Η παράσταση αρχίζει ...
Σ' αυτή την ενότητα
-
Θα μάθουμε:
Nα ξεχωρίζουμε ένα θεατρικό κείμενο από άλλα είδη κειμένων. Nα δίνουμε και να ακολουθούμε σωστά οδηγίες κατασκευής. Nα φτιάχνουμε την αφίσα, το πρόγραμμα και τις προσκλήσεις μιας θεατρικής παράστασης.
-
Θα μάθουμε επίσης:
Να σχηματίζουμε και να χρησιμοποιούμε τον παρακείμενο και τον υπερσυντέλικο. Να χρησιμοποιούμε τα χρονικά επιρρήματα. Να μετατρέπουμε τον ευθύ σε πλάγιο λόγο και το αντίστροφο. Λέξεις που έχουν σχέση με το θέατρο. Πώς θα κάνουμε ένα παραμύθι θεατρικό έργο.…
...και όλα αυτά παίζοντας θέατρο!
Μια περιπέτεια για το Ρωμαίο
Η οικογένεια του κυρίου Όμηρου ζει σ’ ένα ψηλό παλιό κτίριο. Σ’ όλο τον κόσμο δεν υπάρχει οικογένεια ποντικών που να ζει σ’ ένα τόσο μεγάλο σπίτι! Δεν είναι ένα συνηθισμένο σπίτι, αφού δεν έχει κουζίνα, κρεβατοκάμαρες, σαλόνι και τραπεζαρία αλλά μόνο πολλά καθίσματα και μια τεράστια σκηνή όπου όλα τα απίθανα του κόσμου μπορούν να συμβούν. Το λένε θέατρο.
Ο κύριος Όμηρος έμενε εδώ από πάντα. Θυμάται την πρώτη πρεμιέρα, την πιο λαμπερή απ’ όλες. Ήταν μικρούλης τότε κι έμενε με τους γονείς του στην υγρή αποθήκη. Ονειρευόταν όμως ότι μια μέρα θ’ ανέβει ψηλά, θα φτιάξει το δικό του ποντικόσπιτο δίπλα στη σκηνή του θεάτρου. Και τα κατάφερε. Σε μια όμορφη τρύπα μεγαλώνει μαζί με τη γυναίκα του τη Λαβίνια, τον αγαπημένο του και μονάκριβο γιο, το Ρωμαίο.
Ο μικρούλης Ρωμαίος δεν έχει δει ακόμα καμιά παράσταση, γιατί οι γονείς του φοβούνται και δεν τον αφήνουν ν’ απομακρυνθεί από τη φωλίτσα τους. Όμως ο Ρωμαίος ξέρει χιλιάδες πράγματα για το θέατρο, γιατί ο μπαμπάς του δεν κάνει τίποτα άλλο απ’το να μιλάει γι’ αυτό. Όταν ο κύριος Όμηρος διηγείται θεατροϊστορίες, ξεχνάει να φάει και να κοιμηθεί, να πλυθεί, να ντυθεί, να κάνει όλα όσα κάνει δηλαδή ένας συνηθισμένος ποντικομπαμπάς. Ο Ρωμαίος βέβαια δεν ξέρει πώς είναι οι άλλοι, συνηθισμένοι ποντικομπαμπάδες, αφού δε γνώρισε κανέναν άλλον εκτός απ’ το δικό του.
Η Λαβίνια, η μαμά του Ρωμαίου, είναι μια όμορφη και χαριτωμένη ποντικίνα, που μοναδικό της όνειρο είναι μια μέρα να παίξει στη σκηνή του θεάτρου, να γίνει δηλαδή θεατρίνα. Ξέρει όλα τα έργα απέξω κι ανακατωτά και κάθε φορά που ο μικρός Ρωμαίος είναι κακόκεφος του προτείνει:
— Πες μου, τι θες να σου παίξω; Κωμωδία ή δράμα; Δηλαδή αστείο ή λυπητερό;
Είναι οι καλύτερες στιγμές αυτές για το Ρωμαίο: όταν έξω βρέχει, όταν ο μπαμπάς του έχει θυμηθεί να του φέρει ένα νόστιμο τυράκι κι όταν η μαμά του παίζει θέατρο.
Ο Ρωμαίος δεν έχει πάει σχολείο αλλά ξέρει ένα σωρό πράγματα. Δίπλα στο σπίτι τους υπάρχει ένα ράφι με βιβλία. Ο Ρωμαίος έχει ήδη δει σε φωτογραφίες τα ζώα του δάσους, τα ζώα του αγροκτήματος, τα ζώα του Βόρειου Πόλου. Έχει δει πολλά βιβλία για το θέατρο. Ξέρει δηλαδή ότι το θέατρο είναι ένας μεγάλος καθρέφτης της ζωής. Όλα όσα συμβαίνουν στη ζωή μπορείς να τα δεις στο θέατρο. Κι όχι μόνο αυτά: μπορείς να δεις κι άλλα, πολλά. Όσα μπορείς να ονειρευτείς, να φανταστείς.
Μαρία Παπαγιάννη, Μια περιπέτεια για το Ρωμαίο, εκδ. Πατάκη, Αθήνα, 2003 (διασκευή)
 1. Γνωρίστε από κοντά την ποντικοοικογένεια που αγαπάει το θέατρο τόσο πολύ, απαντώντας στις παρακάτω ερωτήσεις:
Πώς είναι το σπίτι του κυρίου Όμηρου; Μοιάζει με το δικό σας; Σε ποια σημεία του κειμένου φαίνεται ότι ο κύριος Όμηρος, η Λαβίνια και ο Ρωμαίος λατρεύουν το θέατρο; -
Ποιο ήταν το όνειρο του κύριου Όμηρου και ποιο της Λαβίνιας; Ποιος από τους δύο πραγματοποίησε το όνειρό του; Δικαιολογήστε την απάντησή σας.
-
Ποιες είναι οι καλύτερες στιγμές για το Ρωμαίο;
2. Βρείτε έναν άλλον τίτλο για το κείμενο και γράψτε τον εδώ.
............................................................................................................
............................................................................................................
 3. Ο Άλκης, μαθητής της Δ' τάξης, σκέφτεται να γράψει στη φίλη του την Ισμήνη, που ονειρεύεται να γίνει ηθοποιός, για το μικρό Ρωμαίο που αγαπάει το θέατρο όσο κι εκείνη.
Βοηθήστε τον να γράψει με λίγα λόγια την ιστορία του Ρωμαίου.
