Η γειτονιά της πόλης

1. Στο παραπάνω κείμενο διαβάζουμε περιγραφή της ζωής σε μια συνοικία στο κέντρο της Αθήνας το 1930. Προσέχοντας τις μαυρισμένες λέξεις και φράσεις, μπορείτε να συζητήσετε για τις διαφορές που υπάρχουν με τη ζωή σε μια πόλη σήμερα. Συμβουλευτείτε τον πίνακα και σκεφτείτε και άλλες διαφορές που μπορεί να υπάρχουν. Τι νομίζετε; Τι σας αρέσει και τι δε σας αρέσει περισσότερο στη ζωή σε μια σύγχρονη πόλη;

2. Ο θόρυβος που χαρακτηρίζει τη ζωή στην πόλη στη γλώσσα της επιστήμης ονομάζεται ηχορύπανση. Στο παρακάτω κείμενο δίνονται οδηγίες για το τι πρέπει ή δεν πρέπει να κάνουμε για να αντιμετωπίσουμε την ηχορύπανση. Τα ρήματα που είναι μαυρισμένα μας λένε τι δεν πρέπει να κάνουμε. Μπορείτε να ξαναγράψετε το παρακάτω κείμενο με διαφορετικούς τρόπους, σύμφωνα με το παράδειγμα;

Μικρός οδηγός κατά της ηχορύπανσης

3. Αφού γράψετε τα κείμενά σας, τοποθετήστε στην κατάλληλη θέση τα ρήματα στον παρακάτω πίνακα:

Τι παρατηρείτε; Με ποια έγκλιση χρησιμοποιούμε το δε(ν) και με ποια το μη(ν);

4. Ας θυμηθούμε ότι, ενώνοντας δύο λέξεις, μπορούμε να φτιάξουμε μια καινούρια σύνθετη λέξη. Μπορείτε να σχηματίσετε σύνθετες λέξεις με αυτές που σας δίνουμε παρακάτω και να γράψετε με απλά λόγια τη σημασία τους; Προσέξτε τις αλλαγές που χρειάζεται μερικές φορές να κάνουμε στη θέση του τόνου. Χρησιμοποιήστε το λεξικό σας:

• Διαλέξτε από τις λέξεις που φτιάξατε αυτές που ταιριάζουν και συμπληρώστε το κείμενο:

Το στούντιο είναι ένας χώρος με πολύ καλή __________________ για να μην ακούγονται ήχοι από το περιβάλλον την ώρα της __________________ . Ο _____________είναι υπεύθυνος για την εγγραφή του ήχου μιας τηλεοπτικής εκπομπής ή μιας κινηματογραφικής ταινίας αλλά και για να _______________ έναν ψηφιακό δίσκο (σιντί) μουσικής προσέχοντας την ποιότητα του ήχου. Στη διάθεσή του έχει πολλά όργανα, όπως το ___________________ , με το οποίο υπολογίζει το ύψος, την ένταση και τη διάρκεια του ήχου.

5. Χωριστείτε σε τρεις ομάδες. Βρείτε από το Ανθολόγιο τα ποιήματα: Ο κορυδαλλός, σελ. 83, Tα βουνά, σελ. 130, και Οι γκιόνηδες, σελ. 143. Απαγγείλτε τα και ηχογραφήστε τα. Μπορείτε να ηχογραφήσετε ήχους πουλιών ή άλλους ήχους της φύσης ή της πόλης και να τους συνδυάσετε με την απαγγελία σας.

Πόλη και πολιτισμός

Πόλη και διασκέδαση

Η πολιτιστική ζωή της Θεσσαλονίκης

Έντονη είναι η πολιτιστική ζωή της Θεσσαλονίκης ολόκληρο τον χρόνο. Εκδηλώσεις του Μακεδονικού Μουσείου της Σύγχρονης Τέχνης, του Βαφοπούλειου Πνευματικού Κέντρου, του Πολιτιστικού Κέντρου της Εθνικής Τράπεζας, συναυλίες της Κρατικής και Δημοτικής Ορχήστρας, παραστάσεις του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος, οι Γιορτές Ανοιχτού Θεάτρου το καλοκαίρι, η συνάντηση χορευτικών σχημάτων στον Διεθνή Μήνα Χορού, τα Φεστιβάλ Κινηματογράφου, Βιβλίου και Τραγουδιού, οι παραστάσεις της Όπερας Δωματίου, το Διεθνές Φεστιβάλ Θεάτρου, το Φεστιβάλ Μουσικής Δωματίου, τα Δημήτρια, ένα μεγάλο φεστιβάλ μουσικών και θεατρικών, κυρίως, εκδηλώσεων που οργανώνει κάθε φθινόπωρο ο Δήμος Θεσσαλονίκης, είναι μόνο μερικά από τα καλλιτεχνικά γεγονότα που μπορεί να παρακολουθήσει κανείς στη συμπρωτεύουσα. Η πόλη, με τα σημαντικά μουσεία που διαθέτει, προβάλλει το πλουσιότατο και πολύχρωμο παρελθόν της.     

