Θρησκευτικά (ΣΤ Δημοτικού) - ΑΝΕΝΕΡΓΟ: Ηλεκτρονικό Βιβλίο

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ζ'

ΕΠΙΚΑΙΡΑ ΘΕΜΑΤΑ

Εικ. 61^η: Ο άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος υπαγορεύει στο μαθητή του Πρόχορο. Ολοσέλιδη μικρογραφία εξαιρετικής τέχνης, που διακοσμεί την πρώτη σελίδα περγαμηνού χειρογράφου Τετραευαγγελίου του 1100 μ.Χ., Ιερά Μονή Κουτλουμουσίου, Άγιον Όρος.

34. Γρηγόριος ο Θεολόγος

Ο βίος του αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου ως πρότυπο για όλους τους χριστιανούς
Η φανέρωση της αλήθειας μέσα από τα έργα του
Ο Γρηγόριος αγωνίζεται για την προάσπιση της ορθόδοξης πίστης

Τα πατερικά κείμενα ως πηγή πνευματικού πλούτου

Οι σπουδές του Γρηγορίου

Ο δρόμος της άσκησης

Για όσους επιθυμούν να γνωρίσουν την αυθεντική Ορθόδοξη Παράδοσή μας, τα έργα των Πατέρων αποτελούν ανεξάντλητη πηγή γνώσης και πνευματικού πλούτου. Ανάμεσα σ' αυτά ξεχωρίζουν τα κείμενα του αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου, που χαρακτηρίζεται ως ο επιφανέστερος, ο «άριστος» θεολόγος της Εκκλησίας μετά τον Ευαγγελιστή Ιωάννη.
Ο Γρηγόριος γεννήθηκε το 329 μ.Χ. στη Ναζιανζό της Καππαδοκίας. Ο πατέρας του Γρηγόριος αναδείχτηκε επίσκοπος της Ναζιανζού, αφού την εποχή εκείνη μπορούσαν να χειροτονηθούν και έγγαμοι επίσκοποι. Η μητέρα του μικρού Γρηγορίου, η Νόννα, έδωσε τον καλύτερο εαυτό της στην ανατροφή του παιδιού της και προσευχόταν συνεχώς στο Θεό για την προκοπή του.

Αφού έμαθε τα πρώτα του γράμματα στη Ναζιανζό, οι γονείς του έστειλαν το Γρηγόριο στην Καισάρεια της Καππαδοκίας για να συνεχίσει τις σπουδές του. Εκεί γνωρίστηκε με το συνομήλικό του Μέγα Βασίλειο. Η δίψα του για μάθηση τον οδηγεί στην Καισάρεια της Παλαιστίνης, στην Αλεξάνδρεια και τέλος στην Αθήνα για ανώτερες σπουδές. Στην Αθήνα συναντάει ξανά το Μέγα Βασίλειο και γίνονται αχώριστοι φίλοι.
Οι συμφοιτητές και οι δάσκαλοί του είχαν τόσο εντυπωσιαστεί από την ευστροφία και τις γνώσεις του, που τον παρακάλεσαν να παραμείνει στην Αθήνα ως καθηγητής. Ο Γρηγόριος, αφού διδάσκει για ένα περίπου χρόνο στις ανώτερες σχολές των Αθηνών, αναχωρεί τελικά για την πατρίδα του.
Στην Καππαδοκία εξασκεί για ένα χρόνο το επάγγελμα του ρήτορα-συνηγόρου, αλλά αμφιταλαντεύεται ανάμεσα στη ζωή στον κόσμο και στη μοναχική ζωή. Η αγάπη του για την Εκκλησία φούντωσε τελικά σαν φλόγα μέσα του. Ο πόθος του για το Θεό οδηγεί τα βήματά του στον Πόντο, όπου ασκητεύει μαζί με το φίλο του Βασίλειο. Εκεί αρχίζει να συγγράφει σπουδαία θεολογικά έργα. Οι ανάγκες, όμως, της Εκκλησίας τού επιβάλλουν να επιστρέψει στην πατρίδα του, όπου εκλέγεται επίσκοπος Αριανζού.
Το 378 μ.Χ. φτάνει στην Κωνσταντινούπολη και αναλαμβάνει τη στήριξη των λίγων Ορθοδόξων, που είχαν απομείνει, αφού οι υποστηρικτές της αίρεσης του αρειανισμού είχαν καταφέρει να επικρατήσουν παντού.

Εικ. 62^η: Ο Άγιος Γρηγόριος αναχωρεί από την Κωνσταντινούπολη. Μικρογραφία των «Ομιλιών», 11ος αι. μ.Χ., Πατριαρχική Βιβλιοθήκη, Ιεροσόλυμα.

Στο μικρό ναό της αγίας Αναστασίας ο Γρηγόριος κηρύττει, και αμέτρητα πλήθη αρχίζουν να συγκεντρώνονται για να τον ακούσουν. Τη νύκτα του Μεγάλου Σαββάτου του 379 μΧ. οι αιρετικοί θορυβημένοι επιτέθηκαν στο ναό και τραυμάτισαν το Γρηγόριο. Ο άνθρωπος που θα τον δολοφονούσε, μόλις βρέθηκε μπροστά στο θεολόγο επίσκοπο, μετανόησε και δεν πραγματοποίησε την πρόθεσή του. Ο άγιος Γρηγόριος αντιμετώπισε όλες τις προκλήσεις με πραότητα, επιείκεια και αγάπη.
Η Β΄ Οικουμενική Σύνοδος, που συγκλήθηκε το 381 μ.Χ. στην Κωνσταντινούπολη, του επιφύλαξε τιμές αλλά και πικρίες. Οι συνοδικοί πατέρες τον εξέλεξαν αρχιεπίσκοπο Κωνσταντινουπόλεως και του ανέθεσαν την προεδρία της Συνόδου. Όταν, όμως, κάποιοι επίσκοποι, λίγο αργότερα, αμφισβήτησαν την εκλογή του, ο Γρηγόριος παραιτήθηκε, προκειμένου να επανέλθει η ειρήνη και η ηρεμία στην Εκκλησία.
Ο Γρηγόριος επέστρεψε στην πατρίδα του Καππαδοκία και συνέχισε να βοηθάει και να προστατεύει τους χριστιανούς. Στα τελευταία χρόνια της ζωής του έζησε ασκητικά και αφοσιώθηκε ολοκληρωτικά στη συγγραφή. Το τέλος της επίγειας ζωής του ήρθε το 390μ.Χ. και η Εκκλησία τιμά τη μνήμη του στις 25 Ιανουαρίου. Γιορτάζεται επίσης και στις 30 Ιανουαρίου, τη μέρα των Τριών Ιεραρχών, μαζί με τους άλλους δύο μεγάλους Πατέρες και Διδασκάλους, το Μέγα Βασίλειο και τον Ιωάννη το Χρυσόστομο.

Η θεολογική του σκέψη, τα βαθυστόχαστα συγγράμματά του, η έντονη ποιητικότητα του έργου του και η προσφορά του στην Εκκλησία ύψωσαν το Γρηγόριο σε φωτεινό πρότυπο μοναδικού πνευματικού και θεολογικού κάλλους. Ο ιερός Πατέρας με το δικό του ιδιαίτερο τρόπο προσπάθησε να φανερώσει την Αλήθεια και τη φιλανθρωπία του Θεού. Στα έργα του θα βρίσκει πάντοτε κάθε άνθρωπος μια γεύση της αιωνιότητας.

Ο Γρηγόριος στηρίζει τους Ορθοδόξους

Εικόνα

Εικ. 63^η: Οι Τρεις Ιεράρχες, 15ος αι. μ.X., ιερά Mονή αγίας Aικατερίνης, Σινά.

ΠΑΡΑΘΕΜΑ

«Καλὸν τῷ Χριστῷ συμφεύγειν διωκομένῳ».
«Είναι καλό να ακολουθείς το Χριστό, όταν εκείνος διώκεται».

Γρηγόριος Θεολόγος, Λόγος εις τα Θεοφάνεια, είτουν γενέθλια του Σωτήρος

«Καθαρτέον ἑαυτὸν πρῶτον, εἶτα τῷ καθαρῷ προσομιλητέον».

«Πρώτα πρέπει να καθαρίσουμε τον εαυτό μας και στη συνέχεια να πλησιάσουμε το Θεό».
Του ίδιου, Περί δόγματος και κατανοήσεως επισκόπων

«Οὐδὲν τῆς χάριτος πλουσιώτερον».

«Τίποτα δεν είναι μεγαλύτερη πηγή πλούτου από τη χάρη του Θεού».
Του ίδιου, Περί της εν διαλέξεσιν ευταξίας

Ερωτήσεις - Ασκήσεις

1. Nα συμπληρώσετε με τις λέξεις που λείπουν το παρακάτω κείμενο:
Ο άγιος Γρηγόριος γεννήθηκε στη Ναζιανζό της ………………………… . Στην Αθήνα, όπου είχε πάει για ………….. συνάντησε ξανά τον ………………. και έγιναν αχώριστοι …………… Μετά την επιστροφή του στην πατρίδα του επισκέπτεται ξανά το φίλο του Βασίλειο και ………………. . Αργότερα αναλαμβάνει να στηρίξει τους ………………. στην ………………….. . Η μνήμη του γιορτάζεται στις …………………. και στις ……………., την ημέρα που η Εκκλησία έχει αφιερώσει στους Τρεις …………………… .

2. Αφού παρατηρήσετε διάφορες παραστάσεις του αγίου Γρηγορίου από τη βυζαντινή αγιογραφία, αλλά και το σκίτσο που υπάρχει στην ενότητα του μαθήματος, να σχεδιάσετε μόνοι σας ένα σκίτσο του και να το χρωματίσετε κατάλληλα. Τέλος, μπορείτε ως λεζάντα να παραθέσετε στο κάτω μέρος κάτι από τα λόγια του.

3. Αφού μελετήσετε τη ζωή και τη δράση του Γρηγορίου του Θεολόγου, να καταγράψετε τα χαρακτηριστικά που πρέπει να διακρίνουν έναν επίσκοπο της Εκκλησίας μας.

4. Κάποιοι μαθητές μπορούν να συγκεντρώσουν πληροφορίες για τη ζωή και το έργο του Μεγάλου Βασιλείου και του Ιωάννη του Χρυσοστόμου. Στη συνέχεια, έχετε τη δυνατότητα παραλληλισμού με τη ζωή και το έργο του Γρηγορίου του Θεολόγου.

Ο Γρηγόριος ο Θεολόγος.