Αριθμήστε κάθε παράγραφο του κειμένου και γράψτε έναν τίτλο για την κάθε μια στο πλάι της. Υπογραμμίστε τις λέξεις ή τις φράσεις «κλειδιά» κάθε παραγράφου. Χρησιμοποιήστε τους τίτλους των παραγράφων και τις λέξεις «κλειδιά» και γράψτε στο τετράδιό σας την περίληψη της ιστορίας σε λίγες γραμμές.
 4. Ο κύριος Όμηρος έχει διηγηθεί πολλές θεατροϊστορίες στο μικρό Ρωμαίο. Αυτός όμως δεν έχει παρακολουθήσει ακόμα καμιά παράσταση.
Τα χρωματισμένα ρήματα αναφέρονται σε κάτι που άρχισε στο παρελθόν και έχει τελειώσει τη στιγμή που μιλάμε. Τα ρήματα αυτά βρίσκονται σε χρόνο παρακείμενο.
H γραμμή του χρόνου
Παρελθόν Παρόν Μέλλον
 Παρακείμενος Ενεστώτας
(έχω δέσει) (δένω)
(έχω δεθεί) (δένομαι)
Παρατηρήστε πώς κλίνεται ο παρακείμενος της ενεργητικής και παθητικής φωνής στην οριστική έγκλιση:
Παρακείμενος |
Eνεργητική φωνή |
Παθητική φωνή |
έχω δέσει |
έχω δεθεί |
έχεις δέσει |
έχεις δεθεί |
έχει δέσει |
έχει δεθεί |
έχουμε δέσει |
έχουμε δεθεί |
έχετε δέσει |
έχετε δεθεί |
έχουν δέσει |
έχουν δεθεί |
Συμπληρώστε τα κενά με τα ρήματα που είναι στην παρένθεση στον παρακείμενο για να δείτε πόσο αγαπάει η οικογένεια του Ρωμαίου το θέατρο:
Οι γονείς του Ρωμαίου _____________________(επισκέπτομαι) πολλά θέατρα και_________________________ (παρακολουθώ) αρκετές παραστάσεις. Ο κύριος Όμηρος_____________________ (συναντώ) πολλούς σημαντικούς ανθρώπους του θεάτρου και_________________________ (συζητήσει) μαζί τους. Σήμερα, το θέατρο όπου μένουν έχει πρεμιέρα με την παράσταση «Υπηρέτης δύο αφεντάδων». Η Λαβίνια _________________________ (ετοιμάζομαι) από νωρίς και____________________ (ντύνομαι) επίσημα. Ο Ρωμαίος που δεν ______________________(βλέπω) ακόμα καμία θεατρική παράσταση τους παρακάλεσε να τον πάρουν μαζί τους.
 5. Στη δεύτερη παράγραφο του κειμένου ανακαλύψτε τρία επίθετα από το σχήμα των γραμμάτων τους:
 ………………………… ………………………… …………………………
 6. Ο Άλκης έχει την επόμενη εβδομάδα τα γενέθλιά του. Η Ισμήνη αποφάσισε, αντί για δώρο, να τον καλέσει να πάνε μαζί στο θέατρο. Έψαξε με τη μητέρα της στην εφημερίδα και βρήκε μια καλή κριτική για το έργο «Υπηρέτης δύο αφεντάδων» του Μολιέρου. Έλειπαν όμως κάποιες πληροφορίες σχετικά με το πού βρίσκεται το θέατρο όπου παίζεται το έργο και με το τηλέφωνο επικοινωνίας.
Αναζητήστε και εσείς μαζί με την Ισμήνη στη στήλη «παιδικά θέατρα» τις πληροφορίες που λείπουν.
 Μαρίκα Θωμαδάκη,
εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ, 24/11/1996
Ένας Αρλεκίνος από χαρτί
Η παράσταση «Υπηρέτης δύο αφεντάδων» άρεσε πολύ στα δύο παιδιά. Η Ισμήνη ενθουσιάστηκε από τη στολή του Αρλεκίνου, ο οποίος πρωταγωνιστούσε σε αυτήν την παράσταση. Μετά από λίγες μέρες έπεσε στα χέρια της ένα παιδικό περιοδικό όπου είδε την παρακάτω σελίδα…
 Υλικά:
Χρωματιστά χαρτόνια Κόλλα Κομφετί Πούλιες Ψαλίδι
Εκτέλεση:
Κόβουμε επτά γεωμετρικά σχήματα από τα χρωματιστά χαρτόνια: έναν κύκλο, δύο τρίγωνα ισόπλευρα (το ένα μικρό και το άλλο μεγαλύτερο) και τέσσερα τρίγωνα ισοσκελή (δύο μικρά και δύο μεγαλύτερα). Για να φτιάξουμε ένα ισόπλευρο τρίγωνο, φροντίζουμε όλες οι γωνίες του να είναι ίσες, δηλαδή κάθε γωνία του να είναι 60ο. Ενώ για να φτιάξουμε ένα ισοσκελές, πρέπει μόνο οι δυο γωνίες του να είναι ίσες.
Αρχικά κολλάμε τον κύκλο-κεφάλι πάνω στο χαρτόνι, μετά το μικρό ισόπλευρο τρίγωνο για το καπέλο. Κατόπιν κολλάμε το μεγάλο ισόπλευρο τρίγωνο για το σώμα, τα δύο μικρά ισοσκελή τρίγωνα για τα χέρια και τα δύο μεγάλα ισοσκελή τρίγωνα για τα πόδια. Μετά κολλάμε τις πούλιες για τα μάτια του Αρλεκίνου και για τα κουμπιά της στολής του.
Τέλος, επειδή ο Αρλεκίνος παίζει με κάποια μπαλάκια σχεδιάζουμε πάνω από το κεφάλι του κύκλους και τους γεμίζουμε με κομφετί.
Ο Αρλεκίνος σας είναι έτοιμος. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν κάρτα ή μεγάλη αφίσα για την τάξη σας.
Κωνσταντίνα Νικολούλια, Περιοδικό: «Παράθυρο στην εκπαίδευση του παιδιού»,
τεύχος 13ο, εκδ. ΩΡΙΩΝ, 2002 (διασκευή)
1. Στο μάθημα της Αισθητικής Αγωγής αποφασίσατε να κατασκευάσετε μια αφίσα με τον Αρλεκίνο για να στολίσετε την τάξη σας. Σιγουρευτείτε ότι έχετε καταλάβει τις οδηγίες κατασκευής του, απαντώντας στις παρακάτω ερωτήσεις.