φυλλάδιο της Νομαρχιακής Επιτροπής
για την τουριστική προβολή της Θεσσαλονίκης

1. Aπαντήστε στις παρακάτω ερωτήσεις:

• Γιατί η έκθεση του Υπουργείου Πολιτισμού πήρε τον τίτλο «Παιχνίδια Πολιτισμού»;
• Πώς καταλαβαίνετε τη φράση «από τα χέρια των νέων δημιουργείται πολιτισμός»;
• Ποια γιορτή των αρχαίων Ελλήνων σάς θυμίζουν τα Δημήτρια;

2. Συζητήστε στην τάξη:

• Ποιος ενθαρρύνει και βοηθάει τις πολιτιστικές εκδηλώσεις και πώς;
• Γιατί οι πολιτιστικές εκδηλώσεις έχουν μεγάλη σημασία για τη ζωή των ανθρώπων, και ειδικότερα για τα παιδιά;

3. Συλλέξτε υλικό από εγκυκλοπαίδειες, περιοδικά και ενημερωτικά φυλλάδια και γράψτε ένα κείμενο που να περιέχει όλες τις πληροφορίες για ένα πολιτιστικό κέντρο που υπάρχει στον τόπο σας ή στην ευρύτερη περιοχή σας, π.χ. ποιο είναι, πότε χτίστηκε, ποια η σημασία του για τον ελληνικό πολιτισμό.

4. Λύνουμε το σταυρόλεξο ψάχνοντας να βρούμε την οικογένεια της λέξης «πόλη».

1. Έτσι λέγεται ο επιστημονικός κλάδος που ασχολείται με το σχεδιασμό και την οργάνωση των πόλεων.

2. O άγιος προστάτης μιας πόλης.

3. Με αυτήν ασχολείται ο πολιτικός.

4. Σε πολλές συνοικίες υπάρχει ... σύλλογος.

5. Λέγεται και έτσι η πόλη.

6. Κάτοικος πόλης.

7. Η πόλη στην καθαρεύουσα.

8. Μπορεί να είναι δημοκρατικό, ολιγαρχικό, τυραννικό ή μοναρχικό.

9. Bάζω υποψηφιότητα ως βουλευτής.

5. Συμπληρώστε τα κενά βάζοντας το σωστό τύπο του επιθέτου:

• Η συναυλία του …….............................. (δημοφιλής) καλλιτέχνη αναβλήθηκε.
• Η ορχήστρα θα παίξει στην ……....….... (πολυτελής) αίθουσα συναυλιών του Μεγάρου Μουσικής.
• Η διαφορά στην ποιότητα του ήχου ανάμεσα στα δύο βιολιά είναι ……................... (εμφανής).
• Πιστεύετε ότι οι μαθητές παίρνουν .......................... (επαρκής) μουσική παιδεία στη χώρα μας;
• Το ενδιαφέρον του για το θέατρο είναι βαθύ και .…......................... (ειλικρινής).
• Θα ήμαστε ……............….... (ευτυχής) αν βρίσκαμε εισιτήρια για την παράσταση!
• Το άκουσμα του πιάνου προκαλεί λεπτά και ……….................. (ευγενής) συναισθήματα.
• Παρατηρήθηκε …........................ (συνεχής) προσέλευση επισκεπτών στην έκθεση ζωγραφικής στην Εθνική Πινακοθήκη.

6. Στο κείμενο της σελ. 28 είδαμε ότι στο πλαίσιο της έκθεσης με θέμα «Παιχνίδια Πολιτισμού» περιλαμβάνονται πολλές δραστηριότητες από όλες τις μορφές της τέχνης. Το παραπάνω κολάζ απεικονίζει εκδηλώσεις με μορφές σύγχρονης τέχνης. Ποιες είναι αυτές; Χωριστείτε σε ομάδες και φτιάξτε το δικό σας κολάζ με φωτογραφίες και κείμενα για εκδηλώσεις που γίνονται για παιδιά ή για μεγάλους στην πόλη σας ή σε γειτονική σας πόλη.

Διαδρομές στην πόλη

1. Βρισκόμαστε στο κέντρο της Αθήνας. Ο χάρτης μάς δείχνει τις οδούς και τις λεωφόρους, τις συγκοινωνιακές γραμμές (μετρό και λεωφορεία).

