Θρησκευτικά (ΣΤ Δημοτικού) - ΑΝΕΝΕΡΓΟ: Ηλεκτρονικό Βιβλίο

7. Ψαλμοί: Ποιήματα αναζήτησης και έκφρασης της αληθινής ζωής

Οι ψαλμοί βοηθούν τον άνθρωπο να γνωρίσει την αλήθεια
Το περιεχόμενο και η αξία των ψαλμών στη ζωή της Εκκλησίας

Το βιβλίο των ψαλμών

Οι ψαλμοί εκφράζουν τον πόθο του ανθρώπου για την αληθινή ζωή

Οι ψαλμοί δεν είναι μόνο ένα από τα σπουδαιότερα βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης, αλλά ανήκουν στα αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Έχουν χαρακτηριστεί ως η κορυφή της παγκόσμιας λυρικής ποίησης. Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι το βιβλίο των ψαλμών ανοίγει τα φτερά του ανθρώπου, που θέλει να πλησιάσει το Θεό και να γνωρίσει την αλήθεια. Τους περισσότερους ψαλμούς έγραψε ο προφήτης και βασιλιάς Δαβίδ και απαγγέλλονταν με τη συνοδεία μουσικών οργάνων.

Οι ψαλμοί μάς βοηθούν να υμνήσουμε το μεγαλείο του Θεού, εκφράζουν τη χαρά, την ευγνωμοσύνη και την ελπίδα μας στο Θεό και στηρίζουν όσους αντιμετωπίζουν δυσκολίες. Yπάρχουν και ψαλμοί που προαναγγέλλουν τον ερχομό του Σωτήρα Χριστού και το έργο του. Γι'αυτό και ως προς το περιεχόμενό τους οι ψαλμοί διακρίνονται σε ευχαριστήριους, μετανοητικούς, διδακτικούς, μεσσιανικούς κ.ά. Δικαιολογημένα λοιπόν ο Άγιος Γρηγόριος ο Νύσσης, ένας από τους μεγαλύτερους Πατέρες της Εκκλησίας μας, σχολιάζει και ερμηνεύει τους ψαλμούς, προβάλλοντας την ιδιαίτερη αξία τους για την προσέγγιση της Αλήθειας.

Το βιβλίο στο οποίο περιέχονται οι 150 ψαλμοί ονομάζεται ψαλτήρι και είναι ένα από τα σημαντικότερα λειτουργικά βιβλία της Εκκλησίας μας. Οι ψαλμοί διαβάζονται συνήθως στην αρχή των ιερών ακολουθιών της Εκκλησίας μας, ενώ στίχοι τους χρησιμοποιούνται και στη Θεία Λειτουργία, που είναι το κέντρο της ορθόδοξης χριστιανικής λατρείας.

Eικ. 8η: O ψαλμωδός Δαβίδ,
Mικρογραφία από ψαλτήριο του 10ου αι. μ.X.,
Bibliothèque Nationale, Παρίσι.

^* μεσσιανικός: αυτός που αναφέρεται στον Μεσσία.

Η ποιητική μορφή των ψαλμών, η συμβολική τους γλώσσα και ο πλούτος της θεολογίας τους, έκαναν το ψαλτήρι ένα από τα πιο σημαντικά προσευχητάρια των χριστιανών, αφού μπορεί να εκφράζει με μοναδικό τρόπο την ευγνωμοσύνη και την αφοσίωσή μας στο Θεό.

Το βιβλίο των ψαλμών είναι πολύ σημαντικό και στην Ιουδαϊκή θρησκεία, αφού αποτελεί ένα από τα πιο συνηθισμένα αναγνώσματα στη συναγωγή.

Το ψαλτήρι στη λατρεία της Εκκλησίας

ΠΑΡΑΘΕΜΑ

Στίχοι από τους ψαλμούς

Φτιάξε μου Θεέ, μια καθαρή καρδιά
και νέο πνεύμα, σταθερό εντός μου βάλε.
Μη μ' αποδιώξεις μακριά σου
μη μου πάρεις το άγιο σου Πνεύμα.
Της λύτρωσής σου δώσ' μου πάλι τη χαρά
και με πρόθυμο πνεύμα στήριξέ με (ψαλμ. 50).

Όταν κοιτώ τους ουρανούς,
έργο που βγήκε από τα δάχτυλά σου,
και το φεγγάρι και τ' αστέρια
που εσύ τα δημιούργησες,
λέω: τι να' ναι ο άνθρωπος
κι έτσι πολύ τον σκέφτεσαι
ή των ανθρώπων οι γενιές
και τόσο τις φροντίζεις;
Τον έφτιαξες
λίγο πιο κάτω απ' τους αγγέλους
και τον στεφάνωσες με δόξα και τιμή,
τον έβαλες να επιστατεί
τα δημιουργήματά σου.
….
Κύριε, που είσαι ο Κύριός μας
τι θαυμαστό το όνομά σου
σ' όλη τη γη (ψαλμ. 8).

Ερωτήσεις - Ασκήσεις

1. Βλέπετε ότι στην εποχή της Παλαιάς Διαθήκης η ποίηση έπαιζε σημαντικό θρησκευτικό ρόλο στη ζωή των ανθρώπων. Να συζητήσετε στην τάξη το ρόλο της ποίησης σήμερα στη ζωή μας.
2. Εκτός από τη θρησκευτική λυρική ποίηση να αναφέρετε άλλα είδη ποίησης, παρουσιάζοντας στην τάξη αντιπροσωπευτικούς στίχους από ποιήματα.

3. Ευτυχισμένος όποιος έχει βοηθό του
Το Θεό του Ιακώβ
Κι έχει στον Κύριο και Θεό του
Την ελπίδα του.
Σ' εκείνον που έπλασε τον ουρανό
τη θάλασσα και τη στεριά
κι όλα τους τα πετούμενα
τα ψάρια και τα ζώα. (ψαλμ. 145)

Τι υμνούν αυτοί οι ψαλμικοί στίχοι; Να καταγράψετε τις εντυπώσεις σας.
4. Η εκκλησιαστική υμνογραφία και ποίηση θα γνωρίσει ακόμα μεγαλύτερη άνθηση με τα κοντάκια και τους κανόνες*, που συνδέθηκαν με τις λατρευτικές ανάγκες της Εκκλησίας. Να βρείτε περισσότερες πληροφορίες γι' αυτά τα είδη της θρησκευτικής ποίησης και να καταγράψετε κάποιους στίχους από τους ύμνους που χρησιμοποιούνται στη λατρεία μας.

Eικ. 9η: O βασιλιάς Δαβίδ ανάμεσα στη Σοφία και την Προφητεία,
Mικρογραφία από ψαλτήριο, περίπου 1300 μ.X.,
Biblioteca Apostolica Vaticana, Bατικανό.

^*Βλ. Γλωσσάριο