Ποια είναι τα υλικά που χρειαζόμαστε για να κατασκευάσουμε τον Αρλεκίνο; Πόσα και ποια γεωμετρικά σχήματα από χαρτόνι πρέπει να κόψουμε; Τι σχήμα έχει το σώμα του Αρλεκίνου; Από τι γεωμετρικά σχήματα σχηματίζονται τα πόδια του Αρλεκίνου; Με ποιον τρόπο ολοκληρώνεται η κατασκευή;
2. Υπογραμμίστε τα ρήματα με τα οποία δίνονται οι οδηγίες κατασκευής του Αρλεκίνου. Σε ποια έγκλιση, σε ποιο πρόσωπο και σε ποιο αριθμό βρίσκονται;
Ξαναδιαβάστε τις οδηγίες κατασκευής του Αρλεκίνου μετατρέποντας τα ρήματα που δίνουν οδηγίες κόβουμε, φροντίζουμε, κολλάμε, σχεδιάζουμε και γεμίζουμε στην προστακτική του αορίστου, π.χ. Κόψτε επτά γεωμετρικά σχήματα... Γράψτε τώρα τις οδηγίες μετατρέποντας τα παραπάνω ρήματα στην υποτακτική του αορίστου. Δώστε προσοχή στη σειρά με την οποία πρέπει να γίνουν οι εργασίες.
1. Πρέπει να κόψετε……………………………………………………………………......………......
………………………………………………………………………………...……...........................
2. ………………………………………………………………………...……...........….....……......……
………………………………………………………………………………...……...........................
3. ……………………………………………………………....…………...……..................……………
………………………………………………………………………………...……...........................
4. ……………………………………………………........……….…………...……...........……………
………………………………………………………………………………...……...........................
5. ………………………………………………………...………………...……...........………......……
………………………………………………………………………………...……...........................
6. ……………………………………………………...…………..………...……...........……………......
………………………………………………………………………………...……...........................
Με πόσους και ποιους διαφορετικούς τρόπους λοιπόν μπορούμε να δώσουμε οδηγίες; Διαλέξτε μία από τις έξι οδηγίες κατασκευής του Αρλεκίνου και γράψτε την με όσους τρόπους μάθατε.
........................................................................................................
........................................................................................................
........................................................................................................
........................................................................................................ Συζητήστε στην τάξη σε ποια περίπτωση θα ταίριαζε να χρησιμοποιήσετε καθέναν απ’ αυτούς τους τρόπους.
3. Στην κατασκευή του Αρλεκίνου διαβάσαμε ότι για να φτιάξουμε ένα ισόπλευρο τρίγωνο, φροντίζουμε όλες οι γωνίες του να είναι ίσες.
Συμπληρώστε τις παρακάτω φράσεις με τις λέξεις που ανήκουν στην οικογένεια της λέξης γωνία.
(γωνιά, τετράγωνο, γωνίτσα, γωνιακός, γωνία)
- Ο πρωταγωνιστής του έργου χτύπησε κατά λάθος στη ........................................... ενός τραπεζιού που βρισκόταν στο κέντρο της σκηνής.
- Όλοι οι ηθοποιοί κάτι είχαν να πουν για τα παράξενα κοστούμια της παράστασης, εκτός από την πρωταγωνίστρια. Κάθισε στη ........................................... της και δεν ανακατεύτηκε.
- Ο Ρωμαίος, όταν άρχισε η παράσταση, κρύφτηκε σε μια ........................................... της σκηνής.
- Ο κύριος Όμηρος ψωνίζει από το ........................................... μαγαζί απέναντι από το θέατρο.
- Ο Ρωμαίος δεν πρόσεξε τις οδηγίες κατασκευής και έφτιαξε το καπέλο του Αρλεκίνου ........................................... .
4.
- ................................... πρέπει να κολλήσουμε τον κύκλο-κεφάλι.
- ................................... κολλάμε το μεγάλο τρίγωνο για το σώμα.
- ................................... κολλάμε τις πούλιες για τα μάτια του Αρλεκίνου και για τα κουμπιά της στολής του.
- ................................... σχεδιάζουμε πάνω από το κεφάλι του κύκλους και τους γεμίζουμε με κομφετί.
Τι φανερώνουν οι λέξεις που συμπληρώσατε;
Οι άκλιτες λέξεις που προσδιορίζουν κυρίως τα ρήματα και φανερώνουν τόπο, χρόνο, τρόπο, ποσό, κ.ά. λέγονται επιρρήματα.
Τα επιρρήματα που μας φανερώνουν χρόνο λέγονται χρονικά και απαντούν στην ερώτηση: πότε;
τώρα, πριν, χτες, αύριο, πέρσι, φέτος,
κάποτε, αρχικά, μετά, κατόπιν, ύστερα,
τέλος, ποτέ, κάπου κάπου, κ.ά.
Πότε;
Η Ηλέκτρα παρακολούθησε το θεατρικό έργο του Tζιάνι Pοντάρι «Mία ιστορία με ιστορίες», διασκευασμένο από την Ξένια Kαλογεροπούλου.
Διαβάστε ένα απόσπασμα από όσα έγραψε στο ημερολόγιό της και υπογραμμίστε τα επιρρήματα που φανερώνουν χρόνο.
Χτες το απόγευμα πήγαμε στο θέατρο «Μικρή Πόρτα» για να παρακολουθήσουμε το έργο: «Μια ιστορία με ιστορίες».
 εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ, 03/02/1999
Ευτυχώς φτάσαμε στο θέατρο, πριν αρχίσει η παράσταση. Ποτέ δεν είχαμε φτάσει στην ώρα μας. Γι’ αυτό κι όταν καθίσαμε στις θέσεις μας, ήμουν πολύ ευχαριστημένη. Κάπου κάπου έριχνα κλεφτές ματιές στους θεατές μήπως ανακαλύψω κάποια φίλη μου.
Ξαφνικά η αίθουσα σκοτείνιασε και αμέσως μετά φωτίστηκε μόνο η σκηνή, η οποία περιστρεφόταν! Πάνω της βρίσκονταν πέντε μεγάλα, πολύ μεγάλα, λευκά αυγά.
Ύστερα από λίγο άρχισαν να σκάνε ένα ένα. Αρχικά εμφανίστηκε ο λαίμαργος Πουλτσινέλα! Μετά ο «στρογγυλός» Μπαλαντσόνε. Κατόπιν η χαριτωμένη Κολομπίνα. Και τέλος ο αστείος Αρλεκίνος.
Το πέμπτο αυγό όμως δεν θα σκάσει ποτέ. Γιατί άραγε; Μα επειδή έκρυβε τον «Άνθρωπο που δεν Υπάρχει»…
Όρνιθες
* (ε)κατοσάρικο: κέρμα ή χαρτονόμισμα αξίας 100 δραχμών. Η δραχμή ήταν το νόμισμα του
ελληνικού κράτους ως το 2001.
 Οι κωμωδίες του Αριστοφάνη σε κόμικ, Όρνιθες, διασκευή-κείμενα: Τ. Αποστολίδης,
σκίτσα Γ. Ακοκαλίδης, εκδ. Γράμματα, Αθήνα, 1999.
1. Ο Ρωμαίος τώρα πια δεν ξεφυλλίζει μόνο τα βιβλία για το θέατρο. Έχει μάθει να διαβάζει! Μια μέρα βρήκε ένα κόμικ. Το διάβασε αλλά είχε μερικές απορίες. Βοηθήστε τον να τις λύσει.
Από πού πήρε το όνομά του το θέατρο Διονύσια; Τι ήταν υποχρεωτικό να κάνει κάποιος που ήθελε να δει τη θεατρική παράσταση; Τι μπορούσε να αγοράσει κάποιος στην είσοδο του θεάτρου; Γιατί διαμαρτύρονταν οι θεατές; Ποιοι νομίζετε ότι ήταν οι επίσημοι; Ο Ρωμαίος βρήκε στο κόμικ κάποια πράγματα περίεργα που τον έκαναν να γελάσει. Ποια νομίζετε ότι είναι αυτά;
2. Η παράσταση αρχίζει αλλά οι θεατές συνεχίζουν να μιλούν και να παραπονιούνται.
Μαντέψτε τι λένε και συμπληρώστε στην τελευταία εικόνα τα κενά συννεφάκια.
3. Η Καλλιόπη και η μεγαλύτερη αδερφή της η Παυλίνα πήγαν για πρώτη φορά μόνες τους στο θέατρο. Φτάνοντας, όμως, εκεί τις περίμενε μια δυσάρεστη έκπληξη! Όταν επέστρεψαν στο σπίτι τους, η Καλλιόπη το πρώτο πράγμα που έκανε ήταν να διηγηθεί στον πατέρα της το περιστατικό:
— Τα εισιτήριά σας, παρακαλώ! μάς είπε ο κύριος που έλεγχε τα εισιτήρια στην είσοδο του θεάτρου.
— Ορίστε, του είπα και του έδωσα το δικό μου.
— Δεν μπορώ να βρω πουθενά το δικό μου, είπε τότε η Παυλίνα, ψάχνοντας απελπισμένα μέσα στην τσάντα της. Μάλλον το ξέχασα στο σπίτι.
— Τώρα, τι μπορούμε να κάνουμε; ρώτησα τον κύριο.
— Λυπάμαι αλλά δε γίνεται να περάσει κάποιος χωρίς εισιτήριο, μας απάντησε αυτός.
— Μην ανησυχείς, είπε η Παυλίνα, ευτυχώς τα χρήματα που έχω μαζί μου φτάνουν για να αγοράσουμε ένα ακόμα εισιτήριο.
«Στην είσοδο του θεάτρου, ο κύριος που έλεγχε τα εισιτήρια μάς ζήτησε τα εισιτήριά μας. Εγώ του έδωσα το δικό μου αλλά η Παυλίνα δεν έβρισκε το δικό της, γιατί μάλλον το είχε ξεχάσει στο σπίτι. Τότε εγώ ρώτησα τον κύριο τι θα μπορούσαμε να κάνουμε. Αυτός μας είπε πως λυπόταν αλλά δεν μπορούσε να περάσει κανείς χωρίς εισιτήριο. Η Παυλίνα τότε μου είπε να μην ανησυχώ γιατί τα χρήματα που είχε μαζί της έφταναν να αγοράσει ένα ακόμα εισιτήριο».
Σε τι μοιάζουν και σε τι διαφέρουν οι διηγήσεις της Καλλιόπης; -
Στη διήγηση της Καλλιόπης στη μητέρα της χρωματίστε με μπλε τα λόγια του κυρίου, με κόκκινο τα λόγια της Παυλίνας και με πορτοκαλί τα λόγια της Καλλιόπης.
Στον ευθύ λόγο ακούμε ή
διαβάζουμε τα λόγια κάποιου, όπως ακριβώς τα είπε.
Στον πλάγιο λόγο ακούμε ή διαβάζουμε τα λόγια κάποιου, όχι ακριβώς όπως τα είπε αλλά όπως μας τα μεταφέρει ένα άλλο πρόσωπο.
4. Δυο φίλες, η Μαρία και η Ελένη, συζητούν πότε μπορούν να πάνε στο θέατρο.
— Πάμε στο θέατρο το Σάββατο το απόγευμα; ρώτησε η Μαρία.
— Όχι, δεν μπορούμε να πάμε, γιατί έχω πολύ διάβασμα, απάντησε η Ελένη.
— Την Κυριακή θα μπορέσεις;
— Δεν μπορώ να σου απαντήσω τώρα αλλά θα σου τηλεφωνήσω το απόγευμα.
Γράψτε το διάλογο των παιδιών με διαφορετικό τρόπο ξεκινώντας έτσι:
Η Μαρία ρώτησε την ………………………………………………………………………......…...
………………………………………………………………………...…...…..……...........……………
………………………………………………………………………...…...…..……...........……………
………………………………………………………………………...…...…..……...........……………
5. Βρείτε στην εικονογραφημένη ιστορία που διαβάσατε λέξεις που έχουν σχέση με το θέατρο και γράψτε τες εδώ. Μπορείτε να συμβουλευτείτε το λεξικό σας, αν δυσκολεύεστε να καταλάβετε τη σημασία κάποιας λέξης.
………………………………………………………………………...…...…..……...........……………
………………………………………………………………………...…...…..……...........……………
………………………………………………………………………...…...…..……...........……………
 6. Ένας θεατής διαμαρτυρήθηκε για το πρόγραμμα. Βρείτε τα λόγια του μέσα στο κόμικ, γράψτε τα με μικρά γράμματα βάζοντας τόνους, όπου χρειάζεται.
………………………………………………………………………...…...…..……...........……………
………………………………………………………………………...…...…..……...........……………
Πρώτη φορά στο θέατρο
Η Ελευθερία, ένα δεκάχρονο κορίτσι, ζει με τους γονείς της και τα δίδυμα αδέρφια της στο Μαρούσι. Tο τελευταίο καλοκαίρι πριν από τον πόλεμο του 1940, o κύριος Μαρσέλ με τον ανιψιό του τον Μπενουά ήρθαν να μείνουν στο πάνω πάτωμα του σπιτιού τους. Τα παιδιά έγιναν αχώριστοι φίλοι. Σ’ αυτή την ιστορία, ο κύριος Μαρσέλ, η Ελευθερία και ο Μπενουά πηγαίνουν στο θέατρο.
Δεν έσκαγα για το φουστάνι μου, γιατί δε σκεφτόμουνα τίποτ’ άλλο από το θέατρο. Όταν όμως κατέβηκαν ο κύριος Μαρσέλ με τον Μπενουά για να με πάρουν και τους είδα ντυμένους και τους δυο με μπλε σακάκια και παπιγιόν -μάλιστα, φορούσε κι ο Μπενουά παπιγιόν! -, ένιωσα πολύ άσχημα μέσα στο άσπρο μου φουστανάκι με το σημάδι στο στρίφωμα.
Τα δίδυμα βάλανε τα γέλια όταν είδαν τον Μπενουά με παπιγιόν.
— Βρε Μπενουδάκο, σαν τζιτζιφιόγκος μοιάζεις.
— Τι θα πει τζιτζιφιόγκος; με ρώτησε ο Μπενουά.
— Πολύ κομψός, απάντησα κι έριξα μια κακιά ματιά στ’ αδέρφια μου.
Πήραμε το τρένο και μετά ένα τραμ για να φτάσουμε στο θέατρο. Στη διαδρομή, ο κύριος Μαρσέλ μας εξηγούσε ότι θα πάμε στο Ηρώδειον και θα δούμε την Αντιγόνη. Όχι, δεν ήταν η Αντιγόνη του Ηρώδη. Ηρώδειον λεγότανε το θέατρο που πηγαίναμε. Την Αντιγόνη την έγραψε ο αρχαίος Σοφοκλής.
Ο κύριος Μαρσέλ έδειξε τις προσκλήσεις στον κύριο που στεκόταν στην είσοδο και, δεν κατάλαβα γιατί, του είπε πως είμαστε Γάλλοι. Όταν αργότερα τον ρώτησα γιατί το είπε, μου απάντησε πως φοβήθηκε μήπως δεν άφηναν εμένα και τον Μπενουά να περάσουμε, επειδή ήμαστε παιδιά. Όταν είχαμε πια καθίσει στις θέσεις μας πρόσεξα πως σ’ όλο το θέατρο δεν υπήρχε κανένα άλλο παιδί εκτός από μας.
Είχαμε φτάσει αρκετά νωρίς και το θέατρο ήταν σχεδόν άδειο. Φανταζόμουνα πως θα είχε ψάθινες καρέκλες, όπως η «Τιτάνια» του Μαρουσιού. Μα αυτό είχε μαρμάρινα καθίσματα ως επάνω επάνω. Στην πρώτη σειρά, τα καθίσματα είχανε πλάτη και μοιάζανε με θρόνο. Μια γυναίκα με μπλε ποδιά πήρε τις προσκλήσεις μας και μας είπε να την ακολουθήσουμε. Αυτή μπροστά κι εμείς ξοπίσω ανεβαίναμε τα μαρμάρινα σκαλοπάτια. Είχαμε ανέβει αρκετά και τότε στάθηκε και μας έδειξε τη σειρά που έπρεπε να καθίσουμε. Φοβήθηκα πως δε θ’ ακούγαμε τόσο ψηλά που ήμαστε, ο κύριος Μαρσέλ όμως είπε πως τα παλιά χρόνια ξέρανε και φτιάχνανε τα θέατρα έτσι που ν’ ακούνε όλοι όπου κι αν κάθονται.
Σιγά σιγά το θέατρο άρχισε να γεμίζει και τότε χαρήκαμε με τον Μπενουά που καθόμασταν ψηλά, γιατί ήταν πολύ διασκεδαστικό να βλέπουμε τον κόσμο που έμπαινε. Πολλοί περνούσαν μπροστά από την πρώτη σειρά και χαιρετούσαν αυτούς που είχαν καθίσει εκεί. Ο κύριος Μαρσέλ μάς είπε πως αυτοί είναι οι επίσημοι. Σηκωθήκαμε με τον Μπενουά όρθιοι να δούμε πιο καλά τους επισήμους. Μοιάζανε σαν όλο τον κόσμοκι απορούσα πώς τους ξεχώριζαν.
Τα φώτα χαμήλωσαν, έσβησαν κι ακούστηκε ένας ήχος που έμοιαζε με καμπάνα αλλά δεν ήταν καμπάνα. Χτύπησε τρεις φορές.
— Αρχίζει, ψιθύρισε ο κύριος Μαρσέλ.
Άλκη Ζέη, Η μοβ ομπρέλα, εκδ. Πατάκη, Αθήνα, 1995 (διασκευή)
1. Υπογραμμίστε τη σωστή απάντηση που είναι μία κάθε φορά.
α. Η Ελευθερία ένιωσε άσχημα, γιατί…
- άργησε να ετοιμαστεί για το θέατρο.
- το στρίφωμα του φορέματός της ήταν ξηλωμένο.
- την κορόιδευαν τα αδέρφια της για το φόρεμα που φορούσε.
- ο Μπενουά και ο κύριος Μαρσέλ ήταν καλύτερα ντυμένοι από την ίδια.
β. Για ποιο λόγο η Ελευθερία «έριξε μια κακιά ματιά στ’ αδέρφια της»; Γιατί...
- είπαν τον Μπενουά κομψό.
- δεν ήταν κομψά ντυμένα.
- ειρωνεύτηκαν τον Μπενουά για το πολύ επίσημο ντύσιμό του.
- ειρωνεύτηκαν τον Μπενουά για το πρόχειρο ντύσιμό του.
γ. Τι αντίκρισε η Ελευθερία όταν μπήκε στο θέατρο;
- Ψάθινα καθίσματα ως επάνω.
- Mαρμάρινα καθίσματα με πλάτη ως επάνω.
- Mαρμάρινους θρόνους ως επάνω.
- Mαρμάρινα καθίσματα ως επάνω.
δ. Η Ελευθερία…
- χάρηκε που κάθισαν τόσο ψηλά και έβλεπαν τον κόσμο που έμπαινε.
- φοβήθηκε ότι δεν θα έβλεπε τους επισήμους.
- στενοχωρήθηκε που κάθισαν τόσο ψηλά και δεν άκουγαν.
- χάρηκε που μπόρεσε να χαιρετήσει τους επισήμους.
2. Η Ελευθερία μάς διηγείται τι είδαν όταν έφτασαν στο θέατρο.
«Είχαμε φτάσει αρκετά νωρίς και βρήκαμε εύκολα τις θέσεις μας. Οι λίγοι θεατές που είχαν φτάσει νωρίτερα κάθονταν ήδη στις δικές τους. Είχαμε φοβηθεί μήπως αργούσαμε και δεν προλαβαίναμε την παράσταση. Τελικά, η αγωνία μας έγινε χαρά μόλις ξεκίνησε η παράσταση».
Τα χρωματισμένα ρήματα αναφέρονται σε κάτι που άρχισε στο παρελθόν και έχει τελειώσει πριν γίνει κάτι άλλο. Τα ρήματα αυτά λέμε ότι βρίσκονται σε χρόνο υπερσυντέλικο.
π.χ.: φτάνω → είχα φτάσει
φοβάμαι → είχα φοβηθεί
H γραμμή του χρόνου
Παρελθόν Παρόν Μέλλον
 ΥπερσυντέλικοςΑόριστος Ενεστώτας
(είχα δέσει)
(έδεσα) (δένω)
(είχα δεθεί) (δέθηκα) (δένομαι)
Παρατηρήστε πώς κλίνεται ο υπερσυντέλικος της ενεργητικής και παθητικής φωνής στην οριστική έγκλιση:
Υπερσυντέλικος |
Eνεργητική φωνή |
Παθητική φωνή |
είχα δέσει |
είχα δεθεί |
είχες δέσει |
είχες δεθεί |
είχε δέσει |
είχε δεθεί |
είχαμε δέσει |
είχαμε δεθεί |
είχατε δέσει |
είχατε δεθεί |
είχαν δέσει |
είχαν δεθεί |
3. Αν στο παρακάτω κείμενο συμπληρώσετε τα ρήματα που είναι στις παρενθέσεις σε χρόνο υπερσυντέλικο θα διαβάσετε τι έγινε όταν τελείωσε η θεατρική παράσταση.
Ο κόσμος .................................. (σηκώνομαι) όρθιος και χειροκροτούσε με όλη του τη δύναμη. Οι ηθοποιοί .................................. (βγαίνω) όλοι στη σκηνή και χαιρετούσαν τους θεατές. ............................ (αρχίζω) να κατεβαίνουμε τα σκαλιά, όταν χάσαμε τον κύριο Μαρσέλ. Όταν φτάσαμε στην έξοδο του θεάτρου, περιμέναμε και σε λίγο ήρθε κι αυτός.
— Νομίσαμε ότι .................................. (φεύγω) χωρίς εμάς, του είπε ο Μπενουά.
— Κι εγώ σας έχασα, νόμισα ότι .................................. (μένω) πίσω για να πάρετε αυτόγραφα από τους ηθοποιούς.
Μέσα στο τρένο, με το οποίο επιστρέφαμε στο σπίτι μας, πήρα το πρόγραμμα που μου .............................. (δίνω) ο κύριος Μαρσέλ κι άρχισα να το διαβάζω δυνατά στον Μπενουά.
4. Ο Μπενουά και ο κύριος Μαρσέλ κατάγονται από τη Γαλλία. Στην τάξη σας υπάρχουν μαθητές που κατάγονται από άλλες χώρες; Ζητήστε από αυτούς τους συμμαθητές σας να σας πουν ποιες είναι οι αντίστοιχες λέξεις στη γλώσσα τους.
EΛΛΗΝΙΚΑ |
|
|
|
Ηθοποιός |
|
|
|
Θέατρο |
|
|
|
Παράσταση |
|
|
|
Σκηνοθέτης |
|
|
|
Θεατής |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
5. Αντιγράψτε τις τρεις τελευταίες γραμμές του κειμένου για να θυμηθείτε τι ακριβώς έγινε λίγο πριν ξεκινήσει η παράσταση.
………………………………………………………………………...…...…..……...........……………
………………………………………………………………………...…...…..……...........……………
………………………………………………………………………...…...…..……...........……………
Ο Κεραμιδοτρέχαλος
Ο Μπόμπιρας, ένα αγοράκι που ζει σε μια μεγαλούπολη, παίζει μόνος του στο δωμάτιό του με ένα φανταστικό σκύλο, τον Μπόμπο, αφού ο μεγαλύτερός του αδερφός, ο Κίκος δε θέλει να παίξει μαζί του. Η μητέρα του είναι συνέχεια απασχολημένη με τη δουλειά της και ο πατέρας του λείπει διαρκώς από το σπίτι. Μια μέρα από το παράθυρο του δωματίου του μπαίνει ξαφνικά ένα παράξενο ανθρωπάκι με αλλόκοτα ρούχα και έλικα στην πλάτη, ο Στίκης ο Κεραμιδοτρέχαλος. Ο Στίκης γίνεται ο καλύτερος φίλος του Μπόμπιρα.
 ΠΡΟΣΩΠΑ
ΜΠΟΜΠΙΡΑΣ
ΣΤΙΚΗΣ
ΜΑΜΑ
ΚΙΚΟΣ
ΛΙΖΑ
ΚΥΡΙΑ ΜΗΔΕΓΚΑΝΗ
ΠΡΑΞΗ ΠΡΩΤΗ
Σκηνή Τρίτη
Ο Στίκης βοηθάει τον Μπόμπιρα να καθαρίσει το δωμάτιό του με την ηλεκτρική σκούπα.
ΣΤΙΚΗΣ: Καλά, καλά. Ας μαζέψουμε τώρα αυτό το σκουπιδαριό. (Παίρνει τη σκούπα. Η σκούπα ρουφάει τα φυλλάδια του Κίκου).
ΜΠΟΜΠΙΡΑΣ: Μη... μη. Θα μου δώσει καρπαζιές ο Κίκος.
ΣΤΙΚΗΣ: (που έχει πάρει φόρα). Τάξις και καθαριότης! (Τώρα πάει προς ένα γραφειάκι που βασιλεύει η ακαταστασία). Όλα τα ρουφάω, όλα τα μασάω!
ΜΠΟΜΠΙΡΑΣ: Οι ζωγραφιές μου...
ΣΤIΚΗΣ: Σιγά τις ζωγραφιές! Ας τις συγύριζες.
ΜΠΟΜΠΙΡΑΣ: Τα γραμματόσημά μου.
ΣΤΙΚΗΣ: Σιγά τα γραμματόσημα! Ας τα μάζευες.
ΜΠΟΜΠΙΡΑΣ: Η καλύτερη μου ζωγραφιά. Η Κοκκινοσκουφίτσα.
ΣΤΙΚΗΣ: Σιγά την Κοκκινοσκουφίτσα! Άντε, μην κατσουφιάζεις. Μάντεψε τι θα παίξουμε τώρα. Την Κοκκινοσκουφίτσα με τον κακό λύκο.
ΜΠΟΜΠΙΡΑΣ: (που αρχίζει να μπαίνει στο παιχνίδι). Μαζί σου δε βαριέται κανείς ποτέ, Στίκη.
ΣΤΙΚΗΣ: Ξέρεις ποιος είναι ο μεγαλύτερος, ο ειδικότερος ξεβαρετής στον κόσμο;
Η παράσταση αρχίζει
ΜΠΟΜΠΙΡΑΣ: Ξέρω, ξέρω. Πες παρακάτω, γιατί τώρα θα έρθει η κυρία Μηδεγκάνη και τότε αντίο παιχνίδι.
ΣΤΙΚΗΣ: Λοιπόν η σκούπα είναι ο κακός λύκος που τα καταπίνει όλα. Έτσι άμα θες να ηλεκτροσκουπίσεις δε θα βαριέσαι. Θα παίζεις παραμύθι. Εγώ τώρα είμαι ο κυνηγός. Θα του ξηλώσω την κοιλιά του λύκου. Φέρε ένα κατσαβίδι.
ΜΠΟΜΠΙΡΑΣ: Πάρτο! Έλα να ξεβιδώσουμε τη σκούπα.
ΣΤIΚΗΣ: (Φωνάζει μέσα στο σωλήνα της σκούπας). Κοκκινοσκουφίτσα παιδί μου, βγες έξω. (Ξεβιδώνει τη σκούπα και αδειάζει στο πάτωμα ό,τι έχει μέσα).
ΜΠΟΜΠΙΡΑΣ: Έπρεπε να τ’ αδειάσεις πάνω σε μια εφημερίδα.
ΣΤIΚΗΣ: Στην εφημερίδα; Σάμπως στο παραμύθι ο κυνηγός έστρωσε χάμω εφημερίδα πριν ξηλώσει την κοιλιά του λύκου; Όχι, πες μου. Παίζουμε το παραμύθι ή όχι; Αψού. (Φταρνίζεται).
ΜΠΟΜΠΙΡΑΣ: Ποπό. Σκορπίστηκε όλη η σκόνη, όλα τα χαρτάκια. Έγινε χάλια το δωμάτιο.
Άλκη Ζέη, Ο Κεραμιδοτρέχαλος, εκδ. Κέδρος, Αθήνα, 2000 (διασκευή)
1. Απαντήστε στις παρακάτω ερωτήσεις για να θυμηθείτε τη σκηνή του «ηλεκτροσκουπίσματος».
Γιατί γκρινιάζει συνέχεια ο Μπόμπιρας στο Στίκη; Πώς τους ήρθε η ιδέα να παίξουν το παραμύθι της Κοκκινοσκουφίτσας; Πώς παίζουν το παραμύθι της Κοκκινοσκουφίτσας; Ποια σημεία σάς έκαναν να γελάσετε;
 2.
Πώς είναι γραμμένοι οι διάλογοι; Γιατί είναι γραμμένοι με αυτόν τον τρόπο; Γιατί υπάρχουν παρενθέσεις ανάμεσα στα λόγια των ηρώων; Ποια είναι τα πρόσωπα του θεατρικού έργου; Ποια από αυτά παίρνουν μέρος σ’ αυτή τη σκηνή;
3. Μαντέψτε τι ρώτησε ο Στίκης τον Μπόμπιρα μετά το παιχνίδι τους.
Η απάντηση του Μπόμπιρα θα σας βοηθήσει να βρείτε την ερώτηση που του έκανε ο Στίκης.
ΣΤΙΚΗΣ: ..............................................................................................................
ΜΠΟΜΠΙΡΑΣ: Εσύ είσαι ο καλύτερος φίλος μου.
Οι λέξεις που χρησιμοποιούμε όταν ρωτάμε λέγονται ερωτηματικές αντωνυμίες. Οι ερωτηματικές αντωνυμίες είναι:
Το άκλιτο τι
→ Τι θέλεις; Τι ώρα είναι;
Ποιος, ποια, ποιο
→ Ποιος θα έρθει μαζί μου; Ποιο τραγούδι σ’ αρέσει;
Πόσος, πόση, πόσο
→ Πόση ώρα περιμένεις το λεωφορείο;
Πόσο κάνει αυτό το βιβλίο;
| |
Ενικός Αριθμός |
Πληθυντικός Αριθμός |
Ονομ. |
ποιος |
ποια |
ποιο |
ποιοι |
ποιες |
ποια |
Γεν. |
ποιου ή
ποιανού |
ποιας ή
ποιανής |
ποιου ή
ποιανού |
ποιων ή
ποιανών |
ποιων ή
ποιανών |
ποιων ή
ποιανών |
Αιτ. |
ποιο(ν) |
ποια(ν) |
ποιο |
ποιους |
ποιες |
ποια |
Πολλές φορές χρησιμοποιούμε αντί για τη γενική «ποιου/ποιανού» τη γενική «τίνος».
Η ερωτηματική αντωνυμία «ποιος, ποια, ποιο» δεν τονίζεται.
Γράψτε τι ρωτάει ο Στίκης τον Μπόμπιρα χρησιμοποιώντας την κατάλληλη ερωτηματική αντωνυμία. Οι απαντήσεις του Μπόμπιρα θα σας βοηθήσουν.
ΣΤΙΚΗΣ: ................................................................................................
ΜΠΟΜΠΙΡΑΣ: Μου αρέσει να διαβάζω βιβλία με περιπέτειες και ταξίδια.
ΣΤΙΚΗΣ: ................................................................................................
ΜΠΟΜΠΙΡΑΣ: Δεν χρειάζομαι πολλές μέρες για να διαβάσω ένα βιβλίο. Μου φτάνουν λίγες ώρες!
ΣΤΙΚΗΣ: ................................................................................................
ΜΠΟΜΠΙΡΑΣ: Όταν τελειώνω ένα βιβλίο, ζωγραφίζω κάτι που μου έκανε εντύπωση.
4. Η Ραλλού πρόσεξε ότι πολλές φορές τα παιδιά μπερδεύουν την ερωτηματική αντωνυμία ποιο με το επίρρημα πιο. Γι’ αυτό εξηγεί πότε χρησιμοποιούμε το ένα και πότε το άλλο:
Όταν ρωτάμε, χρησιμοποιούμε την ερωτηματική αντωνυμία ποιο θέλουμε να συγκρίνουμε, χρησιμοποιούμε το επίρρημα πιο.
Συμπληρώστε τις παρακάτω προτάσεις με ποιο ή πιο.
- Αν θέλεις να φτάσουμε στην ώρα μας για να δούμε την παράσταση, περπάτα ........................ γρήγορα.
- Με ........................ χρώμα ανακάτεψες το μαύρο και έφτιαξες το γκρι τοίχο για το σκηνικό;
- Ξέρεις ........................ είναι το ........................ μεγάλο αρχαίο θέατρο στην Ελλάδα;
- ........................ από τα αρχαία θέατρα είναι ........................ κοντά στην περιοχή σου;
5. Συλλαβίστε τις παρακάτω λέξεις που δείχνουν τα αντικείμενα που ρούφηξε η ηλεκτρική σκούπα από το γραφείο του Μπόμπιρα.
παιχνίδια ......................, ζωγραφιά ......................, χαρτάκια ......................
γραμματόσημα ...................................., συνδετήρες ....................................
εφημερίδα ....................., μολύβια ......................, φυλλάδια ......................
6. Το παραμύθι της Κοκκινοσκουφίτσας είναι γνωστό σε όλους σας. Αν σας έλεγαν να φτιάξετε το παραμύθι «από την ανάποδη», να κάνετε δηλαδή το λύκο «καλό» και την Κοκκινοσκουφίτσα ένα «κακό» κορίτσι, θα τα καταφέρνατε;
Οι ερωτήσεις της Ραλλούς μέσα στα συννεφάκια θα σας βοηθήσουν να κρατήσετε σημειώσεις για να φτιάξετε το παραμύθι σας.
1. Πότε; (Μια φορά κι έναν καιρό...)
2. Πού; (φανταστικός τόπος)
3. Ποιοι είναι οι βασικοί ήρωες;
4. Ποια άλλα πρόσωπα
εμφανίζονται στο παραμύθι;
5. Τι έγινε στην αρχή;
6. Ποιες δυσκολίες
συνάντησε ο ήρωας;
7. Τι έκανε για να ξεπεράσει
αυτές τις δυσκολίες;
8. Ποια ήταν τελικά
η λύση του προβλήματος;
Μην ξεχάσετε να γράψετε τι σκέφτονταν και πώς αισθάνονταν τα πρόσωπα του παραμυθιού.
Αφού συμβουλευτείτε τις σημειώσεις σας, γράψτε στο τετράδιό σας το παραμύθι που φτιάξατε.
 7. Διαβάστε στην τάξη τα παραμύθια που γράψατε και διαλέξτε το πιο διασκεδαστικό. Αν κάτι μέσα στο παραμύθι δε σας αρέσει, διορθώστε το ή αλλάξτε το. Ετοιμαστείτε να «ζωντανέψετε» το παραμύθι στην τάξη! Πώς;
Διαλέξτε τους ρόλους σας. Πάρτε χαρτιά, χρώματα, κούτες, παλιά ρούχα και φτιάξτε τα σκηνικά και τα κοστούμια σας. Διαλέξτε τη μουσική που σας αρέσει. Και... καλή διασκέδαση!
|
Σημειώνω ένα ✓ στο αντίστοιχο κουτάκι
|
Σ' αυτή την ενότητα έμαθα: |
Χρειάζομαι ακόμα βοήθεια |
Μπορώ μόνος μου |
Μπορώ να βοηθήσω το συμμαθητή μου |
Να ξεχωρίζω ένα θεατρικό κείμενο από άλλα είδη κειμένων. |
|
|
|
Να χρησιμοποιώ και να γράφω σωστά λέξεις που έχουν σχέση με το θέατρο. |
|
|
|
Να χρησιμοποιώ τον παρακείμενο και τον υπερσυντέλικο της ενεργητικής και της παθητικής φωνής. |
|
|
|
Να μετατρέπω τον ευθύ λόγο σε πλάγιο και το αντίστροφο. |
|
|
|
Να δίνω οδηγίες με διαφορετικό τρόπο. |
|
|
|
Να χρησιμοποιώ τα χρονικά επιρρήματα. |
|
|
|
Να χρησιμοποιώ σωστά τις ερωτηματικές αντωνυμίες. |
|
|
|
Η Ραλλού σάς προτείνει..
Άλκηστις, Το αυτοσχέδιο θέατρο στο σχολείο, εκδ. Άλκηστις, Αθήνα,1984.
Αποστολίδης Τάσος, Οι κωμωδίες του Αριστοφάνη σε κόμικ, εκδ. Γράμματα, Αθήνα,1999.
Γουόλτερ Γκισέλα, Τα παιδιά παίζουν θέατρο, εκδ. Βασιλείου, Αθήνα, 1998.
Έιβι Τζων, Ρωμαίος και Ιουλιέττα, μαζί και ζωντανοί επιτέλους, εκδ. Πατάκη, Αθήνα, 2000.
Έλενα Ελένη - Τριανταφυλλοπούλου Κατερίνα, Το εκπαιδευτικό θέατρο, εκδ. Πατάκη, Αθήνα, 2004.
Ζέη Άλκη, Η μοβ ομπρέλα, εκδ. Κέδρος, Αθήνα, 2000.
Ιακώβου Άννα, Η Μαργαρίτα των χελιδονιών, εκδ. Παπαδόπουλος, Αθήνα, 2006.
Kempe Andy, Εκπαιδευτικό δράμα και ειδικές ανάγκες, εκδ. Πατάκη, Αθήνα, 2005.
Παπαγιάννη Μαρία, Μια περιπέτεια για το Ρωμαίο, εκδ. Πατάκη, Αθήνα, 2003.
Ροντάρι Τζιάνι, H γραμματική της φαντασίας, εκδ. Τεκμήριο, Αθήνα, 1985.
Τσιτσλσπέργκερ Χέλγκα, Τα παιδιά παίζουν παραμύθια, εκδ. Πατάκη, Αθήνα, 1999.
www.culture.gr
 Ανθολόγιο: Γιώργος Μ. Μαρίνος, «Το τραγούδι του κλόουν»
| 
