Ιστορία Ε' Δημοτικού

Στα Βυζαντινά Χρόνια

ΣYΓΓΡΑΦΕΙΣ	Στέφανος Γλεντής Εκπαιδευτικός Π.Ε. Ελευθέριος Μαραγκουδάκης Εκπαιδευτικός Π.Ε. Νίκος Νικολόπουλος Επίτ. Σχολικός Σύμβουλος Π.Ε. Μαρία Νικολοπούλου Εκπαιδευτικός Δ.Ε.
ΚΡΙΤΕΣ-ΑΞΙΟΛΟΓΗΤΕΣ	Απόστολος Παπαϊωάννου Αναπλ. Καθηγητής Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Αντώνιος Παυλίδης Σχολικός Σύμβουλος Μαρία Νικολοπούλου Εκπαιδευτικός Π.Ε.
ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ-ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗ	Φώτιος Τσίτσος Σκιτσογράφος - Εικονογράφος
ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ	Γεωργία Ρογάρη Φιλόλογος
ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΣΥΓΓΡΑΦΗ	Γιάννης Παπαγρηγορίου Σύμβουλος Π.Ι.
ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΤΟΥ ΥΠΟΕΡΓΟΥ	Γιάννης Παπαγρηγορίου Σύμβουλος Π.Ι.
ΕΞΩΦΥΛΛΟ	Τέτα (ή Σεβαστιανή) Μακρή Εικαστικός Καλλιτέχνης
ΠΡΟΕΚΤΥΠΩΤΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ	"EΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ - MULTIMEDIA A.E."

Γ' Κ.Π.Σ./ΕΠΕΑΕΚ ΙΙ/ Ενέργεια 2.2.1 / Κατηγορία Πράξεων 2.2.1.α: «Αναμόρφωση των προγραμμάτων σπουδών και συγγραφή νέων εκπαιδευτικών πακέτων»
	ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ Μιχάλης Αγ. Παπαδόπουλος Ομότιμος Καθηγητής του Α.Π.Θ. Πρόεδρος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου
Πράξη με τίτλο:	«Συγγραφή νέων βιβλίων και παραγωγή υποστηρικτικού εκπαιδευτικού υλικού με βάση το ΔΕΠΠΣ και τα ΑΠΣ για το Δημοτικό και το Νηπιαγωγείο.
	Επιστημονικός Υπεύθυνος Έργου Γεώργιος Τύπας Σύμβουλος Παιδαγωγικού Ινστιτούτου
	Αναπληρωτής Επιστημονικός Υπεύθυνος Έργου Γεώργιος Οικονόμου Σύμβουλος Παιδαγωγικού Ινστιτούτου
Έργο συγχρηματοδοτούμενο 75% από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο και 25% από εθνικούς πόρους.

YΠΟYΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕYΜΑΤΩΝ
ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟYΤΟ

Στέφανος Γλεντής	Ελευθέριος Μαραγκουδάκης
Νίκος Νικολόπουλος	Μαρία Νικολοπούλου

Ιστορία Ε' Δημοτικού

Στα Βυζαντινά Χρόνια

ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΕΚΔΟΣΕΩΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ
ΑΘΗΝΑ

Αγαπητά μας παιδιά της Ε' τάξης

Στις δύο προηγούμενες σχολικές χρονιές, στη Γ΄ και τη Δ΄ τάξη, ταξιδέψατε με τα βιβλία της Ιστορίας « στα πολύ παλιά » και στα « αρχαία χρόνια ». Γνωρίσατε τόπους, λαούς και ανθρώπους. Ακούσατε, διαβάσατε και μάθατε πολλά για τη ζωή, τα έργα και τον πολιτισμό τους. Στις επισκέψεις σας στα μουσεία και κάποιους ιστορικούς τόπους της περιοχής σας γνωρίσατε από κοντά θαυμαστά δείγματα της ζωής και του πολιτισμού των προγόνων μας, από αυτές τις εποχές. Όλα αυτά πιστεύουμε ότι σας έκαναν καλούς φίλους του μαθήματος της ιστορίας.

Φέτος το γοητευτικό ταξίδι της ιστορίας συνεχίζεται « στα βυζαντινά χρόνια ». Είναι μια μακρόχρονη περίοδος δεκαέξι αιώνων περίπου (146 π.Χ. - 1453 μ.Χ.). Στο χρονικό αυτό διάστημα συνέβησαν πολλά σημαντικά γεγονότα, ευχάριστα και δυσάρεστα. Τα περισσότερα από αυτά όμως έκαναν καλύτερη τη ζωή των ανθρώπων και κάποια από τα θετικά αποτελέσματά τους χαιρόμαστε και εμείς σήμερα. Η ζωή, τα έργα και ο πολιτισμός των ανθρώπων «στα βυζαντινά χρόνια», λοιπόν, θα είναι το θέμα της φετινής σας ιστορίας και του σχολικού σας βιβλίου.

Στις διδακτικές ενότητες του βιβλίου σας εκτός από τα κείμενα υπάρχουν εικόνες, χάρτες, ιστορικές γραμμές, και κείμενα-μαρτυρίες, τα οποία έγραψαν άνθρωποι που έζησαν εκείνη την εποχή. Όλα αυτά είναι σχετικά με τα κείμενα των μαθημάτων κι έχουν σκοπό να σας βοηθήσουν να τα κατανοήσετε. Πολλά από αυτά ακόμη είναι συνδεδεμένα με τις δραστηριότητες του τετραδίου εργασιών, για να σας βοηθήσουν στη καλύτερη μελέτη και πραγματοποίησή τους.

Ελπίζουμε ότι με το βιβλίο αυτό και με τη βοήθεια και των δασκάλων σας θα κάνετε και αυτή τη χρονιά ένα χρήσιμο και ευχάριστο «ιστορικό» ταξίδι και η θέα της ιστορίας των προγόνων μας, από το τρίτο σκαλί, το σκαλί των «βυζαντινών χρόνων», θα είναι γοητευτικότερη για σας εφέτος.

Καλή σχολική χρονιά.

Οι συγγραφείς του βιβλίου

Πώς εργαζόμαστε με το βιβλίο

Για να γνωρίσετε ευχάριστα τα βυζαντινά χρόνια, πρέπει να συνηθίσετε να εργάζεστε όχι μόνο με τα κείμενα των μαθημάτων, αλλά και με τα κείμενα-πηγές, τις εικόνες, τους ιστορικούς χάρτες και τις ιστορικές γραμμές που υπάρχουν σ’ αυτά.

Τις εικόνες των μαθημάτων ακολουθούν οι υπότιτλοι (λεζάντες), που τις επεξηγούν και σας διευκολύνουν στην παρατήρησή τους. Γι’ αυτό είναι καλό να τις μελετάτε και να τις συσχετίζετε με τις πληροφορίες των κειμένων.

Σε κάθε μάθημα υπάρχουν κάποια κείμενα-πηγές από την εποχή που εξετάζετε, που έχουν το σύμβολο

Προσπαθήστε να τα συσχετίσετε με τα γεγονότα του μαθήματος και να αντλήσετε περισσότερες πληροφορίες από αυτά. Οι εικόνες και οι πηγές είναι η φωνή του παρελθόντος και με λίγη προσοχή θα σας μιλήσει για πολλές γοητευτικές ιστορίες των Βυζαντινών.

Στους ιστορικούς χάρτες του βιβλίου σας σημειώνονται οι τόποι που συνέβησαν τα γεγονότα που εξετάζετε. Γι’ αυτό, όταν το μάθημά σας μιλά γι’ αυτούς, προσπαθήστε να τους εντοπίζετε στο χάρτη του βιβλίου σας ή της τάξης σας.

Η ιστορική γραμμή αντίστοιχα σας διευκολύνει να ορίσετε το χρόνο των γεγονότων. Με αφετηρία το χρόνο γέννησης του Χριστού πρέπει να τα επισημαίνετε στην ιστορική γραμμή του βιβλίου σας. Μια μεγάλη ιστορική γραμμή πρέπει να κατασκευάσετε και στην τάξη σας και να την ενημερώνετε συχνά.

Η έντονη γραφή κάποιων ονομάτων, λέξεων ή φράσεων θα σας βοηθήσει να εντοπίζετε τα σημαντικότερα σημεία του μαθήματος. Οι υποσημειώσεις που υπάρχουν στο κάτω μέρος κάποιων σελίδων του βιβλίου σας θα σας βοηθήσουν να κατανοήσετε καλύτερα κάποια άγνωστα ονόματα, λέξεις ή φράσεις που αναφέρονται στο μάθημά σας.

Εάν εργαστείτε έτσι, θα κατανοήσετε καλύτερα τα γεγονότα και θα αγαπήσετε περισσότερο την ιστορία. Ίσως θελήσετε να μάθετε κι άλλα για όσα σας προκάλεσαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Σημαντική βοήθεια σ’ αυτό θα σας δώσουν τα σχέδια εργασίας, που θα οργανώσετε με το δάσκαλό σας, και η μελέτη άλλων βιβλίων σχετικών με το Βυζάντιο, που μπορείτε να διαβάζετε στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς. Κάποια τέτοια βιβλία σας προτείνουμε στη σ. 136. Από αυτά θα μάθετε περισσότερα, θα αποκτήσετε μόνοι σας και ευχάριστα την ιστορική γνώση και, σιγά-σιγά, θα γίνετε μικρο-ερευνητές της ιστορίας.

Τι θα μάθουμε

Η καθημερινή ζωή των Βυζαντινών στις πόλεις και την ύπαιθρο με τις ευχάριστες στιγμές και τα προβλήματά τους.

Ο χριστιανισμός γίνεται επίσημη θρησκεία.

Οι Βυζαντινοί εκτιμούσαν πολύ την εκπαίδευση και τα γράμματα. Πίστευαν ότι η μόρφωση αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα αγαθά του ανθρώπου.

στην Ε' τάξη:

Η Ρώμη κυβέρνησε όλο σχεδόν το γνωστό ως τότε κόσμο. Οι Έλληνες συνυπήρξαν με τους Ρωμαίους κατακτητές.

Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Τούρκους σήμανε και το τέλος της αυτοκρατορίας.

Οι Βυζαντινοί αγωνίστηκαν για την πίστη τους, τον πολιτισμό τους και κράτησαν την αυτοκρατορία ελεύθερη πάνω από χίλια χρόνια.

Ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος μετέφερε την πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας από τη Ρώμη στο Βυζάντιο.

Παράρτημα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

α/α	ΤΙΤΛΟΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ
ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ
Επιστολή των συγγραφέων προς τους μαθητές της Ε' τάξης.
Πώς εργαζόμαστε με το βιβλίο της ιστορίας.
Τι θα μάθουμε στην ιστορία της Ε' τάξης.

Α'. ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΡΩΜΑΙΟΙ
1	Οι Ρωμαίοι κυβερνούν τους Έλληνες.
2	Οι Έλληνες «κατακτούν» τους Ρωμαίους με τον πολιτισμό τους.
3	Η ρωμαϊκή αυτοκρατορία, μια υπερδύναμη του αρχαίου κόσμου.
4	Η καθημερινή ζωή στην αρχαία Ρώμη.

Β'. Η ΡΩΜΑΪΚΗ ΑYΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΝΕΤΑΙ
5	Μεγάλες αλλαγές στη διοίκηση της αυτοκρατορίας.
6	Μια νέα πρωτεύουσα, η Κωνσταντινούπολη.
7	Η Κωνσταντινούπολη οχυρώνεται και στολίζεται με έργα τέχνης.
8	Ο χριστιανισμός γίνεται επίσημη θρησκεία του κράτους.
9	Η Αυτοκρατορία χωρίζεται σε Ανατολική και Δυτική.
10	Το Παλάτι, ο Ιππόδρομος και οι Δήμοι.
11	Η καθημερινή ζωή στο Βυζάντιο.
12	Η εκπαίδευση στο Βυζάντιο.

Γ.΄ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΚΡΑΤΟΣ, ΜΙΑ ΔΥΝΑΜΗ ΠΟΥ ΜΕΓΑΛΩΝΕΙ
13	Ο Ιουνστινιανός μεταρρυθμίζει τη διοίκηση και τη νομοθεσία
14	Οι Δήμοι αναστατώνουν την πρωτεύουσα με τη «στάση του νίκα».
15	Η Αγία Σοφία, ένα αριστούργημα της αρχιτεκτονικής
16	Το βυζαντινό κράτος μεγαλώνει και φτάνει στα παλιά σύνορα της αυτοκρατορίας.

Δ' ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΚΡΑΤΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΓΕΙΤΟΝΙΚΟΙ ΛΑΟΙ
17	Οι γείτονες των Βυζαντινών
18	Πέρσες και Άβαροι συμμαχούν εναντίον του Βυζαντίου
19	Οι Βυζαντινοί και οι Άραβες
20	Η φύλαξη των ανατολικών συνόρων και οι Ακρίτες
21	Το Βυζάντιο εκχριστιανίζει τους Σλάβους
22	Φιλικές σχέσεις και συγκρούσεις με τους Βούλγαρους και τους Ρώσους

Παράρτημα

Ε'. Η ΜΕΓΑΛΗ ΑΚΜΗ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ
23	Η νομοθεσία και η διοίκηση εκσυγχρονίζονται.
24	Η κρίση της εικονομαχίας διχάζει τους Βυζαντινούς
25	Η ανάπτυξη των γραμμάτων και η μελέτη των αρχαίων Ελλήνων κλασσικών.
26	Η καθημερινή ζωή των Βυζαντινών στην ύπαιθρο.
27	Το Βυζάντιο φτάνει στο απόγειο της ακμής του.

ΣΤ'. ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ ΠΑΡΑΚΜΑΖΕΙ ΚΑΙ ΥΠΟΚΥΠΤΕΙ ΣΕ ΚΑΤΑΚΤΗΤΕΣ
28	Το κράτος αντιμετωπίζει μεγάλα εσωτερικά προβλήματα.
29	Νέοι εχθροί εμφανίζονται και αποσπούν εδάφη από την αυτοκρατορία
30	Η άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους.
31	Η ανάκτηση της Πόλης από το Μιχαήλ Η' Παλαιολόγο.
32	Η Θεσσαλονίκη γνωρίζει μεγάλη ακμή.
33	Οι Οθωμανοί Τούρκοι κατακτούν τα Βυζαντινά εδάφη.
34	Ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος προσπαθεί να σώσει την πρωτεύουσα.
35	Οι Τούρκοι πολιορκούν την Κωνσταντινούπολη.
36	Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Τούρκους.

Ζ.΄ ΘΕΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ
37	Η Βυζαντινή Κύπρος.
38	Η διπλωματία των Βυζαντινών.
39	Η γυναίκα στη βυζαντινή κοινωνία.
40	Η βυζαντινή τέχνη.
41	Η παιδεία στο Βυζάντιο.
42	Η γλώσσα των Βυζαντινών.
	Επίλογος

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
Γλωσσάριο
Χρονολογικός πίνακας σημαντικών γεγονότων.
Προτεινόμενα λογοτεχνικά βιβλία
Βιβλιογραφία.
Περιεχόμενα.