι είσαι η γέφυρα που μεταφέρει τους ανθρώπους, που είναι πλασμένοι από γη, στον ουρανό (Στάση Α΄).

Χαῖρε, ἡ κλεὶς τοῦ Χριστοῦ βασιλείας• χαῖρε, ἐλπὶς ἀγαθῶν αἰωνίων. Χαίρε, εσύ, που είσαι το κλειδί με το οποίο ανοίγει η Βασιλεία του Χριστού· χαίρε, εσύ, που είσαι η ελπίδα για μας, ότι θα απολαύσουμε τα αιώνια αγαθά (Στάση Γ΄).

Ερωτήσεις - Ασκήσεις

1. Η ακροστιχίδα του ΑΚΑΘΙΣΤΟY:

Α_ _ _ _ _

Κ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

Α _ _ _ _ _ _ _ _

Θ _ _ _ _ _ _ _

Ι _ _ _ _

Σ _ _ _ _ _ _ _ _

Τ_ _ _ _

Ο_ _ _ _ _ _ _ _ _

Σ _ _ _ _ _ _ _

• Μαζί με τους Πέρσες πολιορκούσαν την Κωνσταντινούπολη το 626 μ.Χ.

• Η πρωτεύουσα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.

• Οι βυζαντινοί είχαν οργανώσει υπεράνθρωπη ……..

• Ονομάζεται έτσι, αφού γέννησε το Σωτήρα Χριστό.

• …… ναός της Παναγίας των Βλαχερνών.

• Κατά την περίοδο αυτή ψάλλεται τμηματικά ο Ακάθιστος Ύμνος.
• Ο Πατριάρχης περιέφερε την εικόνα της Παναγίας στα ………. της Βασιλεύουσας.
• Ο Ακάθιστος Ύμνος αγαπήθηκε ιδιαίτερα απ' όλους τους …………….

• Τη υπερμάχω …

2. Αφού διαβάσετε προσεκτικά τα αποσπάσματα από τον Ακάθιστο Ύμνο, που περιέχονται στην ενότητα, να τα σχολιάσετε με τη βοήθεια του δασκάλου σας.

3. Αφού επισκεφθείτε το ναό της ενορίας σας, να εντοπίσετε και να καταγράψετε εικόνες της Παναγίας που υπάρχουν σ' αυτόν, καθώς και εικόνες που αναφέρονται στο μυστήριο της ενανθρώπησης του Yιού του Θεού. Στη συνέχεια συζητήστε τα αποτελέσματα της έρευνάς σας στην τάξη και συσχετίστε τα με συγκεκριμένους στίχους που υπάρχουν στον Ακάθιστο Ύμνο.

Εικ. 65^η: Ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου. Βημόθυρα από την Αίθουσα της Παναγίας του Πατριαρχικού Οίκου, 17ος αι. μ.Χ., Κωνσταντινούπολη.