• Ποιες γραμμές του μετρό φαίνονται στον χάρτη και ποιοι σταθμοί;
• Σε ποιον δρόμο βρίσκεται η αφετηρία της γραμμής 106;
• Ποιες οδοί έχουν ονόματα αρχαίων Ελλήνων ή αρχαίων θεών;

2. Πάρτε ένα σχέδιο της πόλης όπου μένετε και βρείτε το σπίτι σας, το σχολείο σας, την πλατεία της περιοχής, την εκκλησία, το δημαρχείο και άλλα σημαντικά κτίρια και εγκαταστάσεις (π.χ. μουσείο, αν υπάρχει, θέατρο, γήπεδο κ.ά.).

Αν μένετε σε χωριό, βρείτε τον χάρτη του νομού σας και σημειώστε:

• τη θέση του χωριού
• ποια είναι η πρωτεύουσα του νομού και σε πόση απόσταση βρίσκεται από το χωριό
• ποια είναι η πιο κοντινή πόλη από αυτό
• ποια είναι τα κοντινά χωριά

Γράψτε ένα σύντομο κείμενο με οδηγίες για κάποιον που θέλει να έρθει να σας βρει στην πόλη όπου μένετε ή για κάποιον που θέλει να πάει από το χωριό σας στην πιο κοντινή πόλη.

Η ΛΕΞΗ ΟΔΟΣ

3. «Η λωρίδα εδάφους με κατάλληλο υπόστρωμα και σήμανση που επιτρέπει τη χερσαία επικοινωνία, τη μετακίνηση πεζών, οχημάτων και εμπορευμάτων... Είναι από τις πιο "παραγωγικές" λέξεις της ελληνικής σε όλη τη διαδρομή της από τα αρχαία χρόνια μέχρι σήμερα….» [Λεξικό Μπαμπινιώτη]

Η λέξη οδός σχηματίζει μια πολύ μεγάλη οικογένεια με τη βοήθεια της σύνθεσης.

Ας δούμε τη σύνθεση:

Εκτός από αυτές, μπορούμε με τη βοήθεια του λεξικού μας να βρούμε και πολλές άλλες:

4. Κλίνετε και εσείς το θηλυκό «η λεωφόρος»:

5. Συμπληρώστε με τον σωστό τύπο της λέξης οδός τα κενά στο κείμενο που ακολουθεί:

6. (αφετηρία, τέρμα, στάση, σταθμός, γραμμή, αστικός)
Βάλτε τις λέξεις μπροστά από τους ορισμούς τους:

• Αναλύστε τις σύνθετες λέξεις που ανήκουν στην οικογένεια της λέξης οδός, προσπαθήστε να τις εξηγήσετε και ελέγξτε με τη βοήθεια ενός λεξικού τι καταφέρατε:

Υπόγειες διαδρομές

Πριν από 137 χρόνια κατασκευάστηκε στο Λονδίνο ο πρώτος υπόγειος σιδηρόδρομος του κόσμου. Άρχισε να λειτουργεί το 1863, με σκοπό να μεταφέρει επιβάτες από τα προάστια στην καρδιά της πόλης. Όμως, ο καπνός της ατμομηχανής έκανε το ταξίδι ιδιαίτερα επίπονο και προβληματικό. Ο καπνός ήταν αποπνικτικός και λέρωνε τους επιβάτες, αλλά το ταξίδι ήταν ταχύτερο και, παρ' όλα αυτά, πιο άνετο σε σύγκριση με άλλα μέσα μεταφοράς. Το 1890 κυκλοφόρησαν τα πρώτα ηλεκτρικά τρένα και το πρόβλημα περιορίστηκε. Το 1900 ακολούθησαν το παράδειγμα του Λονδίνου η Βουδαπέστη και το Παρίσι, όπου εκεί, για πρώτη φορά, ο υπόγειος σιδηρόδρομος ονομάστηκε «μετρό». Το 1904 λειτούργησε το μετρό της Νέας Υόρκης. Μία μία όλες οι μεγάλες πόλεις υιοθέτησαν το μετρό, αναγνωρίζοντας τα πλεονεκτήματα της υπόγειας μετακίνησης των επιβατών: ταχύτητα, ακρίβεια δρομολογίων, μείωση κυκλοφοριακού φόρτου.    

Ξέρετε πότε άρχισαν οι συζητήσεις για την κατασκευή του μετρό στην Αθήνα; Το 1955! Όμως η κατασκευή άρχισε 38 χρόνια αργότερα, τα ξημερώματα της Δευτέρας 28 Ιουνίου 1993, όταν ένα μεγάλο φορτηγό διέσχισε αργά τους δρόμους της Αθήνας μεταφέροντας τα πρώτα τμήματα του γνωστού μετροπόντικα, βάρους άνω των 200 τόνων. Εβδομήντα οκτώ μήνες αργότερα ένα μεγάλο τμήμα του έργου ολοκληρώθηκε. Η Αθήνα δε θα είναι ποτέ πια η ίδια. Το μετρό θα δώσει λύσεις στο κυκλοφοριακό πρόβλημά της.

Tο τρένο της Αθήνας λειτούργησε για πρώτη φορά το 1869. Τα εγκαίνια αποτέλεσαν το σημαντικότερο γεγονός της εποχής. Στις 28 Ιανουαρίου 2000 υποδεχτήκαμε το μετρό με τον ίδιο ενθουσιασμό.   

Με το μετρό δύο νέες υπόγειες σιδηροδρομικές γραμμές συμπληρώνουν την παλιά γραμμή του Ηλεκτρικού (ΗΣΑΠ), που ενώνει την Κηφισιά με τον Πειραιά. Η γραμμή 2 ξεκινάει από τα Σεπόλια και, με ενδιάμεσους σταθμούς στην πλατεία Αττικής, στον σταθμό Λαρίσης, στο Mεταξουργείο, στην Ομόνοια και στο Πανεπιστήμιο, φτάνει στο Σύνταγμα. Η γραμμή 3 ξεκινάει από το Πεντάγωνο (Εθνική Άμυνα) και, με ενδιάμεσους σταθμούς στη λεωφόρο Κατεχάκη, στην Πανόρμου, στους Αμπελοκήπους, στο Μέγαρο Μουσικής και στον Ευαγγελισμό, φτάνει επίσης στο Σύνταγμα.

περιοδικό «Ερευνητές», Η Καθημερινή, 6/2/00 (διασκευή)

1. Aπαντήστε στις παρακάτω ερωτήσεις:

• Πότε και πού κατασκευάστηκε ο πρώτος υπόγειος σιδηρόδρομος στον κόσμο;
• Πότε έγινε η αρχή για το μετρό της Αθήνας;
• Πότε ολοκληρώθηκε ένα μεγάλο τμήμα του έργου;
• Πόσες γραμμές υπάρχουν τώρα συνολικά;
• Πόσος χρόνος πέρασε από τότε που πρωτοσυζητήθηκε το έργο μέχρι τα εγκαίνιά του; Συζητήστε στην τάξη γιατί νομίζετε ότι καθυστέρησε τόσο.

2. Στο άρθρο υπάρχουν πολλοί αριθμοί γραμμένοι ως ψηφία. Μπορείτε να τους γράψετε με λέξεις (απόλυτα αριθμητικά);

3. Βρείτε τα τακτικά αριθμητικά που αντιστοιχούν στους παρακάτω αριθμούς και γράψτε τα και στα τρία τους γένη:

4. Το προηγούμενο άρθρο είναι γραμμένο στις 6/2/2000. Δείτε τώρα τον χάρτη που ακολουθεί. Κοιτάξτε την ημερομηνία και βρείτε πόσος χρόνος έχει περάσει.

Σίγουρα τώρα που διαβάζετε το βιβλίο θα έχουν προστεθεί καινούριοι σταθμοί. Ίσως και καινούριες γραμμές. Βρείτε ένα χάρτη του μετρό και ελέγξτε τις αλλαγές. Μπορείτε να επισκεφθείτε και την ηλεκτρονική διεύθυνση www.ametro.gr, όπου υπάρχουν όλες οι πληροφορίες που θέλετε.

5. Η εταιρεία Αττικό Μετρό και το Υπουργείο Μεταφορών και Επικοινωνιών δίνουν οδηγίες στα παιδιά που χρησιμοποιούν το μετρό:

Ξαναγράψτε το κείμενο στο τετράδιό σας βάζοντας τα μαυρισμένα ρήματα στον οριστική ενεστώτα και βάζοντας, όπου χρειάζεται, ορισμένα ρήματα στο α' πρόσωπο πληθυντικού, όπως στο παράδειγμα:   

• Όταν χρησιμοποιούμε τις κυλιόμενες σκάλες, προσέχουμε: ....................................................................................
  .........................................................................................................................................................................
  .........................................................................................................................................................................

6. Στα κείμενα με οδηγίες, όπως το παραπάνω, βρίσκουμε πολλά επιρρήματα που μας φανερώνουν πότε γίνεται κάτι, πού γίνεται και με ποιον τρόπο γίνεται. Ανακαλύψτε τα και γράψτε τα στη σωστή θέση στον πίνακα που ακολουθεί: