Ιστορία (Ε Δημοτικού) - Βιβλίο Μαθητή (Εμπλουτισμένο)
Ζ. Θέματα από τη βυζαντινή ιστορία Επιστροφή στην αρχική σελίδα του μαθήματος

Eπίλογος

Αγαπητά μας παιδιά,

μετά από εννέα μηνών πορεία, φτάσατε στο τέλος της Ε' τάξης αλλά και της ιστορίας των βυζαντινών χρόνων. Πιστεύουμε ότι το βιβλίο που κρατάτε στα χέρια σας σάς βοήθησε να γνωρίσετε τη μακρόχρονη ιστορία της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, η οποία ξεκίνησε ως ρωμαϊκό κράτος και κατέληξε ως ελληνικό. Σας έκανε σίγουρα να συμπαθήσετε τους ανθρώπους και τους λαούς που αποτέλεσαν αυτό το κράτος, να εκτιμήσετε τους αγώνες τους για την ελευθερία και να θαυμάσετε την προσφορά τους στον ελληνικό και στον παγκόσμιο πολιτισμό. Πιστεύουμε ότι το ιστορικό αυτό ταξίδι στο Βυζάντιο ήταν για σας ευχάριστο και γοητευτικό.

Τώρα που η χρονιά τελείωσε μην καταστρέψετε και μην πετάξετε το βιβλίο σας. Κρατήστε το για να θυμάστε όσα μάθατε και όσα χαρήκατε μαζί του. Θα σας βοηθήσει όμως και στη διάρκειά της επόμενης σχολικής χρονιάς, όταν κάποιες φορές θα χρειαστεί να το συμβουλευτείτε, ως οδηγό, για τη συνέχεια του ταξιδιού σας στα νεότερα χρόνια, που θα διδαχτείτε στην ΣΤ' τάξη.

Γι' αυτό φυλάξτε το ανάμεσα στα άλλα αγαπημένα σας βιβλία. Κι όσο ο καιρός περνά θα νιώθετε πόσο ωραίο είναι να διατηρείτε κάτι που έχετε αγαπήσει.


Σας ευχόμαστε καλές διακοπές.


Η ομάδα συγγραφής του βιβλίου.

Παράρτημα

Γλωσσάριο

Άβαροι Ασιατικός λαός ουννικής καταγωγής. Εμφανίστηκαν τον 6ο αιώνα στις όχθες του Δούναβη και έκαναν πολλές επιδρομές στις βόρειες επαρχίες του Βυζαντίου.
Αγιογραφία Κλάδος της Ζωγραφικής που έχει ως θέμα της την απεικόνιση αγίων προσώπων και θρησκευτικών παραστάσεων του Χριστιανισμού.
Ακρόπολη

Οχυρή θέση, συνήθως ύψωμα (λόφος), που τη χρησιμοποιούσαν οι άνθρωποι σαν καταφύγιο σε περίπτωση εχθρικής επιδρομής.
Άλωση Η κυρίευση, η κατάκτηση, η κατάληψη.
Αναγέννηση

Η αναδημιουργία, η αναμόρφωση, η πνευματική και πολιτιστική άνθηση.
Αναδιοργάνωση Η οργάνωση σε νέες βάσεις.
Αναστήλωση εικόνων Η επαναφορά της λατρείας των εικόνων.
Ανεφοδιασμός

Η παροχή νέων εφοδίων σε όπλα, τρόφιμα, στράτευμα κ.ά.
Ανθύπατος Διοικητικός τίτλος των Ρωμαίων. Τιμητικός τίτλος ανώτερων κρατικών υπαλλήλων στο Βυζάντιο.
Αξίωμα Ανώτερη πολιτική ή κοινωνική θέση.
Αξιωματούχος

Αυτός που κατέχει κάποιο αξίωμα ή κάποιο βαθμό.
Αποδιοργάνωση Η διάλυση, η παράλυση.
Απόσχιση Ο αποχωρισμός ή η απόσπαση μιας επαρχίας από ένα κράτος
Αριστοκρατία Πολίτευμα στο οποίο η εξουσία βρίσκεται στα χέρια των ευγενών (πλουσίων). Η κοινωνική τάξη που αποτελείται από ευγενείς.
Αυτοκράτορας Αυτός που είναι απόλυτος μονάρχης μιας αυτοκρατορίας.
Αυτοκρατορία Η χώρα ή οι χώρες που τη διακυβέρνησή τους την έχει ο αυτοκράτορας. Συνήθως έχει μεγάλη έκταση, όπου κατοικούν πολλοί λαοί.
Βάνδαλοι Γερμανικός λαός που εμφανίζεται τον 1ο αιώνα και εγκαθίσταται στις ακτές της Βαλτικής θάλασσας. Από τις καταστροφές που προκάλεσαν προήλθε ο όρος βανδαλισμός.
Βεβήλωση Ανόσια, ανίερη και ασεβής πράξη κατά ιερού προσώπου ή ιερού αντικειμένου.
Βεδουίνοι Νομάδες που ζούσαν σε αραβικές χώρες.

Παράρτημα


Βιοτεχνία Η κατασκευή χρήσιμων αντικειμένων με απλά εργαλεία ή μηχανήματα.
Γότθοι Αρχαίος Γερμανικός λαός. Μετακινούνταν από χώρα σε χώρα και διασπάστηκε σε Οστρογότθους και Βησιγότθους.
Δήμευση περιουσίας

Η κατάσχεση περιουσίας από το δημόσιο.
Δήμοι Οργανωμένες ομάδες λαού στην Κωνσταντινούπολη και σε άλλες βυζαντινές πόλεις που ανέπτυξαν αθλητικές και πολιτικές δραστηριότητες.
Διακυβέρνηση

Η διοίκηση μιας χώρας σύμφωνα με κάποιο πρόγραμμα.
Διάταγμα Επίσημη έγγραφη διαταγή, που αναφέρεται στην εφαρμογή ή στην ερμηνεία του νόμου.
Διπλωματία Η διαχείριση των εξωτερικών υποθέσεων ενός κράτους με ειρηνικά μέσα.
Διωγμοί

Τα σκληρά μέτρα που εφάρμοζαν οι ρωμαίοι αυτοκράτορες εναντίον των πρώτων χριστιανών.
Δουλοπάροικος Χωρικός που καλλιεργούσε κτήματα ισχυρού αφέντη κρατώντας ελάχιστο μέρος της σοδειάς. Δεν μπορούσε να απομακρυνθεί από το κτήμα. Όταν πουλιόταν το κτήμα, πουλιόταν κι αυτός.
Δυνατοί Οι μεγαλοκτηματίες, οι πλούσιοι.
Εγνατία οδός

Η οδός που ξεκινούσε από το Δυρράχιο της Αδριατικής και περνώντας από τη Θεσσαλονίκη κατέληγε στην Κωνσταντινούπολη.
Έθνος Σύνολο ανθρώπων που έχουν κοινή ιστορία, κοινό πολιτισμό και κοινή θρησκεία.
Εκθρόνιση Η αφαίρεση της εξουσίας από έναν ηγεμόνα, η καθαίρεση.
Εκχριστιανίζω Κάνω κάποιον χριστιανό.
Εμφύλια διαμάχη Η διαμάχη που γίνεται μεταξύ των ατόμων της ίδιας φυλής.
Εξέγερση Η επανάσταση.
Εξελληνίζω Μεταβάλλω κάποιον σε Έλληνα.
Εξοπλισμός Ο εφοδιασμός με όπλα και πολεμικό υλικό.
Εξισλαμίζω Κάνω κάποιον οπαδό του Ισλάμ.
Επάλξεις Τα ψηλότερα τμήματα των τειχών φρουρίου ή πύργου, με ανοίγματα, από τα οποία πολεμούσαν οι αμυνόμενοι.
Έπαρχος Ο διοικητής επαρχίας.
Θεμελίωση Η έναρξη ενός έργου.
Θεολογικές διαφορές Οι διαφορετικές απόψεις και αντιλήψεις για το θεό.

Παράρτημα


Ιερατείο Το σύνολο των ιερέων μιας θρησκείας, ο κλήρος.
Καταπέλτης Πολεμική μηχανή που εξακόντιζε πέτρες.
Κοράνιο Το ιερό βιβλίο των μουσουλμάνων.
Λατίνοι Λαός που εγκαταστάθηκε στην ιταλική χερσόνησο. Στα βυζαντινά χρόνια, οι πιστοί της Καθολικής εκκλησίας, που μιλούσαν λατινικά.
Λιποτάκτης Ο στρατιώτης που εγκαταλείπει αδικαιολόγητα τις τάξεις του στρατού.
Μεταρρύθμιση Η αλλαγή, ο μετασχηματισμός, η τροποποίηση.
Μικρογραφία Η μινιατούρα, η πολύ μικρών διαστάσεων εικόνα.
Μισθοφόρος στρατιώτης Ο στρατιώτης που παίρνει μισθό για τις υπηρεσίες που παρέχει σε ξένη χώρα.
Μονοθεϊσμός Η πίστη στην ύπαρξη ενός μόνου θεού.
Μονόξυλο Στενόμακρο πλοιάριο που κατασκευαζόταν από ένα κορμό δέντρου.
Νορμανδοί Γερμανικός λαός. Κατοικούσε στις σκανδιναβικές χώρες. Η εμφάνισή τους τον 11ο αιώνα στη Μεσόγειο ήταν ένα ισχυρό πλήγμα για το Βυζάντιο.
Οθωμανοί Τούρκοι Τουρκική φυλή που μετακινήθηκε από την Αν. Περσία στη Μ. Ασία. Ιδρυτής τους ήταν ο Οσμάν.
Οικουμενική σύνοδος Η σύνοδος στην οποία μετέχουν όλοι οι επίσκοποι της Εκκλησίας.
Ούννοι Νομαδικός λαός μογγολικής καταγωγής, που με αρχηγό τους τον Αττίλα απείλησαν το Βυζάντιο και τη Ρώμη.
Πανδιδακτήριο Ανώτατη σχολή στην Κωνσταντινούπολη των βυζαντινών χρόνων.
Πανεπιστήμιο Μαγναύρας Ανώτατη σχολή στην Κωνσταντινούπολη, που ιδρύθηκε από τον καίσαρα Βάρδα τον 9ο αιώνα.
Πάπας Ο αρχηγός της Δυτικής εκκλησίας και επίσκοπος της Ρώμης.
Πάπυρος Είδος φυτού που φυτρώνει στις όχθες του Νείλου. Η κατεργασμένη φλούδα του χρησιμοποιείται ως υλικό γραφής.
Πατριάρχης Τίτλος των ανώτατων αρχιεπισκόπων της ανατολικής εκκλησίας.
Περγαμηνή Μεμβράνη από κατεργασμένο δέρμα που χρησιμοποιείται για γραφή.
Πρεσβευτής Ανώτατος διπλωματικός αντιπρόσωπος που αποστέλλεται από τη χώρα του σε μια ξένη χώρα.

Παράρτημα


Πριγκιπάτο Η χώρα που διοικείται από πρίγκιπα, δηλαδή από το γιο του βασιλιά ή από κάποιο μέλος της βασιλικής οικογένειας.
Προσάρτηση Η υπαγωγή μιας χώρας ή τμήματός της σε μια άλλη χώρα.
Σαρακηνοί Άραβες ναυτικοί που είχαν κύριο έργο τους την πειρατεία.
Σλάβοι Ομάδα λαών που κατάγονταν από την ανατολική Ευρώπη. Με τις μεγάλες μεταναστεύσεις εγκαταστάθηκαν στη Μοραβία, Βοημία, Πολωνία, Βουλγαρία και στη νότια Βαλκανική.
Συνθήκη Επίσημη συμφωνία μεταξύ κρατών.
Σχίσμα Ο διαχωρισμός της χριστιανικής εκκλησίας σε Ανατολική και Δυτική που έγινε το 1054 μ.Χ.
Yπήκοος Ο πολίτης που είναι κάτω από την εξουσία ενός κράτους.
Φράγκοι Ομάδα γερμανικών φύλων που ήταν εγκατεστημένοι στις όχθες του Ρήνου ποταμού. Αργότερα μετακινήθηκαν στη Ρώμη και αρκετοί συγχωνεύτηκαν με τους Ρωμαίους.
Φύλο Ομάδα ανθρώπων που ανήκουν στην ίδια φυλή και έχουν κοινά στοιχεία πολιτισμού (γλώσσα, θρησκεία, ήθη έθιμα).
Χειρόγραφα Κείμενα γραμμένα με το χέρι σε πάπυρο, περγαμηνή, χαρτί ή άλλο υλικό.
Ψηφιδωτό Παράσταση τοίχου ή δαπέδου από μικρά κομμάτια πέτρας ή γυαλιού που τα ονόμαζαν ψηφίδες.

Εικόνα

Παράρτημα

Χρονολογικός πίνακας
με τα σημαντικότερα γεγονότα της
ρωμαϊκής και βυζαντινής περιόδου

146 π.Χ. Οι Ρωμαίοι κατακτούν την Ελλάδα.
313 μ.Χ. Το διάταγμα της ανεξιθρησκίας (Μεδιολάνων).
324 μ.Χ. Ο Κωνσταντίνος γίνεται μονοκράτορας.
330 μ.Χ. Η ίδρυση της Κωνσταντινούπολης.
392 μ.Χ. Ο Μ. Θεοδόσιος καταργεί τους Ολυμπιακούς Αγώνες.
395 μ.Χ. Ο χωρισμός της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας σε Ανατολική και Δυτική.
476 μ.Χ. Η διάλυση της Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.
527 μ.Χ. Ο Ιουστινιανός γίνεται αυτοκράτορας.
532 μ.Χ. Η στάση του Νίκα.
537 μ.Χ. Τα εγκαίνια της Αγίας Σοφίας.
626 μ.Χ. Πολιορκία της Κωνσταντινούπολης από τους Άβαρους και τους Πέρσες.
673 μ.Χ. Οι Άραβες επιχειρούν να καταλάβουν την Κωνσταντινούπολη.
717 μ.Χ. Οι Άραβες πολιορκούν την Κωνσταντινούπολη.
732 μ.Χ. Οι Φράγκοι νικούν τους Άραβες στο Πουατιέ της Γαλλίας.
843 μ.Χ. Η αναστήλωση των εικόνων.
862 μ.Χ. Ο Κύριλλος και ο Μεθόδιος αποστέλλονται στη Μοραβία και αναλαμβάνουν τον εκχριστιανισμό των Σλάβων.
1014 μ.Χ. Ο Βασίλειος Β’ νικά τους Βούλγαρους στο Κλειδί της Μακεδονίας.
1071 μ.Χ. Οι Σελτζούκοι Τούρκοι νικούν τους Βυζαντινούς στο Ματζικέρτ.
1204 μ.Χ. Η άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους.
1261 μ.Χ. Η ανάκτηση της Κωνσταντινούπολης από το Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγο.
1342 μ.Χ. Οι Ζηλωτές αναλαμβάνουν τη διοίκηση της Θεσσαλονίκης.
1389 μ.Χ. Οι Οθωμανοί κατακτούν τη Μ. Ασία και πολιορκούν την Κωνσταντινούπολη.
1402 μ.Χ. Οι Μογγόλοι νικούν τους Οθωμανούς στη μάχη της Άγκυρας.
1430 μ.Χ. Οι Οθωμανοί καταλαμβάνουν τη Θεσσαλονίκη.
1453 μ.Χ. Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Τούρκους.

Παράρτημα

Βιβλία με θέματα σχετικά
με την ιστορία της Ε΄ τάξης

ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟY ΣYΓΓΡΑΦΕΑΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ
Η πριγκίπισσα της Παλμύρας Ζωή Βαλάση Κέδρος
Για την πατρίδα Πηνελόπη Δέλτα Εστία
Τον καιρό του Βουλγαροκτόνου Πηνελόπη Δέλτα Εστία
Κάποτε στη Βασιλεύουσα Αγάπη Ευαγγελίδη Άγκυρα
Βυζάντιο σε εικόνες: (τόμοι Ι - VI ) Σοφία Ζαραμπούκα Πατάκη
Ιουστινιανός Δανάη Ζάνου Μίνωας
Βασίλειος Διγενής Ακρίτας Καλοκύρη Ελένη,
Καλοκύρης Δημήτρης 		Κέδρος
Η επαναστάτρια και ο Σύλλας Κώστας Καραστάθης Ακρίτας
Διγενής Ακρίτας Ανδρέας Καρκαβίτσας Σμυρνιωτάκης, Πέλλα
Κόκκινη κλωστή δεμένη:
το παραμύθι των υφασμάτων		 Πάρη Καλαμάρα Καλειδοσκόπιο
Απ’ των κάστρων τις χρυσόπορτες Ταξιάρχης Κόλλιας Καλειδοσκόπιο
Κωνσταντίνος Παλαιολόγος (Α΄ - B΄) Κώστας Κυριαζής Εστία
Κωνσταντίνος ο Μέγας Κώστας Κυριαζής Εστία
Ηράκλειος Κώστας Κυριαζής Εστία
Θεοφανώ Κώστας Κυριαζής Εστία
Ρωμανός ο Δ΄ ο Διογένης Κώστας Κυριαζής Εστία
Η Δ΄ Σταυροφορία Κώστας Κυριαζής Εστία
Ιστορίες γύρω από την Ακρόπολη Πηνελόπη Μαξίμου Μίνωας
Μανουήλ Κομνηνός.
Ο ιππότης αυτοκράτορας		 Πηνελόπη Μαξίμου Στοχαστής
Μορφές Βυζαντινών Αυτοκρατόρων Πηνελόπη Μαξίμου Στοχαστής
Ιστορίες από το Βυζάντιο (τόμοι α΄- γ΄) Σοφία Μαυροειδή-Παπαδάκη Πατάκη
Η Πόλις εάλω Νικολό Μπάρμπορο, Κωνσταντίνος Φραντζής Λιβάνη
Στα Βυζαντινά χρόνια Άκης Λαδικός Λιβάνη
Η Δοξανιώ Μαρία Λαμπαδαρίου Πόθου Κέδρος
Νικηφόρος Φωκάς Μαρία Λαμπαδαρίου Πόθου Κέδρος
Το τέλος του Βυζαντίου Μαρίζα Ντεκάστρο Ακρίτας
Βυζαντινή τέχνη Μαρίζα Ντεκάστρο Κέδρος
Διαβάζοντας τις βυζαντινές εικόνες Μαρίζα Ντεκάστρο Ακρίτας
Ανδρόνικος ο Α΄, ο φιλόλογος Αυγή Παπάκου Αδελφοί Κυριακίδη
Θεοδώρα, η Τραπεζούντια πριγκίπισσα Αυγή Παπάκου Αδελφοί Κυριακίδη
Μείνατε ώδε και γρηγορείτε Ευγενία Περιορή Φυτράκη
Η φωτιά που δε σβήνει Χάρης Σακελαρίου Καστανιώτη
Βυζαντινός εσπερινός Χρήστος Σαμουηλίδης Λιβάνη

Παράρτημα


Στην πόλη του Αϊ Δημήτρη Κίρα Σίνου Κέδρος
Άννα και Θεοφανώ Κίρα Σίνου Κέδρος
Το ασημένιο μενταγιόν Κίρα Σίνου Κέδρος
Πρόσκληση σε γεύμα Ελένη Σταμπόγλη Καλειδοσκόπιο
Στον ίσκιο του δικέφαλου Καλλιόπη Σφαέλλου Ψυχογιός
Θεοδώρα Λούφα Τζοάννου Άγκυρα
Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Λούφα Τζοάννου Άγκυρα
Περπατώντας στους αιώνες Νίτσα Τζώρτζογλου Καστανιώτη
Ψηφίδες του Βυζαντίου Εκπαιδευτικό υλικό Πρόγραμμα
«Μελίνα εκπαίδευση και πολιτισμός»,
Υπουργείο Πολιτισμού,
Διεύθυνση Βυζαντινών και
Μεταβυζαντινών Μνημείων.

Εικόνα

Παράρτημα

Βιβλιογραφία

  1. Αντωνιάδης Λέανδρος, Η διδακτική της Ιστορίας, Π.Ι. Κύπρου, Λευκωσία 1987.
  2. Αγίου Δημητρίου θαύματα: Συλλογές αρχιεπισκόπου Ιωάννου και ανωνύμου, (επιμ., μτφρ. Χαράλαμπος Μπακιρτζής), Αγρα, Αθήνα 1997.
  3. Αμαντος Κωνσταντίνος Ι., Ιστορία του βυζαντινού κράτους, Ο.Ε.Δ.Β., τ. 1-2, Αθήναι 1963, 1977.
  4. Αργυροπούλου Χριστίνα, Η διδακτική της ιστορίας: Θεωρητικές και πρακτικές προσεγγίσεις: Τοπική ιστορία, Paulos, Αθήνα 1997.
  5. Αρβελέρ Ελένη - Aymard Maurice, Οι Ευρωπαίοι, Αρχαιότητα, Μεσαίωνας, Αναγέννηση, (μτφρ. Πάρης Βουρλάκης), Σαββάλας, Αθήνα 2003.
  6. Αρμστρογκ, Κάρεν, Ισλάμ: Μία σύντομη ιστορία, Πατάκης, Αθήνα 2000.
  7. Αρχαιολογία, τ. 25 (Δεκέμβριος 1987), τ. 88 (Σεπτέμβριος 2003), τ. 91 (Ιούνιος 2004).
  8. Ασδραχάς Σπύρος, Ζητήματα Ιστορίας, Θεμέλιο, Αθήνα 1983.
  9. Ασδραχάς Σπύρος, Ιστορική Έρευνα και Ιστορική Παιδεία, Πραγματικότητες και Προοπτικές, Μνήμων, Αθήνα 1982.
  10. Αχείμαστου - Ποταμιάνου Μυρτάλη, Βυζαντινές τοιχογραφίες, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1995.
  11. Αχλης Νίκος, Οι γειτονικοί μας λαοί, Βούλγαροι και Τούρκοι, στα σχολικά βιβλία ιστορίας Γυμνασίου και Λυκείου, Αφοι Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 1983.
  12. Βαγιανού Στ. Γεώργιος, Π διδασκαλία της ιστορίας μέσα από τα λογοτεχνικά κείμενα, Έλλην. Αθήνα 1995.
  13. Baynes N.H. - Moss H. St. L.B., Βυζάντιο. Εισαγωγή στο βυζαντινό πολιτισμό, (μετ. Δ. Ν. Σακκάς), Παπαδήμας, Αθήνα 1983.
  14. Vasiliev A. A, Ιστορία της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, τ.2, Μπεργάδης, Αθήνα (χ.χ.).
  15. Βοκοτόπουλος Π, Ελληνική Τέχνη: Βυζαντινές Εικόνες, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1995.
  16. Βουρβέρης Κ., Το πρόβλημα του μαθήματος της Ιστορίας εις τα δημοτικά και τα γυμνάσια, Ελληνική Ανθρωπιστική Εταιρεία, Αθήνα 1970 (Β' Έκδοση).
  17. Braudel Fernard, Μελέτες για την ιστορία, Μνήμων, Αθήνα 1987.
  18. Βρεττός Γιάννης Ε., Εικόνα και σχολικό εγχειρίδιο: επιλογή, μεθοδολογική προσέγγιση, ανάγνωση, Αθήνα 1999.
  19. Bruner Jerome, Η διαδικασία της παιδείας, (μτφρ. Χρυσάνθ. Κληρίδη), Καραβίας, Αθήνα (χ.χ.).
  20. Βώρος Φανούρης., Δοκίμια για την παιδεία, Παπαδήμας, Αθήνα 1977.
  21. Βώρος Φανούρης., Σπουδή και διδασκαλία της Ιστορίας, Παπαδήμας, Αθήνα 1980.
  22. Βώρος Φανούρης, Η διδασκαλία της Ιστορίας με αξιοποίηση της εικόνας, Παπαδήμας, Αθήνα 1993.
  23. Bury Β. Ι., Αρχαίοι Ελληνες Ιστορικοί, (μτφρ. Φ. Κ. Βώρος), Παπαδήμας, Αθήνα 1971.
  24. Γεωργούλη Δ. Κ, Φιλοσοφία της Ιστορίας, Παπαδήμας, Αθήνα 1976.
  25. Γιαννόπουλος Γ. - Οικονομόπουλος Ξ. - Κατσουλάκος Θ., Εισαγωγή στις Ιστορικές σπουδές, Γ' Λυκείου, Ο.Ε.Β.Δ., Αθήνα 1986.
  26. Γιωτοπούλου - Σισιλιάνου Ε., Η διδασκαλία της Ιστορίας στη Μέση Εκπαίδευση, Γρηγόρης, Αθήνα 1965.
  27. Γλύκατζη -Αρβελέρ Ελένη, Η πολιτική ιδεολογία της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, Αργώ, Αθήνα 1977.
  28. Walter Gerard, Η καθημερινή ζωή στο Βυζάντιο, Παπαδήμας, Αθήνα 2002.
  29. Δελμούζος Αλέξανδρος, Μελέτες και πάρεργα, τόμοι Α' - Β', Αθήνα 1958.
  30. Durant Will, Παγκόσμιος ιστορία πολιτισμού, τ. Γ', Δ', Συρόπουλος -Κουμουνδουρέας, Αθήνα 1969.
  31. Ελευθεροτυπία, Περιοδικό Ιστορικά, τ. 14 (20-1-2000), 84 (24-5-2001), 135 (23-5-2002), 154 (10-10-2002)169 (23-1-2003), 187 (29-5-2003), 190 (19-6-2003), 206 (9-10-2003), 233 (22-4-2004), 279 (31-3-2005).
  32. Επιθεώρηση εκπαιδευτικών θεμάτων, Περιοδική έκδοση του Π.Ι., Τεύ.7ο, Αθήνα 2002.

Παράρτημα


  1. Ζακυθηνός Α. Διον., Βυζαντινή ιστορία, εκδ. Δωδώνη, Αθήνα 1989.
  2. Θεοφιλίδης Χρήστος, Η τέχνη των ερωτήσεων, Λευκωσία, 1984.
  3. Θεοφιλίδης Χρήστος, Διαθεματική προσέγγιση της διδασκαλίας, Λευκωσία 1987.
  4. Θουκυδίδης, Ιστορίαι, (μετ. Ελ. Βενιζέλου), Βιβλιοθήκη των Ελλήνων, Αθήνα (χ.χ.) τ. 1-5.
  5. Ιμβριώτη Ρόζα, Η γυναίκα στο Βυζάντιο, Αθηνά Α. I. Ράλλη, Αθήνα 1923.
  6. Ιστορία Γ', Δ ', Ε', ΣΤ' Δημοτικού, Βιβλία για το δάσκαλο, Ο.Ε.Δ.Β., Αθήνα, 1986.
  7. Ιστορία του Ελληνικού Εθνους, Εκδοτική Αθηνών, τόμοι Α' - ΙΕ', Αθήνα 1980.
  8. Κ.Θ. Δημαράς και Νίκος Σβορώνος, Η μέθοδος της ιστορίας: συνεντεύξεις με τους Στέφανο Πεσμαζόγλου και Νίκο Αλιβιζάτο, Άγρα, Αθήνα 1995.
  9. Καραγιαννόπουλος Ιωάννης, Το Βυζαντινό κράτος, Ερμής, Αθήνα 1983.
  10. Καραγιαννόπουλος Ιωάννης, Εισαγωγή στην Επιστήμη της Ιστορίας, Βάνιας, Θεσσαλονίκη 1983.
  11. Καραγιαννόπουλος Ε. Ιωάννης, Η βυζαντινή ιστορία από τις πηγές, Βάνιας, Θεσσαλονίκη 1996.
  12. Κατσούφη Ελένη, «Η τέχνη του ψηφιδωτού», Ανοιχτό Σχολείο, τ. 93.
  13. Κορδάτος Γιάννης, Τα τελευταία χρόνια της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, Μπουκουμάνης, Αθήνα 1975.
  14. Κουκουλές Φαίδων, Βυζαντινών βίος και πολιτισμός, τ.9, Παπαζήσης, Αθήνα 1952.
  15. Λεοντσίνης Γ. Ν., Διδακτική της Ιστορίας, εκδ. Γ.Ν. Λεοντσίνη, Πειραιάς, 1996.
  16. Μακρυγιάννης, Απομνημονεύματα (Επιμ. Γιάννη Βλαχογιάννη), εκδ. Ιστορική Έρευνα, Αθήνα (χ.χ.)
  17. Μαραγκουδάκης Γ.Π, Οικοδόμηση της γνώσης και διδασκαλία, εκδ. Δίπτυχο, Αθήνα 1978.
  18. Μαραγκουδάκης Γ.Π: Ψυχολογική θεμελίωση της διδασκαλίας, η τεχνική του προγραμματισμού, εκδ. Δίπτυχο, Αθήνα 1972.
  19. Μαρτυρίες σε ηχητικές και κινούμενες αποτυπώσεις ως πηγή της ιστορίας: Πανεπιστήμιο Αθηνών, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας: Διεθνής ημερίδα, 30 Μαίου 1997, Πρακτικά, Κατάρτι, Αθήνα 1998.
  20. Ματσαγγούρας Γ. Ηλίας, Διαθεματικότητα στη Σχολική Γνώση, Γρηγόρης, Αθήνα 2003.
  21. Ματσαγγούρας Γ. Ηλίας, Ομαδοσυνεργατική Διδασκαλία και Μάθηση, Γρηγόρης, Αθήνα 2003.
  22. Ματσαγγούρας Γ. Ηλίας, Στρατηγικές της διδασκαλίας, Gutenberg, Αθήνα 1997.
  23. Marrou Henri, Ιστορία της εκπαιδεύσεως κατά την αρχαιότητα, (μτφρ. Θ. Φωτεινόπουλος), Αθήνα 1961.
  24. Marwick Arthur, Εισαγωγή στην Ιστορία, Κουτσουμπός, Αθήνα 1985.
  25. Μένου Αλεξάνδρα, Κουμαράς Παναγιώτης, Καρυώτογλου Πέτρος, «Σχέδια εργασίας: Η περίπτωση της βυζαντινής Θεσσαλονίκης», Ανοιχτό Σχολείο, τ. 57.
  26. Moniot Henri, Η διδακτική της ιστορίας, εκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα 2000.
  27. Λέβιτ Καρλ, Το νόημα της Ιστορίας, Γνώση, Αθήνα 1985.
  28. Lesky Albin, Ιστορία της αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας, (Μετάφρ. Αγ. Τσοπανάκης), Κυριακίδης, Θεσσαλονίκη 1990.
  29. Νικολόπουλος Νίκος Α., Το μάθημα της ιστορίας, γενική και διδακτική προσέγγιση, Νικόδημος, Αθήνα 1993.
  30. Ντιούι Τζων, Το σχολείο και το παιδί, ο σκοπός της ιστορίας στο Δ ημοτικό σχολείο, (μτφρ. Κώστας Σωτηρίου), Αθήνα 1929.
  31. Νούτσος Χαράλαμπος., Διδακτικοί στόχοι και αναλυτικό πρόγραμμα, Αθήνα 1983.
  32. Obolensky Dimitri, Η Βυζαντινή κοινοπολιτεία, Η ανατολική Ευρώπη, 500-1453, (μτφρ. Γιάννης Τσεβρεμές), τομ. 2, Βάνιας, Θεσσαλονίκη 1991.
  33. Πανελλήνια 'Ενωση Φιλολόγων: Ιστορία — Σεμινάριο 9.
  34. Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Οδηγίες των νέων μέτρων αξιολόγησης των μαθητών της Α 'βάθμιας εκπαίδευσης, Αθήνα 1994.
  35. Παπαϊωάννου Γ. Απόστολος, Η διδασκαλία της Ιστορίας, Η Ιστορία της «μακράς διάρκειας», Λιβαδειά - Ιωάννινα 2002.
  36. Παπανούτσος Ευάγγελος, Παιδεία, το μεγάλο μας πρόβλημα, Δωδώνη, Αθήνα 1976.

Παράρτημα


  1. Πετρουλάκης Νικ., Προγράμματα, εκπαιδευτικοί στόχοι και μεθοδολογία, Φελέκης, Αθήνα 1981.
  2. Πιαζέ Ζαν, Ψυχολογία και παιδαγωγική, Νέα Σύνορα -Α. Λιβάνης, Αθήνα 1979.
  3. Πολύβιος, Ιστορίαι, (μτφρ. Ν. Δ. Τριανταφυλλόπουλος), Γαλαξίας, τόμ. 1-5, Αθήνα 1972.
  4. Πόρσνεφ ΒΝ., Κοινωνική Ψυχολογία και Ιστορία, (μτφρ. Α. Αθανασίου), Αναξίμανδρος, Αθήνα 1975.
  5. Προκοπίου Καισαρέως, Ανέκδοτα ή απόκρυφος Ιστορία, (μετ. Δημ. Πιτσούνη), Αθήνα 1971.
  6. Ράνσιμαν Στήβεν, Βυζαντινός Πολιτισμός, Ερμείας, Αθήνα 1978.
  7. Σαλβαράς Γιάννης, Μοντέλο κοινωνικοποιημένης σχολικής εργασίας, Αθήνα 1987.
  8. Samaran Charles (επιμ.), Ιστορία και Μέθοδοι της, Μορφωτικό Ιδρυμα Εθνικής Τραπέζης Αθήνα 1979.
  9. Σβορώνος Νίκος, Επισκόπηση Νεοελληνικής Ιστορίας, (μετ. Αικ. Ασδραχά), Θεμέλιο Αθήνα 1982.
  10. Σβορώνος Νίκος, Η βυζαντινή επαρχία, Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Παιδείας, Αθήνα 1991.
  11. Seba Judy, Ιστορία για όλους, διδακτικές προτάσεις για το μάθημα της ιστορίας στο Δημοτικό και στο Γυμνάσιο, Μεταίχμιο, Αθήνα 2000.
  12. Talbot Rice Tamara, Ο δημόσιος και ιδιωτικός βίος των Βυζαντινών, Παπαδήμας, Αθήνα 1986.
  13. Τάτση Μαρία, Η σκιά του Ολύμπου στην Αιώνια Πόλη: ο ανθρωπομορφισμός των θεών στην αρχαία Ρώμη, Δημόσια Βιβλιοθήκη Λιβαδειάς, Λιβαδειά 2000.
  14. Τοντόρωφ Νικολάι, Ιστορία της Βουλγαρίας, Νέα Σύνορα - Αντ. Λιβάνης, Αθήνα 1983.
  15. Τοπόλσκι Γιέρζι, Προβλήματα Ιστορίας και Ιστορικής Μεθοδολογίας, (μτφρ. Μαρίας και Γιώργου Μαραγκού), Θεμέλιο, Αθήνα 1983.
  16. Τσακτσιρας Λάμπρος, Ορφανουδάκης Ζαχαρίας, Θεοχάρη Μαρία, Ιστορία Ρωμαϊκή και Βυζαντινή, Β' Γυμνασίου, Ο.Ε.Δ.Β., Αθήνα 1994.
  17. Χατζιδάκη Νανώ, Βυζαντινά ψηφιδωτά, Ελληνική Τέχνη, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1994.
  18. Hunger Herbert, Βυζαντινή λογοτεχνία, Μ.Ι.Ε.Τ ., Αθήνα 1992.

ΠΗΓΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΩΝ

  1. Ιστορία του Ελληνικού Έθνους (Βραβείο Ακαδημίας Αθηνών), Εταιρεία Ιστορικών Εκδόσεων, Εκδοτική Αθηνών, Α.Ε., Αθήνα 1971.
  2. Στα βυζαντινά χρόνια, Ιστορία Ε' τάξης Δημοτικού, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Αθήνα 2002.
  3. Ιστορία Ρωμαϊκή και Βυζαντινή, Β ' Γυμνασίου, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Αθήνα 2003.
  4. Ιστορία Β 'Λυκείου, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Αθήνα 2003.
  5. Ο θησαυρός της Ορθοδοξίας, 2000 χρόνια, ιστορία, μνημεία, τέχνη, Εκδοτική Αθηνών.
  6. Βυζαντινός στρατός 490-630 μ.Χ., Παντελής Καρύκας, Επικοινωνίες Α.Ε.
  7. Αθήνα, Ανάμεσα στο μύθο και την ιστορία, εκδόσεις Χαϊτάλη, Αθήνα 1995.
  8. ΙΣΤΟΡΙΚΑ (Περιοδικό), Αθήνα.
  9. ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ (Περιοδικό), Αθήνα..
  10. ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ (Περιοδικό), Αθήνα..
  11. Θεόφιλος — Ζωγραφικοί πίνακες, Δήμος Μυτιλήνης, 1986.
  12. Η λατινοκρατία στην Ελλάδα, Δημήτρης Σ. Μπελέζος, σειρά Παγκόσμια Ιστορία, 2004.
  13. Η βυζαντινή Κωνσταντινούπολη, Θεοχάρη Προβατάκη, Αθήνα, Β' έκδοση 1992.
  14. Έντυπα ΥΠΕΧΩΔΕ.
  15. Ohrid and its treasures, Ohrid 2003.
  16. Osmanli Saray Ressami, Fausto Zonaro, 2003.
  17. Ισταμπούλ, Naci Keskin.
  18. Αγία Σοφία ΚΑΡΙΕ, Rehber Basim Yayin Dagitim, AS, 1999.

Παράρτημα

 

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
α/α ΤΙΤΛΟΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ


ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ
  Επιστολή των συγγραφέων προς τους μαθητές της Ε´ τάξης.
  Πώς εργαζόμαστε με το βιβλίο της ιστορίας.
  Τι θα μάθουμε στην ιστορία της Ε´ τάξης.

Α΄. ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΡΩΜΑΙΟΙ
28 Οι Ρωμαίοι κυβερνούν τους Έλληνες.
29 Οι Έλληνες κατακτούν τους Ρωμαίους με τον πολιτισμό τους.
30 Η ρωμαϊκή αυτοκρατορία, μια υπερδύναμη του αρχαίου κόσμου.
31 Η καθημερινή ζωή στην αρχαία Ρώμη.

 

Β΄. Η ΡΩΜΑΪΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΝΕΤΑΙ
5 Μεγάλες αλλαγές στη διοίκηση της αυτοκρατορίας.
6 Μια νέα πρωτεύουσα, η Κωνσταντινούπολη.
7 Η Κωνσταντινούπολη οχυρώνεται και στολίζεται με έργα τέχνης.
8 Ο χριστιανισμός γίνεται επίσημη θρησκεία του κράτους.
9 Η Αυτοκρατορία χωρίζεται σε Ανατολική και Δυτική.
10 Το παλάτι, ο ιππόδρομος και οι Δήμοι.
11 Η καθημερινή ζωή και οι γιορτές στο Βυζάντιο.
12 Η εκπαίδευση στο Βυζάντιο.



Γ΄. ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΚΡΑΤΟΣ, ΜΙΑ ΔΥΝΑΜΗ ΠΟΥ ΜΕΓΑΛΩΝΕΙ
13 Ο Ιουστινιανός μεταρρυθμίζει τη διοίκηση και τη νομοθεσία.
14 Οι Δήμοι αναστατώνουν την πρωτεύουσα με τη «στάση του νίκα».
15 Η Αγία Σοφία, ένα αριστούργημα της αρχιτεκτονικής.
16 Το βυζαντινό κράτος φτάνει στα παλιά σύνορα της αυτοκρατορίας.

Δ΄ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΚΡΑΤΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΓΕΙΤΟΝΙΚΟΙ ΛΑΟΙ
17 Οι γείτονες των Βυζαντινών.
18 Οι Πέρσες και οι Άβαροι συμμαχούν εναντίον του Βυζαντίου.
19 Οι Βυζαντινοί και οι Άραβες.
20 Η φύλαξη των ανατολικών συνόρων και οι Ακρίτες.
21 Το Βυζάντιο εκχριστιανίζει τους Σλάβους.
22 Φιλικές σχέσεις και συγκρούσεις με τους Βούλγαρους και τους Ρώσους.

Παράρτημα


Ε'. Η ΜΕΓΑΛΗ ΑΚΜΗ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ
23 Η νομοθεσία και η διοίκηση εκσυγχρονίζονται.
24 Η κρίση της εικονομαχίας διχάζει τους Βυζαντινούς
25 Η ανάπτυξη των γραμμάτων και η μελέτη των αρχαίων Ελλήνων κλασσικών.
26 Η καθημερινή ζωή των Βυζαντινών στην ύπαιθρο.
27 Το Βυζάντιο φτάνει στο απόγειο της ακμής του.

ΣΤ'. ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ ΠΑΡΑΚΜΑΖΕΙ ΚΑΙ ΥΠΟΚΥΠΤΕΙ ΣΕ ΚΑΤΑΚΤΗΤΕΣ
28 Το κράτος αντιμετωπίζει μεγάλα εσωτερικά προβλήματα.
29 Νέοι εχθροί εμφανίζονται και αποσπούν εδάφη από την αυτοκρατορία
30 Η άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους.
31 Η ανάκτηση της Πόλης από το Μιχαήλ Η' Παλαιολόγο.
32 Η Θεσσαλονίκη γνωρίζει μεγάλη ακμή.
33 Οι Οθωμανοί Τούρκοι κατακτούν τα Βυζαντινά εδάφη.
34 Ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος προσπαθεί να σώσει την πρωτεύουσα.
35 Οι Τούρκοι πολιορκούν την Κωνσταντινούπολη.
36 Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Τούρκους.


Ζ.΄ ΘΕΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ
37 Η Βυζαντινή Κύπρος.
38 Η διπλωματία των Βυζαντινών.
39 Η γυναίκα στη βυζαντινή κοινωνία.
40 Η βυζαντινή τέχνη.
41 Η παιδεία στο Βυζάντιο.
42 Η γλώσσα των Βυζαντινών.
  Επίλογος

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
Γλωσσάριο
Χρονολογικός πίνακας σημαντικών γεγονότων.
Προτεινόμενα λογοτεχνικά βιβλία
Βιβλιογραφία.
Περιεχόμενα.

Βάσει του ν. 3966/2011 τα διδακτικά βιβλία του Δημοτικού, του Γυμνασίου, του Λυκείου, των ΕΠΑ.Λ. και των ΕΠΑ.Σ. τυπώνονται από το ΙΤΥΕ - ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ και διανέμονται δωρεάν στα Δημόσια Σχολεία. Τα βιβλία μπορεί να διατίθενται προς πώληση, όταν φέρουν στη δεξιά κάτω γωνία του εμπροσθόφυλλου ένδειξη «ΔΙΑΤΙΘΕΤΑΙ ΜΕ ΤΙΜΗ ΠΩΛΗΣΗΣ». Κάθε αντίτυπο που διατίθεται προς πώληση και δεν φέρει την παραπάνω ένδειξη θεωρείται κλεψίτυπο και ο παραβάτης διώκεται σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 7 του νόμου 1129 της 15/21 Μαρτίου 1946 (ΦΕΚ 1946, 108, Α').

 

 

 

 

 

Απαγορεύεται η αναπαραγωγή οποιουδήποτε τμήματος αυτού του βιβλίου, που καλύπτεται από δικαιώματα (copyright), ή η χρήση του σε οποιαδήποτε μορφή, χωρίς τη γραπτή άδεια του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Αθλητισμού / ΙΤΥΕ - ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ.