Θρησκευτικά (ΣΤ Δημοτικού) - ΑΝΕΝΕΡΓΟ: Ηλεκτρονικό Βιβλίο

24. Η αλήθεια εκφράζεται με ύμνους στη λατρεία

Οι ύμνοι της Εκκλησίας μας, με τρόπο εύληπτο, διδάσκουν στους πιστούς τη δογματική της διδασκαλία και τους υπενθυμίζουν τα γεγονότα από τη ζωή του Χριστού και των Αγίων
Τα λατρευτικά κείμενα της Εκκλησίας διασώζουν και εκφράζουν την ενότητα των πιστών

Εσπερινός: ακολουθία αγάπης και ευχαριστίας

Εικόνα

Εικ. 36η: Μουσικό χειρόγραφο με «Οίκους της Θεοτόκου» από τη Μονή Βατοπαιδίου, Άγιον Όρος.

Οι χριστιανικές αλήθειες εκφράζονται με τους ύμνους

Όταν φτάσαμε στην Πορταριά του Πηλίου οι φίλοι μου και εγώ, ο ήλιος έγερνε προς τη Δύση, βάφοντας με υπέροχα χρώματα τον ουρανό και γεμίζοντας με σκιές τα αιωνόβια δένδρα. Μέσα σε αυτή τη γαλήνια ατμόσφαιρα ήχησε η καμπάνα της εκκλησίας του αγίου Νικολάου. Άρχιζε η ακολουθία του Εσπερινού, η απογευματινή ακολουθία της ημέρας. Το κάλεσμα της καμπάνας έφερε τα βήματά μας στην παλιά εκκλησία. Τα λόγια του ιερέα μέσα στον πέτρινο ναό αντιλαλούσαν και ανέβαιναν θαρρείς στον ουρανό:
«Φῴς ἱλαρόν άγίας δόξης ὰθανάτου Πατρός, οὺρανίου, άγίου, μάκαρος, 'Iησοῦ Χριστέ, έλθόντες έπί τήν ηλίου δύσιν, ἱδόντες φῴς έσπερινόν, Υμνοῦμεν Πατέρα, 'Yιόν καί Ἅγιον Πνεῦμα, Θεόν...».

Όταν ο εσπερινός τελείωσε, μας πλησίασε ο ιερέας και μας χαιρέτησε εγκάρδια. Η κουβέντα που άρχισε εξελίχτηκε, χωρίς να το καταλάβουμε, σε ένα διάλογο για όσα είχαμε ακούσει στο ναό.
«Ο Ιησούς Χριστός είναι το φως το αληθινό, Εκείνος που έφερε το φως της αλήθειας στον κόσμο, Ο Yιός του Θεού, που με τον Πατέρα και το Άγιο Πνεύμα αποτελούν τον Τριαδικό Θεό, που υμνείται από όλους μας…»
Αυτές οι δογματικές αλήθειες έχουν βρει μοναδική ποιητική διατύπωση στους ύμνους του Εσπερινού, μας είπε ο ιερέας:
– Εδώ βρίσκεται η θεολογική αξία των ύμνων της Εκκλησίας. Με τρόπο εύληπτο, οι πιστοί μαθαίνουν, αιώνες τώρα, τη διδασκαλία του χριστιανισμού, χωρίς τις περισσότερες φορές να την έχουν διδαχθεί στο σχολείο ή αλλού.
Στις λατρευτικές συνάξεις της Εκκλησίας μας μαθαίνουμε για τη ζωή, τη διδασκαλία, τα Πάθη και την Ανάσταση του Χριστού, αλλά και τους βίους των Αγίων της Εκκλησίας μας. Η συμμετοχή στη λατρεία είναι κοινωνία των πιστών μεταξύ τους και με το Θεό.
– Καθημερινά γίνεται Εσπερινός; ρωτήσαμε τον ιερέα.
– Ο Εσπερινός διακρίνεται στον μικρό και στον μεγάλο Εσπερινό. Ο μικρός Εσπερινός τελείται κάθε απόγευμα. Ο μεγάλος Εσπερινός
τελείται κάθε απόγευμα Σαββάτου και τις παραμονές των εορτών. Ο Εσπερινός, γενικά, είναι ευχαριστία προς το Θεό για την ημέρα που πέρασε και παράκληση για τη νύχτα που έρχεται.

^* εύληπτος: αυτός που κατανοείται εύκολα

– Yπάρχει κάποια αντίστοιχη ακολουθία της Εκκλησίας μας που τελείται το πρωί;
– Η ημέρα ξεκινάει με τον Όρθρο που τελείται νωρίς το πρωί. Τις Κυριακές και τις εορτές ακολουθείται από τη Θεία Λειτουργία.
Η κουβέντα μας με τον ιερέα τελείωσε λίγο αργότερα. Στις μέρες που ακολούθησαν, μας δόθηκε η ευκαιρία να συμμετάσχουμε και σε έναν Όρθρο. Μετά το τέλος του Όρθρου, κατεβαίνοντας προς την πλατεία του χωριού, στα αυτιά μας αντηχούσαν ακόμα οι ύμνοι της πρωινής ακολουθίας:
Εικόνα

Όρθρος: Το δυναμικό ξεκίνημα της ημέρας

Εικ. 37^η: Ο Παντοκράτορας στην κορυφή του τρούλου, ως το πρώτο φως, συνέχει και ενοποιεί τα πάντα.

ΠΑΡΑΘΕΜΑ

«Τὸ ἐκ τῆς μελῳδίας τερπνὸν τοῖς δόγμασιν ἐγκατέμιξεν, ἵνα τῷ προσηνεῖ καὶ λείῳ τῆς ἀκοῆς τὸ ἐκ τῶν λόγων ὠφέλιμον λανθανόντως ὑποδεξόμεθα• …Διὰ τοῦτο τὰ ἐναρμόνια ταῦτα μέλῃ τῶν ψαλμῶν ἡμῖν ἐπινενόηται, ἵνα οἱ παῖδες τὴν ἡλικίαν, ἢ καὶ ὅλως οἱ νεαροὶ τὸ ἦθος, τῷ μὲν δοκεῖν μελωδῶσι, τῇ δὲ ἀληθείᾳ τάς ψυχὰς ἐκπαιδεύωνται».

«Το τερπνό της μελωδίας με τα δόγματα συνταίριαξε, για να δεχτούμε το ωφέλιμο των λόγων, μέσω του ευχάριστου του ακούσματος…Οι μελωδίες των ψαλμών έχουν επινοηθεί, για να νομίζουν τα παιδιά και όσοι δεν έχουν ακόμα αποκτήσει πνευματική ωριμότητα ότι ψάλλουν, ενώ στην πραγματικότητα διαπαιδαγωγούνται».

Μέγας Βασίλειος, 'Oμιλία Εἱς ψαλμούς

Ερωτήσεις - Ασκήσεις

1. Οι ύμνοι της Εκκλησίας μας έχουν απαράμιλλη ποιητική αξία, ενώ ταυτόχρονα αναγνωρίζεται και η παιδευτική τους αξία, όπως επισημαίνει και ο Μέγας Βασίλειος στο κείμενο του παραθέματος. Γνωρίζετε και άλλα τέτοια παραδείγματα ποιητικών κειμένων που έχουν χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν ή που χρησιμοποιούνται ακόμα και σήμερα για τους ίδιους λόγους;

2. Η διδακτική ενότητα τελειώνει με κάποια αποσπάσματα από τη Δοξολογία στο τέλος του Όρθρου. Ποιες αλήθειες μας αποκαλύπτει το κείμενο για το Θεό και τη σχέση του με τον κόσμο;

3.Nα λύσετε το σταυρόλεξο που ακολουθεί:

OPIZONTIA:
Tο σώμα του Xριστού
H πρωινή ακολουθία
Aφοσίωση στο Θεό
Bασική αλήθεια της πίστης μας
KAΘETA:
Aπογευματινή ακολουθία
H τέλεση της Θείας Eυχαριστίας

Eικ. 38^η: O Άγιος Nικόλαος Πορταριάς, Πήλιο.